Vísbending - 15.03.2013, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G 1 0 T B L 2 0 1 3 3

Hollvinur
Mér finnst ég líka hafa skynjað
viðhorfsbreytingu til Háskólans í gegnum
tíðina hjá mörgum stjórnmálamönnum.
Það hefur alltaf verið á brattann að sækja
um fjárveitingar og kennslan verið látin
sitja í fyrirrúmi fyrir rannsóknum. Það
sem ég á við er að þeir skirrast nú síður
við að tala um mikilvægi háskólastarfs –
kannski vegna þess að kjósendur eru því
nú hliðhollari en áður. Það hjálpar líka
að nemendur hugsa nú meira um eigin
hag og námið en að reka herinn burt og
syngja internasjónalinn 1. desember eins
og forðum. Ég varð var við að þetta angraði
margan manninn. Það er líka líklegt að
tengsl Árna og annarra í Háskólanum við
atvinnulífið hafi stuðlað að bættum orðstír
Háskólans að þessu leyti.
Skömmu eftir að Árni lét af starfi
í deildinni var gengist fyrir stofnun
Hollvinasamtaka háskólans og hollvina-
félögum í deildum. Ég fór þess á
leit við Árna að hann tæki að sér
formennsku í hollvinafélagi viðskipta- og
hagfræðideildar. Mér til mikillar ánægju
féllst á hann á það og var með í ráðum
um val annarra í samtökin. Deildin hefur
notið góðs af starfi hollvinafélagsins með
ýmsum hætti. Þess ber líka að geta að á
meðan Árni var enn í deildinni safnaði
hann fé frá einkafyrirtækjum til þess að
kosta áskrift 20 tímarita (að mig minnir)
þegar Háskólabókasafnið ákvað að hætta
að kaupa þau.
framhald á bls. 4
Skarpskyggn og ötull samherji
Eftir Guðmund K. Magnússon prof.em
Ég kom í viðskiptadeild - eins og hún hét þá - Háskóla Íslands 1. mars 1968. Árni Vilhjálmsson var
deildarforseti og hann tók vel á móti mér.
Hann hafði sjö árum áður verið skipaður
prófessor við deildina tæplega þrítugur
og setti strax svip sinn á hana. Árni sótti
nám bæði austan hafs í Ósló og vestan
hafs við Harvardháskóla og var því fyrstur
prófessora við deildina til þess að nema
beggja vegna Atlantshafsins. Honum var
því vel kunnugt um námsefni og kennslu-
hætti úti í heimi.

Í fararbroddi við Háskólann
Námið í deildinni tók fjögur ár og var
með svipuðu sniði og í viðskiptaháskólum
á öðrum Norður löndum. Í viðskipta deild
var þó meira kennt í þjóðhagfræði en í
samanburðar skólunum og hefur svo verið
lengstum síðan. Sömuleiðis hafa fyrirtækja-
greinar skipað æðri sess en annars staðar
í þjóðhag fræðináminu eftir að deildin
var klofin viðskipta - og þjóðhags kjarna
upp úr 1970. Ég hygg að þessar áherslur
endurspegli að Árni gerði sér glögga grein
fyrir að það er skammt á milli eindar
og heildar í íslensku þjóðfélagi. Stórar
tölvur voru að koma fram á sjónarsviðið
um þetta leyti og Árni var áhugasamur
um notkun þeirra. Þetta stuðlaði að því
að hafið var að kenna tölvunotkun og
upplýsingatækni í okkar deild fyrr en við
aðra viðskiptaháskóla á Norðurlöndum.
Árni sat á þessum tíma ásamt Ármanni
Snævarr rektor í svonefndri Háskólanefnd
sem var undir forystu Jónasar H. Haralz.
Nefndin hafði verið skipuð af Gylfa Þ.
Gíslasyni, menntamálaráðherra, til þess að
gera tillögur um framtíðaráherslur í starfi
Háskólans. Hún skilaði áliti árið 1969 og
skömmu seinna var hafið nám til lokaprófs
í verkfræðigreinum sem varð skólanum
mikil lyftistöng. Árni var einnig formaður
stjórnar Háskólabíós og Ármann rektor
sagði mér frá ómetanlegri aðstoð hans við
að koma fjármálum bíósins á réttan kjöl.
Árni sagði mér að ákveðið hafi verið að
ég skyldi kenna framleiðslu og sölu. Hann
hafði sjálfur kennt þessar námsgreinar
ásamt reikningshalds- og fjármálagreinum.
Það má því segja að ég hafi verið fenginn
til þess að létta kennslubyrði hans. Ég var
vel að mér í framleiðslufræðum en um sölu
vissi ég ekki hót. Það varð mér til happs að
finna góða kennslubók í markaðsfræðum
eftir Philip Kotler sem var notuð í
endurbættum útgáfum næstu 40 ár.

Í fílabeinsturni?
Í þá tíð voru kennarar og nemendur svo
fáir að menn þurftu að kenna margar
greinar í senn og gátu ekki leyft sér eins
mikla sérhæfingu og nú tíðkast. Við Árni
störfuðum svo saman í Háskóla Íslands í
um 30 ár. Bæði þjóðfélagið og námið tók
miklum breytingum á þessum langa tíma.
Viðhorf almennings, stjórnmálamanna
og nemenda tóku líka breytingum. Ég
heyrði því iðulega haldið fram að við
í Háskólanum sætum í fílabeinsturni
og vissum lítið um sérkenni íslensks
atvinnulífs og hag fólksins í landinu. Þessi
gagnrýni hefði getað átt rétt á sér við þá
skóla sem ég hafði numið við í útlöndum
en því fór víðs fjarri um viðskiptadeildina.
Árni Vilhjálmsson stóð alla tíð traustum
fótum í atvinnulífinu eins og þeir vita sem
þar starfa. Margir hafa notið góðs af því
– ekki hvað síst nemendur og fyrirtækin.
Nemendur fengu fyrir vikið áhugaverð
verkefni og oft stundaði hann vinnumiðlun
að beiðni fyrirtækja og stofnana. Ég
þykist viss um að enginn hafi kennt fleiri
viðskiptafræðingum á Íslandi en Árni. Og
hvað er að því að vera háfleygur? Jafnvel að
stofna flugfélag eins og Alexender rektor á
sínum tíma? Eða sitja í stjórn Flugleiða eins
og Árni?
Útlend lögmál á Íslandi
Ég heyrði nemendur lengi vel telja að
sumt að því sem Árni kenndi í fjármálum
væri miðað við erlenda fjármálamarkaði
og ætti ekki við á Íslandi. Viti menn;
allt í einu á níunda áratugnum kemur
vaxtafrelsi og einkavæðing á þeim tíunda
og nemendurnir flæða út á markaðinn
með bros á vör. Því miður ætluðu svo
nokkrir ungir menn, sem töldu sig vera
fjármálasnillinga, að leggja undir sig allan
heiminn á mettíma og spilaborgin hrundi.
Þeir hefðu haft gott af því að fylgjast betur
með vinnubrögðum Árna innan skólans og
utan og læra af hagsýni hans.
Ég minnist þess líka að Happdrætti
Háskóla Íslands auglýsti á sínum tíma
undir kjörorðinu Menntun í þágu
atvinnuveganna. Nemendaforsprakkarnir –
sennilega allir úr öðrum deildum en okkar
– vildu afmá þetta kjörorð því að nám væri
ekki til þess að láta aðra græða á því. Sem
betur fer er nú öldin önnur og annað hljóð
komið í strokkinn.
Árni Vilhjálmsson