Vísbending - 18.03.2013, Side 4

4 V Í S B E N D I N G • 1 1 T B L 2 0 1 3
Aðrir sálmar
Eigið fé
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Carl Bildt, utanríkisráðherra Svía, var nýlega á Íslandi og flutti erindi um
Evrópusambandið í nútíð og framtíð.
Hann ræddi m.a. um evrusamstarfið
og hvaða áhrif það hefði haft á sænskt
efnahagslíf að standa utan þess. Bildt
sagði Svíum hefði vegnað ágætlega með
sína sænsku krónu. Samt væri hann
þeirrar skoðunar, að til lengri tíma litið
væri það hagkvæmara fyrir Svíþjóð að
vera innan evrusamstarfsins en utan.
Utanríkisráðherrann sagði að ekki
væri hægt að fullyrða að vandinn í
ýmsum ríkjum Evrópu sýndi að evran
væri illa brúkleg. Bæði innan og utan
evrusamstarfsins væru ríki sem vegnar vel
og önnur sem farnast nú illa. Vandann
mætti fyrst og fremst rekja til þess að
ríkin hefðu ekki stýrt sínum fjármálum
af aga. Það kæmi öllum í koll að sýna
ábyrgðarleysi í ríkisfjármálum og þar
skipti myntin ekki máli.
Spurt var, hvort Svíar væru ekki
ánægðir með að sænsku krónunni
vegnaði vel og að fjármagn streymdi nú
til Svíþjóðar frá fjárfestum, sem hefðu
vantrú á evrunni. Bildt sagði að auðvitað
væri það gaman að fjárfestar virtust hafa
trú á sænska hagkerfinu.
Því mætti samt ekki gleyma
að fjármagnið væri kvikt. Enginn
gæti fullyrt að það yrði í Svíþjóð til
frambúðar. Sænskir útflytjendur væru
ekki ánægðir með að hátt gengi sænsku
krónunnar ylli því að þeirra vörur væru
dýrari í samkeppni við keppinauta á
evrusvæðinu. Þeir vildu öðru fremur
fyrirsjáanlegt gengi. Þess vegna væri
heppilegra að fylgja gjaldmiðli sem væri
notaður alls staðar á innri markaðinum.
Íslendingar muna sumir þegar
fjármagn streymdi til Íslands víða að
úr Evrópu. Gengi krónunnar styrktist
og hér hrúgaðist upp fé sem íslenskir
fjárfestar gátu notað. Sumt kom í svo-
nefndum krónubréfum, annað inn á
Icesave-reikningana góðkunnu. Erfitt er
að sjá fyrir sér slíkt innstreymi fjármagns
í íslenska hagkerfið hefðum við ekki
haft okkar eigin mynt. Iðnaður og
sjávarútvegur áttu í vök að verjast fyrir
erlendum samkeppnisaðilum. En erlenda
fjármagnið sem kom til Íslands var alls
ekki kvikt. Það er hér enn og er kallað
snjóhengjan. bj
framhald af bls. 3
matarskömmtun er algengt að jafnframt
myndist ólöglegur svartur markaður með
matvæli. Þegar öllu er á botninn hvolft er
ekki nóg að til sé matur, hann þarf líka að
vera á viðráðanlegu verði. Nægt framboð
með miklum varabirgðum heldur verðinu
niðri.
Frá hagfræðilegu sjónarmiði er
freistandi að kaupa ódýran mat erlendis
frá fremur en reyna að framleiða allt
heima fyrir. Þeir sem telja fæðuöryggi
mikilvæg rök segja: Slíkan sparnað verður
að vega og meta út frá áhættunni á að
verða háður öðrum. Þótt Evrópubúar
eyði 1-2% af þjóðarframleiðslu í beina og
óbeina landbúnaðarstyrki, er hugsanlegt
að sparnaður í landbúnaðarstyrkjum,
sem fengist með því að verða háðari
innfluttum mat, hyrfi í auknum
útgjöldum til öryggismála og byggingu
forðabúra með varabirgðum af matvælum,
sbr. kostnað Vesturlanda af öllum þeim
stríðstólum sem þarf til að láta gas og olíu
renna áfallalaust.

Forðabúr
Fyrstu árin eftir síðustu heimstyrjöld flutti
Evrópa meira inn en út af mat. Í dag er
þessu öfugt farið og Evrópa flytur út meira
af mat en flutt er inn. En að vera „nettó“-
útflytjandi af matvælum þýðir alls ekki
að allt sé framleitt heima fyrir og bara
offramleiðslan sé flutt út. Matur er yfirleitt
framleiddur þar sem náttúrulegar aðstæður
eru góðar, og heimsverslun með matvæli
er mikil, þótt hún gæti engu að síður verið
meiri ef dregið væri úr viðskiptahömlum,
tollum, kvótum og bönnum. Bæði
sanngjarnt matarverð og úrval af mat
verða best tryggð með milliríkjaverslun.
Opinberar hömlur eða styrkir til sumra,
en ekki til annara, eru ávísun á hátt verð
eða skort, nema hvort tveggja verði. Má
þar minna á smjörskortinn í Noregi fyrir
tæpum tveim árum.
Innlend matvælaframleiðsla, a.m.k.
að einhverju marki, er mikilvæg. En því
má ekki gleyma að flest ESB-ríki - og
Ísland líka - geta alls ekki brauðfætt sig
án innfluttrar olíu. Landbúnaðartæki og
vörubílar sem sjá um matvæladreifingu eru
gjörsamlega háð innflutningi. Vitaskuld
er hægt að búa til bio-dísil heimafyrir,
en lífrænt eldsneyti er búið til úr korni
og jurtum. Það á stóran þátt í að ýta
matvælaverði í heiminum upp því þegar
bílar og vélar eru komnar í samkeppni
við fólk um mat, þá hækkar verðið í
samræmi við framboð og eftirspurn. Slík
eldsneytisframleiðsla má því ekki verða á
kostnað matvælaframleiðslukerfanna.

Fólksfjöldi
Fólksfjöldinn setur þrýsting á
matvælaframleiðslu heimsins. Jarðarbúar
voru 1½ milljarður árið 1900, eru sjö
milljarðar núna og verða tíu milljarðar árið
2050. Þegar ofan á bætist að nútímamenn
eru ekki ánægðir með brauðsneið eða
kartöflur í allar máltíðir heldur vilja gnótt
úrval kjötmetis, sjávarafurða, ávaxta og
grænmetis er fyrirsjáanlegt að álagið á
framleiðslukerfi heimsins eykst hlutfallslega
meira en fólksfjölgunin, nema tækni til
matvælaframleiðslu batni enn. Á komandi
áratugum munu því góð landbúnaðarsvæði
í heiminum verða mikilvægari en þau eru
nú.
Við megum ekki gleyma því að það
er sjávarútvegur sem er aðal matvæla-
framleiðandi Íslendinga en ekki
land búnaður, enda landið rétt við
heimskautsbaug og aðstæður erfiðar, a.m.k.
meðan hlýnun jarðar hefur ekki haft meiri
áhrif en komin eru fram. Meðan Íslendingar
hafa sína innfluttu olíu fyrir fiskiskipaflotann
mun hér verða gnótt matar.
Varðandi matvælaframleiðslu Íslend-
inga á „þurru landi“ má deila um
hversu mikið vit sé í að flytja inn vélar,
olíu, áburð, gróðurhús og fóður, halda
uppi tollmúrum og styrkja framleiðslu
með fé skattborgaranna, eða hvort sé
hagkvæmara að flytja landbúnaðarafurðir
inn hömlulaust og láta lögmál markaðarins
um framboð og eftirspurn ráða ferðinni.
ESB telur miðstýringu og samvinnu
aðildarríkjanna bestu leiðina til að
tryggja matvælaöryggi, frekar en að hvert
aðildarríki bauki sjálfstætt í sínu horni.
Greinarhöfundur telur að samvinna sé
ráðlegri en sjálfsþurftarbúskapur, en það
er ekki bara Ísland sem á komandi árum
þarf að endurskoða framleiðslukerfi og
opinbera landbúnaðarstyrki með tilliti til
aukinnar hagkvæmni og minni sóunar,
heldur líka allt ESB - og þótt fyrr hefði
verið.
Heimildir:
Hluti af þessari grein er unnin upp
úr grein höfundar sem birtist í NATO
Review árið 2012 á ensku og frönsku og
fjallaði um matvælaöryggi aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins. Flest ESB-ríkin
eru í Atlantshafsbandalaginu og því er
margt sameiginlegt á sviði almannaöryggis
hjá báðum stofnunum.
Óhjákvæmilegu „bruðli” í landbúnaði
eru gerð ýtarleg skil í 6. kafla The Political
Economy of Joining the European Union,
Iceland’s Position at the Beginning of the 21st
Century, sem má nálgast á http://dare.
uva.nl/en/record/349694