Vísbending - 25.03.2013, Page 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 1 2 T B L 2 0 1 3 1
og eftir Icesave-dóminn er ekki hægt
að halda því fram að ríkisábyrgð sé á
tryggingasjóðunum. Margir sem skrifa
um „íslensku leiðina“ átta sig ekki á því
að Landsbankinn, sem er að mestu í eigu
ríkisins, hefur þegar greitt allstóran hluta
Icesave-skuldarinnar og mun í fyllingu
tímans borga hana alla. Hún er stór hluti
af snjóhengjunni frægu og veldur því
þjóðabúinu öllu vandræðum.
Lánardrottnar borguðu
Á Íslandi borguðu lánardrottnar brúsann
við fall bankanna, en ekki innláns-
eigendur. Vegna þess hve lítill hluti
banka kerfisins á Kýpur er fjármagnaður
með erlendu lánsfé koma hvorki
íslenska leiðin né sú gríska til greina,
þar sem lánardrottnar tóku á sig hluta af
skellinum.
Kýpversku bankarnir eru fjármagnaðir
með innlánum og því er ekki önnur
leið fær en að lækka innstæður, nema
einhver vilji gefa þeim peninga. Menn
geta svo velt því fyrir sér hvers vegna
þýskir skattgreiðendur hafi ekki tekið því
fagnandi að styrkja rússneskt skattaskjól.
Það hlýtur samt að vekja spurningar um
það hvers vegna slík starfsemi var liðin
innan Evrópusambandsins.
Nú verður einum banka lokað á Kýpur
og hár „skattur“ settur á innstæður yfir
100 þúsund evrur í öðrum bönkum. Í
breska blaðinu Guardian er sett fram sú
hug mynd að ríkisstjórn Rússa muni ein-
hliða bæta innstæðueigendum tapið, rétt
eins og Bretar hafi gert varðandi Icesave.
Sumir hafa bent á að gengisfelling hafi
hjálpað íslenskum fyrirtækjum, ekki síst
útflutningsgreinum. Vægi útflutnings á
Kýpur er minna en á Íslandi og þar eru
fiskveiðar ekki stór atvinnugrein. Því
myndu ný mynt og gengisfelling hækka
skuldir en ekki auka tekjur í sama mæli.
Snjóhengja af erlendum skuldum
hang ir yfir íslensku atvinnulífi fimm ár-
um eftir hrun og fyrst nú farið að tala um
leiðir til þess að losa um hana. Kýp ur gæti
orðið Ísland án fisks - en með ógnvekjandi
snjóhengju um langa framtíð.
25. mars 2013
12. tölublað
31. árgangur
ISSN 1021-8483
Atburðirnir á Kýpur
minna marga útlendinga
á bankahrunið á Íslandi.
Verðbólgu á Íslandi
má rekja til óstöðugrar
krónu og óraunhæfra
launahækkana.
Markaðsmisnotkun í
tveimur bönkum hefur
nú verið kærð. Var hún
leyndarmál?
Það er ekkert grín fyrir
stjórnmálaflokk ef einhver
stelur stefnu hans og
stuðningsmönnum.
1 32 4
Er Kýpur Ísland án fisks?
Vandræði Kýpverja hafa vakið mikla athygli. Margir telja vænlegt fyrir eyjaskeggja að fara
„íslensku leiðina“ og borga ekki skuldir
óreiðumanna. Í viðtölum við innfædda
kemur þetta sjónarmið fram, sem og
í greinum í virtum blöðum erlendis.
Vissulega er það hin eðlilega leið á frjálsum
markaði, en eins og Íslendingar þekkja er
hún fjarri því að vera sársaukalaus eða
fljótleg. Sumt virðist í fljótu bragði líkt
með Kýpur 2013 og Íslandi 2008.
Ofvaxið bankakerfi
Stærð bankakerfisins á Kýpur er um átta
sinnum verg landsframleiðsla. Þetta er
svipað og íslenska bankakerfið var fyrir
hrun. Margir vöruðu við því að kerfið
hefði vaxið Íslendingum yfir höfuð og slíkt
væri uppskrift að „harðri lendingu“, þó að
fáir hafi búist við þeirri brotlendingu sem
raunin varð. Á Kýpur er stór hluti banka-
kerfisins fjármagnaður með innlánum
frá Rússlandi. Opinberar tölur segja að
Rússar eigi milli 30 og 40% innstæðna
á Kýpur. Vegna þess að þeir hafa lengi
notað eyjuna sem geymslustöð fyrir
peninga, er talið að mörg fyrirtæki sem
skráð eru á eyjunni séu í raun skattaskjól
Rússa. Margir telja að bankarnir hafi verið
notaðir sem þvottastöð fyrir illa fengið
fé. Í því sambandi er bent á, að stór hluti
erlendra fjárfestinga í Rússlandi kemur frá
þessari eyju með rúmlega milljón íbúa.
Lengi gekk sú saga fjöllum hærra að
íslenskir bankar væru fjármagnaðir af
rússnesku mafíunni. Ástæðan er væntan-
lega tengsl fyrrum eigenda Landsbankans
við Rússland. Þar fyrir utan fannst mörg-
um uppgangur bankanna með slíkum
ólík indum, að maðkur hlyti að vera í mys-
unni. Svo reyndist vera, en með öðrum
hætti en talið var. Þeir sem sköðuðust
mest á hruni íslensku bank anna voru
bankar á Vesturlöndum, ekki síst í Þýska-
landi, auk Seðlabanka Íslands, sem hóf að
lána bönkunum háar fjárhæðir árið 2005.
Sendiherra Rússlands á Íslandi bauð í
hruninu miðju hátt lán til Íslands. Sem
kunnugt er varð ekkert af slíku láni frá
Rússum til Íslendinga. Þrátt fyrir að
þingið á Kýpur hafi hafnað tillögu um
skatt á innstæður í bönkum, sem Rússar
brugðust ókvæða við, höfnuðu Pútín og
félagar frekari lánveitingum til Kýpverja.
Allt innstæður
Það sem er ólíkt með bankakerfinu á
Kýpur og Íslandi er hve stór hluti skulda
bankans er við innstæðueigendur. Fáir átta
sig á því að þeir, sem leggja peninga sína
inn, eru að lána bankanum peninga. Með
neyðarlögunum á Íslandi voru innlán
sett í forgang og veitt á þeim ríkisábyrgð
með yfirlýsingu forsætisráðherra. Sú
yfirlýsing náði þeim tilgangi sínum að
róa sparifjáreigendur, en hefðu þeir haldið
áfram að taka út peninga eins og dagana
fyrir hrun hefði yfir lýsingin verið haldlítil.
Á Kýpur hefur bankahrunið átt sér
aðdraganda. Bankarnir töpuðu miklu fé
þegar þeir urðu að gefa eftir hluta lána
til grískra banka. Fyrir ári lækkaði láns-
fjármat landsins í ruslflokk. Þar með
gat ríkið ekki fengið lán hjá Evrópska
seðlabankanum og varð að leita á náðir
Rússa sem lánuðu því 2,5 milljarða evra.
Þetta var ekki nóg. Fulltrúar þríeykis ins,
AGS, Evrópusambandsins og Evrópska
seðlabankans, hafa lengi átt í viðræðum
við ríkisstjórn Kýpur. Samt náðist aldrei
samkomulag sem eyjaskeggjar sættu sig
við. Talið er að um 17 milljarða evra vanti
inn í kerfið og Kýpverjum var gert að
finna um sjö milljarða sjálfir.
Að tillögu forseta Kýpur, Nicos
Anastasiades, var ákveðið að afla fjár
með skatti á allar innstæður í bönkum,
einnig þær sem eiga að vera tryggðar
með lágmarkstryggingum, þ.e. undir 100
þúsund evrum (um 16 milljónum króna).
Þríeykið féllst á þessar tillögur mörgum
til undrunar. Tímaritið Economist hefur
til dæmis lýst yfir furðu sinni, því að slíkt
hlyti að grafa undan trú manna í öðrum
löndum á tryggingakerfinu. Þó að tillagan
kæmi frá forseta Kýpur kenna innfæddir
Evrópusambandinu og Merkel um.
Öllum ætti að vera ljóst að trygginga-
kerfið er ekki burðugt í neinu landi