Vísbending - 06.05.2013, Page 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 1 8 T B L 2 0 1 3 1
(ef við gefum okkur að lánið fari í
fjárfestingu en ekki neyslu) hækkar líka í
verði á hverju ári.
Látum verðmæti hlutarins hækka
um 5% á hverju ári, þ.e. hann fylgir
verðbólgu. Reiknum svo hlutfall hverrar
greiðslu af raunverði hlutarins á hverju
ári. Gerum þetta fyrir bæði verðtryggða
og óverðtryggða lánið og reiknum
uppsafnaðar greiðslur. Þá kemur í ljós
að alls eru greidd til baka að raunvirði
sem nemur 1,27 sinnum höfuðstóllinn
af verðtryggða láninu, en 1,22 sinnum
höfuðstóllinn af því óverðtryggða. Lengst
af er heildarbyrðin hærri af óverðtryggða
láninu þyngra í heild, þangað til í
blálokin.
Í heildina er óverðtryggða lánið því
ódýrara sem nemur 5% af verðmæti
upprunalega lánsins. (Hefðu vextirnir
verið 10,25% er munurinn um 3%, en
óverðtryggða lánið samt hagstæðara í
heild). Samt er reynslan sú að óverðtryggð
lán hafa verið dýrari en verðtryggð.
Skýringin liggur í verðbólguálagi á vexti
þess óverðtryggða. Tökum það fyrir í
næstu grein.
6. maí 2013
18. tölublað
31. árgangur
ISSN 1021-8483
Verðtrygging er um deilt
og margslungið fyrirbæri.
Vísbending fjallar um
hana í greinaflokki.
Skattalækkanir geta
haft örvandi áhrif á
hagkerfið. Aðgát skal
þó höfð.
Þjóðin skuldar svo
mikið að jafnvel lækkun
á skuldum þrotabúa
bankanna hrekkur skammt.
Góður stjórnmálamaður
verður að vera gæddur
ýmsum kostum til þess að
njóta virðingar.
1 32 4
Verðtrygging - hvers konar trygging?
Undanfarin ár hefur verðtrygging nánast verið holdtekja hins illa á Íslandi. Allt frá upphafi hefur hún
verið umdeild og sumir stjórnmálamenn
byggja alla sína baráttu á einföldu
slagorði: Burt með verðtrygginguna! Fáir
mæla henni bót, en þó er hún algengasta
– og kannski eina - lánaform á löngum
lánum til húsnæðiskaupa.
Vísbending mun í sumar fjalla í
nokkrum greinum um verð tryggingu frá
ýmsum sjónarhornum. Hún kemur víða
við sögu og hefur áhrif á líf fjölmargra,
eflaust langt umfram það sem hún ætti að
gera.
Grunnhugtök
Verðtryggt lán er líkt flestum öðrum
lánum að því leyti að það er með höfuðstól
og af því eru greiddir vextir og afborganir.
Viðbótin er sú að af verðtryggða láninu
eru líka reiknaðar verðbætur. Þær eru það
sem rugla marga í ríminu. Tökum einfalt
dæmi um hefðbundið lán. Segjum að það
sé í upphafi 10 milljónir króna og greidd
sé föst afborgun upp á eina milljón á ári,
auk vaxta. Gerum ráð fyrir að vextir séu
10% allan tímann. Þá er greiðsluferlið
eins og sjá má í töflu 1. Það er einfalt að
reikna út bæði vexti og afborganir, lánið er
auðskilið, höfuðstóllinn og greiðslubyrðin
léttist í krónum talið á hverju ári.
Það sama verður ekki sagt um
verðtryggð lán. Þar lækkar höfuðstóllinn
hægt og greiðslur hækka jafnvel í krónum
talið. Tökum annað dæmi þar sem
lánsfjárhæðin er líka 10 milljónir króna,
en í þetta sinn er fjárhæðin verðtryggð
og auk þess með 5% vöxtum. Miðað er
við fastar afborganir. Reiknað er með 5%
verðbólgu á ári. Þá kemur út greiðsluferli
sem sjá má í töflu 2.
Greiðslubyrðin stendur í krónum
talið í stað af þessu láni, hækkar jafnvel á
tímabilinu. Afborganirnar hækka stöðugt
í krónum talið. Til einföldunar er aðeins
sýndur einn aukastafur. Greiðslan á ári er
hærri af óverðtryggða láninu fyrstu fjögur
árin, en hún lækkar ár frá ári.

Hvort er betra?
Áður en lengra er haldið er rétt að taka
það fram að raunvextir eru örlítið lægri á
óverðtryggða láninu en því verðtryggða.
Raunvextirnir eru reiknaðir samkvæmt
formúlunni:
Raunvextir =
(1 + Nafnvextir)/(1 + Verðbólga) – 1
Út úr þessu fæst 1,1/1,05 -1 ≈ 0,0476
eða 4,76% raunvextir. Þeir eru líka
kallaðir verðbótaþáttur vaxta. Til þess
að raunvextirnir væru sambærilegir af
lánunum tveimur þyrftu vextirnir af
óverðtryggða láninu að vera 10,25%.
Þess vegna myndi maður að óreyndu telja
að óverðtryggða lánið væri hagstæðara.
En hvernig á að bera þau saman?
Flestir eru væntanlega frekar blankir
í upphafi afborgunartíma og því gæti
komið sér vel að hafa léttari greiðslubyrði
þá. Samkvæmt því er verðtryggða lánið
heppilegra. Ef greiðslurnar eru lagðar
saman fæst samt að greiddar eru 15,5
millj. kr af óverðtryggða láninu en 16,6
millj. kr. af því verðtryggða. Jafnvel þetta
segir ekki alla söguna, því að hluturinn
sem keyptur er fyrir 10 milljónir kr.
Ár
Höfuð
stóll Afborgun Vextir Greiðsla
1 10,0 1,0 1,0 2,0
2 9,0 1,0 0,9 1,9
3 8,0 1,0 0,8 1,8
4 7,0 1,0 0,7 1,7
5 6,0 1,0 0,6 1,6
6 5,0 1,0 0,5 1,5
7 4,0 1,0 0,4 1,4
8 3,0 1,0 0,3 1,3
9 2,0 1,0 0,2 1,2
10 1,0 1,0 0,1 1,1
Ár
Höfuð
stóll
Af
borgun Vextir
Verð
bætur Greiðsla
1 10,0 1,1 0,5 0,5 1,6
2 9,5 1,1 0,5 0,5 1,6
3 8,8 1,2 0,5 0,4 1,6
4 8,1 1,2 0,4 0,4 1,6
5 7,3 1,3 0,4 0,4 1,7
6 6,4 1,3 0,3 0,3 1,7
7 5,4 1,4 0,3 0,3 1,7
8 4,2 1,5 0,2 0,2 1,7
9 3,0 1,6 0,2 0,1 1,7
10 1,6 1,6 0,1 0,1 1,7
Tafla 1: Afborganir af 10
milljóna óverðtryggðu láni
Tafla 2: Afborganir af 10
milljóna verðtryggðu láni
Vextir 10%, fastar afborganir einu sinni á ári. Vextir 5%, verðbólga 5% á ári, fastar afborganir
einu sinni á ári.