Alþýðublaðið - 28.11.1919, Blaðsíða 2

2
alÞýðublaðið
í Reglum brauðgerðarinnar (s.þ. á
stofnfundi 28. okt. 1917) svo:
„1. gr. Brauðgerö sú, sem sett
er á stofn með frumkvæði Alþýðu-
sambands íslands þann 28. okt.
1917, er eign verklýðsfélag-
anna í Reykjavík, þeirra sem í
Sambandinu eru, og heitir Brauð-
gerð alþýðufélaganna. Er það einn
þáttur í starfsemi Sambandsins".
Þeim, sem lánuðu stofnféð, var
þó í reglum þessum trygt eftirlit
með fyrirtækinu, meðan stofnféð
var ekki endurgreitt, áttu þeir að
kjósa meiri hluta stjórnarinnar og
reikningar áttu að leggjast fyrir
fund þeirra. Yar þetta sett, svo
að mönnum þætti aðgengilegra
að lána fé í brauðgerðina. En öll-
um var Ijóst, að hér var að eins
um lánsfé að ræða, en ekki hluta-
fé, enda segir í 5. gr. áðurnefndra
Reglna: „Stjórnin getur í samráði
við fulltrúa félaganna (þ. e. Full-
trúaráðið) tekið ákvörðun um að
endurgreiða stofnféð, sjái hún
fram á, að brauðgerðin þurfi þess
ekki lengur með“. Og enn í 6. gr.:
„Þegar stofnféð er endurgreitt,
getur fulltrúafundur Alþýðusam-
bandsins einn breytt reglunum".
Þessi ákvæði eru svo skýr og ljós,
að ekki verður um deilt, hvað við
sé átt.
Þegar brauðgerðin hafði starfað
í liðugt ár og ársreikningar voru
lagðir fyrir fulltrúaráðið, þótti
mönnum einsaétt, að rétt væri að
taka ákvörðun um að endurgreiða
stofnfjárlánin; það væri svo lítill
hluti af því, sem þyrfti til rekst-
urs fyrirtækinu, en það hafði hins
vegar afiað sjálfu sér nokkurs fjár
(iiðl. 8 þús. kr. var ágóðinn). Var
siðan samþykt á fulltrúafundi 26.
febr. 1919, að endurgreiða stofn-
íéð; en af þvi að óskir komu
fram frá nokkrum mönnum, um
að mega láta ián sín standa inni
hjá brauðgerðinni, var jafnframt
ákveðið, að þeir, sem það vildu,
gætu fengið að eiga fé sitt inni á
vöxtum, sem tilteknir voru (5%),
og fá lánsskírteini fyrir fjárhæð-
inni. Létu sumir það í Ijós, að
þeir vildu eiga þetta í minningu
þess, að þeir hefðu verið með í
stofnun þessa þarfa fyrirtækis.
Sennilega er orðrómurinn, sem
að framan er á minst, spunninn
út af þeirri ákvörðun Fulltrúaráðs-
ins, að endurgreiða lánsféð. Hér
hefir verið frá því skýrfc, hvernig
málum er háttað, og getur þá
enginn, er sannsýnn vill vera og
rétt mál skilur og vill skilja, lagt
trúnað á þenna óhreina orðaslæð-
ing.
Það var ekki nein tilviljun, að
Alþýðubrauðgerðin er eign verk-
lýðsfélaganna, en ekki hlutafélag.
Fyrirkomulagið var fyrirfram vand-
lega íhugað og vegið. Það var að
vísu girnilegt, að fara venjulega
hlutafélagaieið, því hefði fyrirtækið
verið stofnað á þann hátt, stóð til
boða mikið fé. En að öllu yflrveg-
uðu varð hitt fyrirkomulagið ofan
á. Venjulegt hlutafélag hefði fljótt
komist á þann rekspöl, að hugsa
að eins um að grœða fé handa
hluthöfunum, minna um aðaltil-
ganginn, að framleiða vandaða
vöru og að hafa sannvirði á brauð-
unum. Það fyrirkomulag hefði því
engin vörn verið almenningi í
þessu efni, nema ef til vill rétt
í bili.
En með því fyrirkomul'Bgi, sem
á er, verður hvötin sterkust til
að fylgja hinni upphaflegu tilætl-
un. Verklýðsfélögin, sem eru í
sambandinu, stjórna íyrirtækinu
gegDum fulltrúa, sem þau sjálf
velja, og hafa þannig hönd í bagga
um alla starfsemi. Veiður það þá
auðsætt, að menn lita fremur á
vöndun í framleiðslu og sanngirni
í verðlagi, heldur en þó að þús-
undinu meira græddist á fyrir-
tækinu.
ifsíí:
Símskeyti.
Khöfn 26. nóv.
Samsæri.
Frá London er simað, að kom-
ist hafi upp liðsforingjasamsæri,
sem ætlaði sér að myrða Veni-
zelos, forsætisráðnerrann gríska,
en koma Konstantín konungi,
hinum afsetta, aftur til valda.
Eftirmaður Haases.
Óháðir jafnaðarmenn hafa nú
kosið sér nýjan formann í stað
Haase, sem var myrtur, er það
Henke, sem er meðal hinna svæsn-
ustu af þeim flokki.
Friðarsamningarnir.
Bandamenn tilkynna, að Þjóð-
verjar séu þess valdandi, ef frið-
arsamningarnir öðlist ekki gildi
1. desember.
Úttenðar jréttir.
Hinni syknr.
Fyrir stríðið voru framleiddar á
meginlandi Evrópu 8.524 miljónir
smálesta af sykri á ári og var
mikið af því flutt til annara heims-
álfa. Nú er framleiðslan ekki nema
3.500 miljónir smálesta á ári og
meginlandið verbur nú að fá syk-
ur frá Ameríku, sem framleiðir
nú vikulega um 100 þúsund smá-
Jestir.
Frakkar nota vatnsaflið.
Frakkland mun eiga yfir a&
ráða um 9 miljónum hestkrafta í
vatnsafli. Nú á síðustu tímum
hefir vaknað hjá Frökkum öflug
hreyfing í þá átfc að nota þetta
dýrmæta afl og eru kolavandræðin
þar eins og annarsstaðar, — nema á
íslandi, sem altaf virðist hafa nóg'
eldsneyti, eftir áhuga manna á
virkjun vatns að dæma, — orsök
hreyfingarinnar. Skrifari ráðuneyt-
is opinberra verka hefir nýveri&
lagt fram áætlanir um stórkost-
legar breytingar samgöngutækja..
Vill hann láta ríkib hlutast til um,.
að þessum járnbrautum verði
breytt í raforkubrautir. Paris—
Orleans, sem er samtals 3100 km
langar; Paris—Lyon, sem er 2200
km löng og Miðjarðarhafs ogSuð-
urfrakklands brautina, sem er
3200 km löng, en á þeirri braut
er þegar byrjað. Öllu þessu verki
á að Ijúka á svo skömmum tíma
sem unt er. Hvenær fær Reykja-
vík rafmagn?
Kbbe Kornerup
rithöfundurinn og ferðalangurinn,
sem kom tvisvar hingað til Reykja-
víkur í vor og hélt hér fyrirlestra,.
var fyrir skömmu boðinn til Krist-
ianiu, til þess að halda þar fyrir-
lestra í „Landfræðisfélaginu". Frá
Kristianiu fór hann til Bergen og
Þrándheims og þaðan til helztu
bæjanna í Svíþjóð, sem honum
hefir líka verið boöið til.