Fréttatíminn - 29.05.2015, Síða 16

Nú eru
foreldar
saman
komnir í
tugatali á
leikjum og
haga sér
eins og
apakettir.
Fótboltabullur
þá og nú
Fótbolti hefur frá örófi alda haft orð á sér fyrir að vera of-
beldisfull íþrótt og jafnvel skálkaskól fyrir þá sem beita ofbeldi.
Stefán Pálsson, sagnfræðingur og mikill áhugamaður um knatt-
spyrnu, hélt á dögunum erindi hjá KSÍ um fótboltabullur fyrr og
nú. Þekktasta íslenska atvikið átti sér stað fyrir 75 árum þegar
stuðningsmönnum Fram og Víkings lenti saman, lögreglubílar
voru grýttir og 30 manns handteknir. KSÍ stendur nú fyrir sér-
stöku átaki til að hvetja fólk til að vera góðar fyrirmyndir barna
á leikjum.
Y firvöld hafa haft áhyggjur af fótbolta frá því að hann fyrst kom fram. Fótbolti var álitin
ofbeldisfull íþrótt og jafnvel skálka-
skjól til að beita ofbeldi,“ segir Stef-
án Pálsson, sagnfræðingur og mik-
ill áhugamaður um knattspyrnu.
„Frá upphafi hafa áhorfendur skipu-
lagt sig og myndað gengi. Þegar
upp úr sauð á fótboltaleikjum voru
það gjarnan stuðingsmennirnir sem
urðu hvað reiðastir,“ segir hann.
Stefán hefur lagt sig eftir að
kynna sér sögu fótboltans og hélt
á dögunum fyrirlestur á súpufundi
Knattspyrnusambands Íslands um
sögu svokallaðs „hooliganisma“,
eða óláta í tengslum við knatt-
spyrnu og knattspyrnuleiki, en þeir
sem viðhafa slík ólæti eru jafnan
kallaðir fótboltabullur.
„Þegar fótboltinn kom fyrst fram
var hann lágstéttasport. Þetta var
iðja í þorpum víðs vegar um Evrópu
á hátíðisdögum þar sem eitt þorp
keppti á móti öðru og leikmenn
voru bæði kappsamir og ofbeldis-
fullir þegar þeir reyndu að koma
tuðrunni úr einum bæjarenda í
hinn,“ segir Stefán. „Fótbolti var
bændasport öldum saman. Það var
síðan breska afbrigðið sem þróað-
ist út í það sem við köllum fótbolta í
dag.“ Stefán segir að stjórnvöld hafi
í gegnum tíðina barist gegn fót-
bolta og mýmörg dæmi séu um að
reynt hafi verið að banna hann en
aldrei hafi það gengið eftir. „Yfir-
völd höfðu áhyggjur af því að menn
sem áttu að stunda hermennsku
yrðu stórslasaðir eftir fótboltaleiki
en ekki síst voru áhyggjurnar vegna
ótta við að hasarinn sem myndaðist
á leikjum myndi þróast yfir í annars
konar hasar og bændauppreisnir.“
Lögregla með viðbúnað
Á Íslandi er knattspyrna og áhugi
Stefán Pálsson
sagnfræðingur er
mikill áhugamaður
um knattspyrnu.
Hann segir yfirvöld
hafa haft áhyggjur
af fótbolta frá því
hann kom fyrst fram
og talið var að sá
æsingur sem varð til
hjá bændastéttinni,
sem spilaði fótbolta,
gæti þróast yfir í
bændauppreisn gegn
yfirvaldinu. Mynd/Hari
breiddi út um heiminn. Bretar voru
á þessum tíma ríkasta land heims
og allir vildu líkjast þeim. Verka-
lýðurinn tekur greinina síðan aftur
til sín eftir stríð. Þegar stórar iðn-
aðarborgir á borð við Manchester
og Liverpool eru að þenjast út eru
þar tugþúsundir verkamanna sem
eiga frí um helgar og vantar afþrey-
ingu. Sú afþreying verður að fara
á barinn og horfa á fótboltaleiki.
Áhuginn jókst gríðarlega meðal
almennings og til að standa undir
þessu voru stofnuð félög sem fengu
gríðarlegan fjölda á leiki um hverja
helgi. Menn úr hópi verkamanna
urðu atvinnumenn í fótbolta og
þá þótti gott að fá tvöföld iðnaðar-
mannalaun fyrir að vera með þeim
bestu í fótboltanum.
Yfirvöld fara enn og aftur að hafa
áhyggjur af þróuninni þegar tug-
þúsundir verkamanna koma saman
og ganga í takt. Það var mikið um
uppþot á leikjunum en á millistríðs-
árunum voru þetta tilviljanakennd
uppþot sem komu upp til að mynda
ef dómari klúðraði illilega, félag
brást stuðningsmönnum sínum og
seldi jafnvel besta leikmanninn. Þá
brutust út átök og menn lumbruðu
á lögreglunni,“ segir Stefán.
Ætlaði að berja dómarann
Hann rifjar upp að þekktasta dæmið
um „hooliganisma“ á íslenskum fót-
boltaleik sem átti sér stað 30. maí
1940 og eru því 75 ár síðan. „Eftir
leik á Reykjavíkurmóti milli Fram
og Víkings töldu Framarar sig sér-
lega grátt leikna af dómara. Stuðn-
ingsmaður þeirra ætlar að berja
dómarann, maður sem gengur á
milli þeirra er laminn og út brjótast
óeirðir þar sem lögreglubílar eru
grýttir og 30 manns handteknir.
Þetta voru stórátök á íslenskan
mælikvarða. Svona lagað myndi telj-
ast hneyksli í dag en á þessum tíma
var þetta nánast hluti af leiknum.
Enginn taldi þetta á ábyrgð félags-
ins og málið aðeins á milli þeirra
einstaklinga sem tóku þátt og svo
lögreglunnar. Þetta er sannarlega
ekki eina dæmið um að dómarar
þurfi lögreglufylgd af leikjum á Ís-
landi,“ segir hann.
Dónaskapur á leikjum yngri
flokka
Að loknu erindi Stefáns hjá KSÍ
voru frumsýndar tvær auglýsing-
ar sem eru hluti af markaðsher-
ferðinni „Ekki tapa þér“ þar sem
vakin er athygli á mikilvægi þess
að sýna góða hegðun á leikjum og
fólk minnt á að það er fyrirmyndir
barnanna sinna. Fjöldi dæma hefur
komið upp þar sem foreldrar á leikj-
um yngri flokka haga sér ósæmi-
lega með dónaleg hróp og köll á
meðan á leik stendur. Ýmsir halda
að þetta hafi þróast svona en Stefán
bendir á að það sé aðeins upp úr
aldamótum sem foreldrar fóru að
koma á leiki barnanna sinna í þeim
mæli sem nú tíðkast.
„Hér áður fyrr voru það kannski
einn eða tveir pabbar sem mættu.
Nú eru foreldar saman komnir í
tugatali á leikjum og haga sér eins
og apakettir. Þetta er ekki til marks
um að menn séu orðnir orðljótari
heldur voru foreldrar alls ekki á
þessum leikjum aður fyrr.“ Hann
segir þessa hegðun vitanlega ólíð-
andi á fótboltaleikjum barna en þeg-
ar kemur að jákvæðri útrás, hrópum
og látum á leikjum atvinnumanna
sé hún hreinlega bara holl. „Sál-
fræðingar segja gott að fá svona út-
rás fyrir spennu. Það er líka hluti af
félagslegu atferli að mæta á leiki,
klæðast ákveðnum litum og sýna
stuðning. Það er rótgróinn hluti af
mannssálinni að vilja samsama sig
með liði.“
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
á henni síður stéttbundin en víða
annars staðar og til að sýna fram á
þetta rifjar Stefán upp þegar hann
fór knattspyrnuleik í neðri deildinni
í Englandi fyrir nokkrum árum þar
sem lögreglan var með nokkurn við-
búnað. „Á sama tíma var rugby-leik-
ur annars staðar í borginni sem mun
fleiri sóttu og var sá leikur gríðar-
lega mikilvæg viðureign. Lögreglan
virtist hins vegar ekki hafa minnstu
áhyggjur af áhorfendum á rugby-
leiknum, en þar er hefð fyrir því
að stuðningsmenn beggja liða sitji
hver innan um annan, drekki sam-
an bjór í stúkunni og aldrei eru nein
vandamál. Rugby er mikil ruddaí-
þrótt, mun grófari en fótbolti nokkru
sinni, en þetta er íþrótt hástéttarinn-
ar. Keppendurnir er flestir háskóla-
menntaðir og tala fína oxford-ensku.
Það eru aldrei uppþot á rugby-leikj-
um,“ segir Stefán og ber ennfremur
saman hegðun leikmanna í þessum
íþróttagreinum. „Í fótbolta henda
menn sér niður, reyna að hafa áhrif á
dómarann og þykjast meiddir. Þegar
rugby-leikmaður liggur veit maður
að það er eitthvað alvarlegt að, og
þegar þeir standa á fætur taka þeir
í höndina á þeim sem kippti undan
þeim fótunum.“
Afþreying verkalýðsins
Það var ekki fyrr en um miðja 19.
öld sem fótboltinn varð að skipu-
lagðri íþrótt. „Þá höfðu strákarnir
í bresku einkaskólunum tekið upp
það sem bændurnir í kring voru
að spila. Skólastjórarnir reyndu að
banna þetta en sneru síðan vörn í
sókn og sögðu drengina verða að
spila eftir ákveðnum reglum. Þessir
strákar útskrifast síðan, verða að-
alsmenn og hluti borgarastéttarinn-
ar og halda áfram að spila. Upp frá
þessu þróuðust þær reglur sem enn
eru við lýði í dag.
Það var í raun yfirstéttin í Bret-
landi sem skipulagði þessa grein og
Njóttu sumarsins með
Veiðikortinu 2015 og
búðu til þínar minningar!
38 vatnasvæði!
www.veidikortid.is
2 0 1 5
KÖBEN f rá
Tímabil: september - desember
7.999 kr.*
AFMÆLISTILBOÐ - TAKMARKAÐ MAGN Í BOÐI!
* Aðeins bókanlegt á wowair.is. Verð miðast við flug aðra leið ásamt sköttum & gjöldum.
5 kg handfarangur innifalinn.
16 viðtal Helgin 29.-31. maí 2015