Fréttatíminn - 29.05.2015, Síða 30

Eigum rétt á
að njóta lífsins
og vera löt
Á seinni hluta nítjándu aldar og fyrri hluta þeirrar tutt-ugustu var „Rétturinn til
letinnar“ eitt af þekktustu áróð-
ursritum sósíalista í heiminum,“
segir Guðmundur J. Guðmunds-
son, sagnfræðingur og þýðandi
ritsins. „Svo datt það aðeins úr um-
ræðunni af þeirri einföldu ástæðu
að þær aðstæður verkafólks sem
Lafargue er að ráðast á eru að
mestu leyti horfnar í Evrópu, að
minnsta kosti í vesturhlutanum.
Menn eru ekki lengur að þræla við
þessar hörmulegu aðstæður sem
voru í gangi þá.
Úr hvaða jarðvegi sprettur ritið?
„Ritið sprettur upp úr iðnbyltingu
nítjándu aldar en einkenni á öllum
samfélögum sem fara í gegnum
iðnbyltingu er að þá myndast verka-
lýðsstétt sem vinnur við algjörlega
hörmulegar aðstæður. Lítið atvinnu-
öryggi, lélegt kaup, lélegt húsnæði,
gríðarlega slysatíðni og annað í
þeim dúr. Þessar aðstæður eru
ekki lengur til staðar í Vestur-Evr-
ópu en þær eru vissulega til staðar
annarsstaðar í heiminum, eins og
til dæmis í Asíu. Þar eru þessi svo-
kölluðu ný-iðnvæðingarlönd eins og
Indland, Bangladesh, Taívan, Kam-
bódía, Kína og Filippseyjar. Þaðan
eru stöðugt að berast fréttir af öm-
urlegum aðstæðum verkafólks, nú
síðast fyrir tveimur vikum bárust
fréttir af hryllilegum bruna í verk-
smiðju á Filippseyjum þar sem um
80 manns dóu.“
Ritið virðist enn eiga erindi...?
„Það má segja að ritið hafi þrenns
konar skírskotun til okkar núna. Í
fyrsta lagi sem sögulegt plagg frá
þessum tíma. Í öðru lagi þá á ritið
fullkomlega við gagnvart þessum
nýju iðnvæðingarlöndum og svo í
þriðja lagi þá er það þessi frumlega
hugsun hjá Lafargue að hafna öllu
hagvaxtartali. Hann segir enda-
lausa þenslu ekki nauðsynlega og
bendir á að framleiðnin í verksmiðj-
unum sé meiri en nóg fyrir alla.
Fólk þurfi ekki að vinna svona mik-
ið því það sé framleitt nóg af vörum
til að menn geti haft nóg að bíta og
brenna. Það sé ekki nauðsynlegt
að vaða alltaf áfram til að auka ein-
hverjar prósentur á ári því bæði er
það óþarfi og auk þess eykur það
sóun. Þetta er umræða sem mér
finnst koma sterkt inn í dag.“
Svo er enn verið að ræða styttingu
vinnuvikunnar?
„Já, þetta var nákvæmlega það
sem menn komust að í Evrópu á
19.öld. Lafargue tekur þetta fyrir
í bókinni og vitnar í belgískan at-
vinnurekanda sem minnkaði vinnu-
tíma í sínum verksmiðjum og fékk í
kjölfarið meiri framleiðni. Það hefur
nú sýnt sig að þessi langa vinnuvika
Íslendinga gefur lítið af sér og ég
held að menn hljóti að fara út í stytt-
ingu hennar og reyni að vinda ofan
af vitleysunni sem hefur verið hér
ríkjandi. Menn verða að vinna allan
sólarhringinn hér til að eiga ofan
í sig.“
Er innprentað í okkur að vinnan
göfgi manninn?
„Já, það er arfleifð frá því sem
Max Weber kallaði „mótmælenda-
siðferði“, sem er siðferðisvitund
mótmælenda og hugmyndafræði
borgarastéttarinnar sem kemur
fram í kjölfar siðbyltingarinnar á
16. og 17. öld. Sú vinnusemi er inn-
prentuð í okkur líka. Hvað sagði
annars kerlingin; „guð hjálpi mér
hláturinn“, því það var svo skelfi-
legt að hlæja. Það mátti ekki kæt-
ast yfir neinu, bara vinna. Svo er
annað sem er séríslenskt og það er
vertíðarmórallinn. Að vaða áfram í
vinnutörnum er innbyggt í okkur.“
Átti fólk ekki bara að hafa það gott
í himnaríki frekar en í núinu?
„Jú, nákvæmlega og Lafargue
bendir á að menn eigi að finna sér
eitthvað skapandi að gera í lífinu
frekar en að böðlast við færibandið
allan sólarhringinn. Við eigum líka
rétt á að njóta lífsins og vera löt.
Ævi Lafargue endaði nú ekki vel?
„Hann vildi reyndar meina að
hún hafi endað vel. Hann var giftur
Lauru Marx, dóttur Karls Marx,
og þau hjónin fyrirfóru sér árið
1913 með því að taka inn blásýru.
Í bréfi sem birt er í bókinni kemur
fram að þau vildu ekki verða byrði
á öðrum og yfirgáfu því þennan
heim saman þegar þeim fannst
kominn tími til.“
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.is
Öll höfum við rétt á því að vinna en við höfum líka rétt að því
að vera löt og vinna ekki. Í ritinu „Rétturinn til letinnar“, sem
Paul Lafargue gaf út í París árið 1883 og sem hefur nú í fyrsta
sinn verið þýtt á íslensku, deilir höfundurinn á vinnudýrkun
þjóðfélagsins og græðgi iðnaðarsamfélagsins og leggur til að
vinnudagurinn verði styttur svo að fólki gefist tími til að líta upp
frá færibandinu. Guðmundur J. Guðmundsson, sagnfræðingur
og þýðandi ritsins, segir margt í ritinu eiga enn vel við á okkar
tímum.
Bókaútgáfan
Sæmundur
gaf nýverið út
eitt þekktasta
áróðursrit sósíal-
ista, Réttinn til
letinnar eftir
Paul Lafargue.
Guðmundur J.
Guðmundsson,
sagnfræðingur og
þýðandi ritsins,
segir það enn eiga
mikið erindi. Ljós-
mynd/Hari
30 viðtal Helgin 29.-31. maí 2015
www.fi.is
Mörkinni 6 | 108 Reykjavík | S: 568 2533 | www.fi.is
FERÐAFÉLAG ÍSLANDS
Náðu þér í e
intak!
Upplifðu nát
túru Íslands
BARCELONA f rá
Tímabil: september - október
10.999 kr.*
AFMÆLISTILBOÐ - TAKMARKAÐ MAGN Í BOÐI!
* Aðeins bókanlegt á wowair.is. Verð miðast við flug aðra leið ásamt sköttum & gjöldum.
5 kg handfarangur innifalinn.