Iðnaðarmál - 01.01.1973, Blaðsíða 28

kal/h. Fyrir heilan sólarhring getum
við t. d. reiknað með:
14 klst. hóflegri dagvinnu
á 100 kal/h........... = 1.400 kal
10 klst. hvíld (þ. á. m.
svefni) 80 kal/h .... = 800 kal
2.200 kal
Þetta er venjuleg dagleg hilaein-
ingaþörf við kyrrstæða vinnu, þar
sem t. d. skógarhöggsmaðurinn þarf
aftur á móti sinar 5000-6000 hitaein-
ingar á sólarhring.
Hitastilling líkamans
Til þess að útskýra meginreglurnar
í hitastillingu líkamans er bezt að
byrja á hinu einfaldasta: nakinni,
sitjandi „meðalmanneskju" í venju-
legu herbergi með hóflegri lofthreyf-
ingu. Með hitaframleiðslunni 90
kal/h mun henni líða notalega við
28°C umhverfishita. Innri hiti lík-
amans mun þá haldast 37°C, án þess
að nokkur af hitastillingarlíffærun-
um líkamans taki til starfa. Við get-
um kallað þetta fullslakaða jafn-
vægisstööu, þar sem meðalhúðhiti
líkamans í heild er 33°C.
Þótt umhverfishitinn hækki eða
lækki um nokkur stig frá 28°C, mun
innri hiti líkamans auðveldlega hald-
ast óbreyttur 37°C, með hjálp hinnar
æðabreytilegu (vasomotorisku) hita-
stillingar líkamans, þ. e. með útvíkk-
un eða samdrætti æðanna í húðinni.
Með þessum liætti getur blóðstreym-
ið til húðarinnar í heild verið mjög
breytilegt.
Meðalhúðhitinn getur lækkað um
tvö stig, og þannig næst hitajafnvægi
við umhverfishitann, sem einnig er
tveim stigum hærri. Með samsvar-
andi hætti mun samdráttur blóðæð-
anna lækka húðhitann og minnka
þannig hitatapið við lækkaðan um-
hverfishita.
Stsrkustu og öflugustu stillitækin
höfum við þó í höndum okkar og
fótum. Við getum t. d. sent blóðið í
ríkum mæli og með fullum hita alveg
út í fingurgóma og náð þannig há-
marks hitaútláti frá höndunum, eða
við getum með stórminnkuðu blóð-
streymi eða hagnýtingu hitavíxl-
áhrifa milli slagæða og innæða lækk-
að hita fingranna alveg niður í um-
hverfishitann, og verður þá hitatapið
óverulegt. Hitavíxlunartækin eru svo
áhrifamikil, að við lágan umhverfis-
hita geta þau sent blóðið aftur inn í
líkamann með 37°C hita, jafnframt
því, er sýnt hefur verið fram á, að
hiti fingurgómannna getur orðið ör-
lítið lægri en lofthitinn. (Það stafar
af hinni veiku lámarksuppgufun frá
fingrunum, jafnvel í köldu um-
hverfi).
Samdráttur blóðæðanna við lágt
umhverfishitastig gerist ekki ein-
göngu í lögum húðarinnar, en einnig
að nokkru leyti í nefi og koki, og
hefur það í för með sér minnkað
mótstöðuafl gegn sjúkdómum í önd-
unarfærum við kælingu.
Hjá hinni nöktu meðalmanneskju
okkar í hvíld getur æðabreytilega
hitastillingin komið meðalhúðhitan-
um til að hækka í 35°C eða lækka í
29° C. Þetta samsvarar umhverfishita
frá 24°C-30°C.
Þegar umhverfishitinn fer út fyrir
þau mörk, sem æðabreytilega hita-
stillingin ræður við, verða önnur
tæki líkamans að taka til sinnna ráða
til að halda innri hitanum við 37°C.
í kulda
verður sjálfkrafa aukning efnaskipt-
anna, sem endar með hrolli og
skjálfta og getur í svæsnustu tilfellum
komið hitaframleiðslunni yfir 300
kal/h, eða fjórum sinnum hærra en
grunnefnaskiptin.
Verði umhverfishitinn svo lágur,
að aukin efnaskipti megni ekki að
halda innri hita líkamans við 37°C,
tekur hann að falla. Lækki innri hit-
inn niður fyrir 33 CC, dregur úr hin-
um eðlilegu viðbrögðum líkamans ■—
kuldaskjálftinn hverfur og efnaskipt-
in lækka, unz þau eru komin niður
fyrir hið eðlilega — og manneskjan
kemst í ástand sljóleika og kæruleys-
is, og kuldinn þjáir ekki lengur.
Þannig er talið, að sé líðan þeirra, er
frjósa í hel að vetri.
Eins og kunnugt er, nota læknar
svæfingu ásamt kælingu niður í 30°C
við alls konar skurðaðgerðir, þar
sem starfsemi hinna innri líffæra
verður að vera í lágmarki, t. d. við
hjartaskuröaðgerðir. Við áfram-
haldandi kælingu líkamans, niður
fyrir 27°C, kemur fyrst algjört með-
vitundarleysi og síðan dauði.
22
IÐNAÐARMÁL