Franskir dagar - 01.07.1996, Blaðsíða 4

Franskir dagar - 01.07.1996, Blaðsíða 4
Af samskiptum Fransara og Fáskrúðsfirðinga: „Biskví for votaling" eftir Kristján Þorvaldsson Einu sinni var Fáskrúðsfjörður alþjóðleg- ur bær - í þeim skilningi að það voru fleiri sem vissu af honum utanlands en innan. Og meira að segja gat „stórborgin" komið ung- um sveitapiltum fyrir austan framandlega fyrir sjónir. Þannig lýsir Breiðdælingurinn séra Emil Björnsson upplifun sinni á skemmtilegan hátt í endurminningum: „Fyrsta stórborgin sem ég leit augum og gisti sem fulltíða maður var Lundúnaborg, og þótt það Franski spítalinn var glœsileg bygging sem þjón- aði Fáskrúðsfirðingum ekki síður en Fransmönn- um. Daggjöldin fyrir hvern íslenskan sjúkling voru helmingurinn af daggjöldum fyrir Frakkana þannig að Franska spítalafélagið niðurgreiddi þjónustuna. væri mikil upplifun jafnaðist það engan veg- inn á við að koma til Fáskrúðsfjarðar í fyrsta sinn. Eg hafði séð Kirkjubólskauptún í Stöðvarfirði úr fjarlægð, en Búðakauptún í Fáskrúðsfirði var fyrsta „stórborgin", sem umlukti mig og hefir aldrei sleppt tökum sín- um á mér.“ En líklega þótti útlendingum „stórborg- in“ heldur fábrotin. Danski, kaþólski prest- urinn, séra Max Osterhammel kom til Fá- skrúðsfjarðar árið 1896 og hafði veg og vanda að stofnun og starfrækslu kaþólska sjúkrahússins á Fáskrúðsfirði, undanfara franska spítalans. Hann minnist t.d. þeirra „hvatningarorða" sem hann fékk áður en hann lagði upp í ferðina til Fáskrúðsfjarðar: „Mér var sagt að þar væru aðeins örfá hús, en nóg af sudda og regni sem kuldinn breytti svo eftir aðstæðum. Séra Frederiksen sagði þess vegna við mig að skilnaði: „Vertu hug- hraustur, sonur, þótt dvölin þama eystra verði ekki sem ánægjulegust. Ég hef aðeins einu sinni orðið þunglyndur um dagana og það var þegar ég var á Fáskrúðsfirði." (Múlaþing; Minningar frá Fáskrúðsfirði; Haraldur Hannesson þýddi.) Völdu Frakkar Fáskrúðsfjörð? Færa má rök fyrir því að fljótlega upp úr aldamótum, þegar áhrifa af siglingum franskra sjómanna gætti sem mest, hafi kauptúnið staðið í mestum blóma. Tengslin við útlönd voru þá meiri en nokkru sinni síð- ar og fjölbreytni í atvinnu einnig. Auk sjáv- arútvegs, stunduðu þorpsbúar búskap, versl- un og viðskipti og rekin var umfangsmikil heilbrigðisþjónusta á staðnum. Allt þetta er talið nauðsynleg forsenda þess að blómlegt bæjarfélag þrífist nú á tímum. Ahrif Frakka á samfélagið á Búðum hvað þetta varðar voru ótvíræð, þótt ekki verði dregið úr þeini athafnasemi og drift sem ríkti hjá þeim norsku fjölskyldum sem fluttust til staðarins. Marteinn Þorsteinsson, sem var um ára- tugaskeið einn umsvifamesti kaupmaður og útgerðarmaður á Búðum, lýsir því svo í minningarbrotum sem Asgeir Jakobsson skráði eftir honum háöldruðum og birtust í Lesbók Morgunblaðsins 1970: „Þegar ég kom á Búðir fyrst, 1895, voru þar 17 íbúðar- hús og íbúarnir um 100 talsins. Þegar ég kom þar næst 1902 voru íbúamir orðnir 300 talsins." Orsakir þorpsmyndunar telur Mart- einn að rekja megi til þess að þarna hafi landrými verið fyrir allmargt fólk til að hafa nokkrar nytjar búskapar með róðrunum. Staðurinn lá einnig betur við sveitaverslun en verstöðvamar utar með firðinum. „Þama var lífhöfn og styst til hennar af miðum Fransmanna úti fyrir Austfjörðunum og Fransmennimir leituðu geysimikið inn á Manon á strandstað. Góssið var selt á uppboði en Marteinn Þorsteinsson, kaupmaður, keypti skipið og nýtti viðinn m.a. í bryggjuhús sem standa enn. Vínið, um 6000 lítrar að því talið var, virtist liins vegar hafa „gufað upp “ áður en varðskipið Óðinn kom til að sœkja það tveimur árum eftir strandið. Búðir seinni hluta nítjándu aldar. Það mátti heita, að þeir hefðu þar fasta bækistöð um skeið." En af hverju völdu Frakkar Fáskrúðs- fjörð? Þessi spuming hljómar stundum í kollinum á okkur Fáskrúðsfirðingum. For- sendur hennar eru þó að líkindum rangar. Skýringin er líklega sú að þetta kom bara af sjálfu sér. Elín Pálmadóttir, blaðamaður, sem kynnt hefur sér betur en nokkur annar sjónarmið beggja, Islendinga og Frakka, styður þá kenningu. Fyrri hluta vertíðar voru Frakkar á veiðum fyrir Suðurlandi en í maí færðu þeir sig austur og vestur með ströndinni. Sjó- Krossar. Frökkunum sárnaði þegar grafreiturinn drabbaðist niður og gerðu sjálfir átak í því að koma fyrir nýjum krossum og reisa stail með franskri krossfestingarmynd. mennimir sem komu inn á firðina voru “Bretónar" úr bæjum og þorpum á Goel- strönd Bretagneskaga, og „Flandrarar" úr þorpum og bæjum í Flandre Maritime, við landamæri Belgíu og út fyrir Gravelines. Bretónamir áttu erindi til að umskipa salt- fisknum í fiskflutningskip en Flandrararnir, sem söltuðu í tunnur, umstöfluðu inni á fjörðunum. Auðvitað þurfti einnig að bæta við vistir og þrífa skipin. Fjörðurinn er rúmur og djúpur og liggur vel að miðum. Þegar frönsku spítalaskipin fóm fyrst að venja komur sínar á Islandsmið þótti Fáskrúðsfjörður ennfremur álitlegur kostur vegna þess að þar hafði kaþólska kirkjan látið reisa lítinn spítala og markað sérstakan grafreit fyrir franska sjómenn. Þegar frönsk stjómvöld létu síðan reisa stór- an spítala á Fáskrúðsfirði styrkti það kaup- túnið enn frekar í sessi sem bækistöð Frakka á Austurlandi. Spítali, eftir sams konar teikn- ingu, var einnig reistur í Reykjavík, þar sem nú er bamamúsíkskóli, en í Vestmannaeyj- um var byggður minni spítali. Blómatími Islandssiglinga franskra sjó- manna var frá miðri 19. öld fram yfir fyrri heimsstyrjöld. Síðasta skútan var hér við land árið 1939. En í sjálfu sér stóð tími franskra skútusjómanna á íslandsmiðum í u.þ.b. 300 ár. Elínu Pálmadóttur telst svo til að um 400 skip hafi ekki skilað sér til baka af Islandsmiðum og alls hafi um 4000 menn látið lífið. Sumir fómst en aðrir létust vegna veikinda.“ Blómleg verslun I bók Eiríks Sigurðssonar „Af Héraði og úr Fjörðum“ er fjallað um samskipti fslend- inga og franskra sjómanna í kaflanum 4 FRANSKIR DAGAR

x

Franskir dagar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Franskir dagar
https://timarit.is/publication/1108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.