Alþýðublaðið - 01.12.1919, Blaðsíða 1

Alþýðublaðið
GreíiÖ út af AlþýÖuílokknum.
1919
Mánudaginn 1. desember
29. tölubl.
Frjáls verzlun.
Þegar maður les bók, og sér að
!>ar er vísvitandi rangt tilgreint
atriði, sem beinlínis er þekkingar*
^triði, hættir maður við lesturinn
'til þess að forðast að fá ef til vill
rangar hugmyndir um eitthvað.
^annig mun þeim fara er lesa
Brein þá sem stendur í Morgun-
'Waðinu nýlega undir nafninu „Prjáls
vsrzlun“. Þeir munu margir, sem
sjá að þar er vísvitandi rangt far-
með þekkingaratriði, og það í
'SiSinhagsmunaskyni (þ. e. í þágu
stórkaupmannanna), þeir munu
i®Sgja það frá sér og aldrei fram-
vegis trúa, fyr en að fullreyndu,
því sem í blaðinu stendur um
verzlunarmál, eða önnur slík efni.
Srent barn forðast eldinn. Ef svo
v»ri um alla, væri greinin ekki
'*kaðleg fyrir neinn nema Morg-
bnblaðið sjálft, enginn mundi taka
^líkar ritsmiðir alvarlega.
En nú er það tilfellið, að þeir
eru margir, sem halda einmitt
^essu fram, sem í greininni stend-
^r. En flestir gera það affávizku,
'•n ekki til þess að fara vísvitandi
með rangt mál eins og trúlegt er
að háttv. greinarhöf. geri.
Grreinarhöfundurinn er að æfa
*ig í að flytja rangt mál, en þótt
örerkilagt megi virðast, eru flækj-
drnar altof gegnsæar til þess að
þær villi öllum sýn. Það skal eng-
ÍQn halda að greinarhöf. viti ekki
fcetur en hann skrifar, til þess
irefir hann altof mikla reynslu og
mentun, eða máske hann sé ekki
íjármálamaður nema í „praxís";
það er hann áreiðanlega, það
er eigendum Morgunblaðsins víst
^unnugt um.
En hvað er það þá, sem grein-
arhöf. rangfærir vísvitandi? — í
fyrsta lagi það, að höf., sem kvað
Vera ágætlega að sér í íslenzkri
réttar- og verzlunarsögu, skuli
ieyfa sér að nota orðið einokun
yfir ríkisverzlun. Þetta atriði þarf
eigi skýringar í sjálfu sér, öllum
er Ijóst að orðið einokun hefir alt
aðra þýðingu en ríkisverzlun
Slik misbeiting málsins er í fylsta
máta ósæmileg. Þarna fer grein-
arhöfundur áreiðanlega rangt með
á móti betri vitund. Hvaða dóm
vilja menn leggja á slíkt athæfi.
í öðru lagi segir í greininni:
„Eftir meira en tveggja ára reynzlu
á landsverziuninni, munu nú flest-
ir þeirrar skoðunar, að dögum
hennar eigi sem fyrst að vera
lokið! Það eina sem fram er flutt
til réttlætingar einokun á einni
eða fleiri vörutegundum, er nú
það eitt, ef einokun er á þeim í
höndum einstakra manna nú þeg-
ar, eins og steinolíu". (Leturbreyt-
ing hér.)
Þetta var annað atriðið, þarna
gerir höf. sig einnig sekan í því,
að nota orðið einokun, en aðal-
atriðið er að lrann gerir sig sek-
an um að segja að það eitt sé
fært fram með einokun! (ríkisverzl
un), að einstakir menn hafi nú
einkasölu á slíkum afurðum (t. d.
steinolíu)! Satt að segja er þetta
svo mikil fjarstæða, að mann
mundi reka í rogastanz ef manni
væri sagt sð maður sem þetta
skrifar, hefði verið ráðherra og
meira að segja stjórnað landsverzl-
un, margur mundi spyrja hvort
maðurinn hefði ekki einhvers í
mist af sálargáfum sínum, síðan
hann var æðsti embættismaður
landsins. Og hvernig á þetta að
samrýmast skoðunum Einars og
Bjarna í fossamálinu um ríkis-
virkjun.
í þriðja lagi segir hann að lands-
verzlunin hafi verið sett á stofn
til þess að koma heildsölunum
á kné, og vill auðvitað með því
fá menn til þess að trúa að ríkis-
heildverzlun mundi gera það. Þetta
er rangt með farið en stafar má-
ske af skilningsleysi, þótt ótrúlegt
sé. Landsverzlunin var ekki sett
neinum til höfuðs, það var ráð-
stöfun til að tryggja velferð þjóð-
arinnar. Ríkisheildverzlun mundi
hafa algerlega sama tilgang og
því ekki heldur vera sett neinni
stétt til höfuðs. Þetta er draugur
sem hin vonda samvizka heildsal-
anna hefir vakið upp.
fað er eðlilegt, að heildsalarnir
haldi, að menn vilji koma þeim
á kné. Þeim er það ef til vill
ljósara sjálfum, en öllum almenn-
ingi, hve mjög þeir standa í vegi
fyrir velferð þjóðarinnar.
Það er líka eðlilegt, því margir
þeirra hafa meira vit á verzlunar-
málum heldur en almenningur
yfirleitt. En að því mun vikið
síðar.
Fjórða atriðið sem greinarhöf-
undur vísvitandi rangfærir, er um
landsrekstur skipanna. Hann segir
að rekstur þeirra hafi gengið í
ólestri þangað til Eimskipafél. hafi
verið falin framkv.stj. Má vera að
þetta sé rétt. En þetta sannar
ekkert um það að ríkisrekstur
þurfi að ganga illa, því það yrðu
aldrei ráðherrarnir sjálfir eða þeirra
skrifstofuþjónar sem myndu stjórna
ríkisverzlun eða iðju, heldur þar
til settir hæfir menn, sbr. það að
Eimskipafélagsstjórninni er falið að
sjá um útgerð skipanna. Þetta
ætti greinarhöfundur að vita mörg-
um öðrum betur. Máske minninu
hafi hrakað eitthvað upp á síð-
kastið.
Eins og áður er sagt heitir rit-
smíð sú, sem birtist í Mgbl. „Frjáls
verzlun“. Engum hugsnndi manni
getur dulist að verzlunin nú í
heiminum er alls eigi frjáls, til
þess eru altof margir ríkir og
voldugir kaupmenn og verzlunar-
hringir, sem með fjármagni sölsa
undir sig einkasölu á einni vöru-
tegund, máske ekki í einu landi
aðeins, heldur einnig um heim
allan. Það verður heldur ekki tal-
að um frjálsa verzlun, þegar t. d.
fiskkaupmenn í Reykjavík taka sig
saman um að gefa framleiðendun-
um ekki nema vist verð fýrir
fiskinn. (Frh.)