Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Síða 95

Inngangur
Uppgröfturinn í Gautavík í Berufirði var sóttur heim 15. og 16. ágúst 1979 að beiðni
Guðmundar Ólafssonar starfsmanns á Þjóðminjasafni Íslands. Tilgangur heimsóknar-
innar var að aðstoða við greiningu þeirra gjóskulaga sem fundist höfðu á uppgraftar-
svæðinu.
Í bráðabirgðaskýrslunni er fjallað um tvö yngstu lögin sem fundust á staðnum.
Yngra gjóskulagið er þunnt og svart en það fannst í þeim jarðlögum sem lágu yfir
rústunum og grafin voru upp sumarið 1979. Þetta gjóskulag hafði greinilega fallið
yfir svæðið eftir að umsvif lögðust þar af og eru þess vegna yngri en rústirnar þar.
Þetta gjóskulag hefur ekki verið greint áður.
Eldra gjóskulagið, af þeim tveimur sem greina mátti á svæðinu, er kallað a-lagið en
það er dökkt á lit, fínkornótt og frekar þykkt. Það fannst í torfi þeirra veggja sem
grafnir voru upp í Gautavík. Gjóskulag þetta var fyrst greint af Þórarinssyni (1958).
Það finnst á Norður- og Austurlandi og kom út gosi í Vatnajökli, að líkindum árið
1477 (Þórarinsson 1958, bls. 50-56).
Auk þessara tveggja laga mátti greina á uppgraftarsvæðinu gjóskulag úr gosi í
Öræfajökli árið 1362 (Þórarinsson 1958).
Markmið
Markmið þessarar greiningar var tvíþætt. 1) Að greina yngra, svarta gjóskulagið með
því að skoða efnafræðilega samsetningu þess í þeim tilgangi að kanna úr hvaða
eldfjalli það kom. Með því að styðjast við ritaðar heimildir um eldgos úr því eldfjalli
sem til greina kæmi var síðan ætlunin að finna út um hvaða gjósku er að ræða á
Gautavíkursvæðinu. 2) Að athuga efnafræðilega samsetningu a-lagsins í Gautavík til
þess að sannreyna hvort um sé að ræða sama lag og Þórarinsson lýsir (1958).
Niðurstöður
1) Sýnunum, sem tekin voru til greiningar, var safnað úr naustinu, vestursvæði, T –
0,30 m.
Efnasamsetning dökka gjóskulagsins, sem er yngra, bendir til þess að það komi úr
Kötlu sem er staðsett á Suðurlandi. Samkvæmt samtímaheimildum gaus Katla árin
1625 og 1755 en úr báðum þessum gosum breiddist gjóskan austur og austnorðaustur
Bráðabirgðaskýrsla um greiningu sögulegra
gjóskulaga í Gautavík

Eftir Guðrúnu Larsen
Viðauki
__________
95