Fréttablaðið - 14.10.2015, Blaðsíða 40

Íslenska ríkið var mjög nálægt því að
lenda í greiðslufalli 2008-2009 og síð-
ustu mánuði hefur hættan á greiðslu-
falli Grikkja verið í brennidepli. En
Grikkland er ekki eina landið þar sem
nú er mikil hætta á greiðslufalli.
Það er augljóst að hugsanlegt
greiðslufall Grikklands og Úkraínu
eykur þá óvissu sem umlykur, sér-
staklega, evrópska hagkerfið og það
er ljóst að þetta stuðlar að auknum
óstöðugleika á fjármálamörkuðum
heimsins.
Lars Christensen
alþjóðahagfræðingur
Við þurfum kerfi til að leysa
skuldavanda ríkja
Helsta óvissan í sambandi við
greiðslufall ríkja er óvissa um
hvenær það verður og hvaða lánar-
drottna það snertir.
Ef við berum saman greiðslu-
fall ríkja og gjaldþrot fyrirtækja
eða banka, þá er það tilfellið að
í flestum þróuðum hagkerfum
heimsins eru tiltölulega skýrar
reglur um það hvernig taka skal á
gjaldþrotum samkvæmt lögum.
Yfirleitt er það þannig að
fyrirtæki í fjárhagserfiðleikum
getur, við ákveðin skilyrði, farið í
greiðslustöðvun á meðan athugað
er hvort hægt sé að bjarga fyrir-
tækinu. Og ef þessi björgunartil-
raun mistekst þá eru skýrar reglur
um hvaða skuldareigendur eru
fremstir í röðinni þegar þrotabúið
er gert upp.
Slíkt verklag tryggir aðallega að
skipuleg og yfirveguð endurskipu-
lagning, eða gjaldþrotameðferð,
fyrirtækisins geti átt sér stað og
um leið tryggt mesta mögulega
gegnsæi um það á hverjum tjónið
lendir.
Því miður höfum við ekki svip-
aðar reglur og kerfi þegar kemur
að greiðslufalli ríkja. Afleiðingin
er sú að jafnvel minni háttar hætta
á hugsanlegu greiðslufalli ríkis
veldur óþarfa óstöðugleika á
alþjóðlegum fjármálamörkuðum.
En þetta þarf ekki að vera svona
og maður veltir fyrir sér af hverju
við í Evrópusambandinu höfum
varla rætt möguleikann á að
skipuleggja kerfi innan Evrópu-
sambandsins, eða að minnsta kosti
innan evrusvæðisins, sem getur
tryggt gegnsærri og betri afgreiðslu
á yfirvofandi greiðslufalli ríkja.
Árið 2010 lögðu fjórir hagfræð-
ingar – þeirra á meðal var Anne
Krueger, fyrrverandi aðalhag-
fræðingur Alþjóðabankans – fram
Helsta óvissan í sam-
bandi við greiðslu-
fall ríkja er óvissa um
hvenær það verður og hvaða
lánardrottna það snertir.
Sífellt fleiri eru nú
að nálgast þá stöðu
að eiga afgang um hver
mánaðamót og því stækkar
nú sá hópur hratt sem er
farinn að huga að mánaðar-
legum sparnaði.
raunhæfar tillögur um evrópskt
kerfi til lausnar á skuldavanda
ríkja (A European Mechanism for
Sovereign Debt Crisis Resolution).
Áætlunin gerði til dæmis ráð fyrir
sérstökum evrópskum dómstól til
að hafa umsjón með skuldasamn-
ingum og skuldbreytingum. Slíkur
dómstóll og skýrar reglur um
skuldbreytingar kæmu að góðum
notum og þá yrði meðhöndlun á
skuldavanda ríkja síður að póli-
tísku bitbeini eins og nú er.
Því miður hefur tillagan ekki
fengið mikla athygli hjá stjórnend-
um Evrópusambandsins, og maður
getur bara látið sig dreyma um
hve miklu auðveldari meðferðin á
skuldavanda Grikkja – og reyndar
þeim íslenska! – hefði verið ef við
hefðum haft slíkar reglur og kerfi
fyrir skipulegar skuldbreytingar á
undanförnum árum.
Fyrirtæki verða gjaldþrota. Og
það verða ríkisstjórnir líka. Þess
vegna ríður á að við komum upp
stofnunum og kerfi til að takast á
við greiðslufall ríkja.
Ertu hugmyndaríkur frumkvöðull
sem fær hugmyndir hægri vinstri?
Ertu einn af þeim sem fá svo
margar hugmyndir að einn tíundi
væri meira en nóg? Þú ert snill-
ingur í að byrja hluti, en kannski
ekkert sérstaklega góður í að klára
hluti. Þú veist að þú ættir að klára
hlutina og pirrast yfir sjálfum þér
og segir jafnvel við sjálfan þig:
„Oh … hvaða aumingi er ég eigin-
lega?“
Ertu ekki þessi hugmyndaríki
frumkvöðull? Kippist hjarta þitt
frekar við þegar þú færð tækifæri
til að skoða hvað vantar inn í við-
skiptaáætlanir? Þú ert snillingur
í að sjá hvað vantar í heildar-
dæmið, en þú ert ekkert sérstak-
lega góður í að fá hugmyndir til
að bæta dæmið. Segir við sjálfan
þig: „Hvað er að mér? Ég fæ aldrei
neinar hugmyndir. Allir í kringum
mig virðast fá hugmyndir … nema
ég.“
Ertu kannski þessi aðili sem
elskar að fá tækifæri til að láta
ljós þitt skína? Þú virðist geta selt
allt og alla. Þú ert frábær sölu-
maður, en þú ert kannski ekkert
sérstaklega góður í að halda utan
um söluna, búa til skýrslur og
hefur kannski meiri tilhneigingu
til að „gleyma“ að skila alls konar
skýrslum og innra með þér hugsar
þú kannski: „Oh … þessar skýrslur
og ég, hvernig get ég komist
hjá því að gera þetta án þess að
nokkur fatti?“
Ekki þú?
Ertu kannski meira þessi sem
finnst dagurinn þinn vera fullkom-
inn þegar þú sérð viðskiptavininn
brosa til þín geislandi af ánægju
vegna þess að það var eitthvað
sem ÞÚ gerðir fyrir hann? Þú ert
fæddur í þjónustuhlutverkið, en
þú kannt ekkert á Excel, hug-
myndir þínar eru frekar slappar og
þér finnst þú bara ekkert sérstak-
lega spennandi dæmi. Ekki eins og
„allir“ hinir að minnsta kosti.
Við erum öll fædd með einstaka
eiginleika, hæfileika, styrkleika
sem vinna stundum með okkur og
stundum á móti okkur (oft kall-
aðir veikleikarnir okkar) og allt
svo dásamlega mismunandi.
Það virðist vera einhvers konar
blindur blettur í augum okkar
flestra að trúa því staðfastlega
að okkar náttúrulega vöggugjöf,
hæfileikarnir, eiginleikarnir og
styrkleikarnir okkar séu ekki nóg
og í stað þess að vinna að því að
nýta styrkleikana okkar verðum
við upptekin við að búa til sögur
í hausnum á okkur þess efnis að
allir séu að gera það gott … nema
þú? Er það kannski bara sagan
þín?
Hin hliðin
Rúna
Magnúsdóttir
stjórnendaráðgjafi
Allir eru að gera það gott … nema þú?
Við erum öll fædd
með einstaka eigin-
leika, hæfileika, styrkleika
sem vinna stundum með
okkur og stundum á móti.
Kambódíumenn glímdu á Pchum Ben-hátíðinni, þar sem látinna er minnst, í þorpinu Vihear Suor í Kandal-héraði á mánudaginn. Þúsundir lands-
manna flykktust til þorpsins til þess að taka þátt í þessari fimmtán daga hátíð sem er senn á enda. NordicPhotos/afP
Glíma í Kambódíu
Fátt er svo
með öllu illt
Á Íslandi er mikið kvartað yfir háu
vaxtastigi. Stýrivextir standa nú í
6,25% sem er langt yfir þeim grunn-
vöxtum sem við sjáum í kringum
okkur, sem dæmi má nefna 0,25% í
Bandaríkjunum og 0,05% hjá Seðla-
banka Evrópu. Að sama skapi eru
vextir á fasteignalánum, bílalánum
og öðrum útlánum töluvert hærri
en í þessum löndum. Vegna þessara
háu vaxta eru hins vegar töluvert
betri vaxtakjör í boði fyrir sparnað.
Óverðtryggð ríkisskuldabréf gefa nú
í kringum 5,7% vexti og óbundnir
innlánareikningar eru að gefa af
sér allt að 4%, svo einhver dæmi
séu tekin. Þessar sömu tölur eru af
augljósum ástæðum talsvert lægri
í þessum samanburðarlöndum. Þó
vissulega megi finna margt að háum
útlánavöxtum þá sýnir þetta okkur
ekki síður mikilvægi þess að spara
á Íslandi enda hægt að fá ansi fína
ávöxtun fyrir aurinn án þess þó að
taka of mikla áhættu eða binda fé til
of langs tíma.
Sífellt fleiri eru nú að nálgast
þá stöðu að eiga afgang um hver
mánaðamót og því stækkar nú sá
hópur hratt sem er farinn að huga
að mánaðarlegum sparnaði. Það er
algengur misskilningur að það sé
flókið að hefja sparnað og að það
borgi sig ekki að leggja fyrir nema
vera með háar fjárhæðir. Sé vilji fyrir
því að spara mánaðarlega inn á inn-
lánsreikning eru engin upphæðar-
mörk og fyrir þá sem vilja leggja fyrir
mánaðarlega í verðbréfasjóði er
lágmarkið 5.000 krónur á mánuði.
Ennfremur skal hafa í huga að
innáborgun á lán getur verið ígildi
sparnaðar og þannig minnkað
greiðslubyrði af eftirstöðvum til
framtíðar. Lægri greiðslubyrði
skilar sér í hærri ráðstöfunartekjum
í hverjum mánuði sem nýta má til
dæmis í uppbyggingu á reglulegum
sparnaði. Mikilvægt er að kynna sér
þær leiðir sem í boði eru og fá þá ráð-
gjöf sem hentar hverjum og einum.
Hann kemur skemmtilega á óvart,
sá mikli áhugi sem ungt fólk hefur
sýnt fræðslufundum okkar um fjár-
festingar og sparnað. Það er vísir til
góðs og vonandi hvetur slík fræðsla
til aukins sparnaðar og skynsemi í
ákvarðanatöku.
Kjartan Smári
Höskuldsson
forstöðumaður
hjá VÍB
Sparnaður
1 4 . o K t ó b e R 2 0 1 5 M I Ð V I K U D A G U R10 mArKAðurinn
0
2
-1
1
-2
0
1
5
1
0
:2
1
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
C
0
-3
4
A
0
1
6
C
0
-3
3
6
4
1
6
C
0
-3
2
2
8
1
6
C
0
-3
0
E
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
5
6
s
_
1
3
1
0
2
0
1
5
C
M
Y
K