Morgunblaðið - 29.06.2015, Síða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. JÚNÍ 2015
SVIÐSLJÓS
Ísak Rúnarsson
isak@mbl.is
Íslensk fyrirtæki sem kaupa endur-
nýjanlega raforku frá Landsvirkjun
og Orkuveitu Reykjavíkur þurfa að
kaupa sérstakt vottorð um að raf-
orkan sé endurnýjanleg, annars er
raforkan flokkuð sem 23% úr kjarn-
orku og 32% úr jarðefnaeldsneyti.
Orkusala á Íslandi er því aðeins 45%
endurnýjanleg þrátt fyrir að nær öll
framleiðsla sé orkuendurnýjanleg.
Erlendir aðilar sem nýta kjarnorku
eða jarðefnaorku geta keypt réttinn
til þess að segjast nota endurnýjan-
lega orku í gegnum slík vottorð. Það
hefur þó í för með sér að Íslendingar
þurfa á móti að segjast nota kjarn- og
jarðefnaorku í jöfnu hlutfalli við þær
vottanir sem þeir selja. Þannig gæti
Landsvirkjun t.d. selt upprunavott-
anir sem nemur 10% af orkufram-
leiðslu landsins til erlends fyrirtækis
sem notar kjarnorku. Fyrirtækið
gæti þá sagst nota vatnsorku en um
leið eru 10% af orkusölu Íslendinga
flokkuð sem kjarnorka. Innlendir að-
ilar geta því ekki sagst nota end-
urnýjanlega orku að fullu nema að
kaupa sjálfir slíka vottun.
Álið óvottað
Sveinn A. Sæland, fyrrverandi for-
maður Sambands garðyrkjubænda
og garðyrkjubóndi, segir í samtali við
Bændablaðið í umfjöllun blaðsins um
málið að hann hafi fengið tilboð frá
Orku náttúrunnar, dótturfélagi
Orkuveitu Reykjavíkur, um að garð-
yrkjubændur sem þar eiga viðskipti
gætu keypt sig frá óhreinni orku og
fengið vottun um að þeir notuðu að-
eins hreina orku. „Okkur var boðið
að kaupa okkur frá þessari vitleysu
fyrir sem nemur 5,1 eyri á kílóvatt-
stund. Þannig gætum við keypt
kjarnorku og jarðefnaeldsneytið út
af reikningunum hjá okkur og fengið
rafrænt „lógó“ inn á heimasíðuna
sem segir að við séum að kaupa
hreina orku. Ég var bara ekki tilbú-
inn að taka þátt í svona skrípaleik.“
hefur blaðið eftir Sveini.
Íslendingar framleiða um 18,1
milljarð kílóvattstunda á ári. Fái allir
raforkukaupendur sama tilboð og
garðyrkjubændur, þ.e. 5,1 eyri á kíló-
vattstund, liggur fyrir að innlendir
aðilar þyrftu að greiða rúmlega 923
milljónir fyrir vottanirnar. Núver-
andi formaður Sambands garð-
yrkjubænda, segir að samtökin í
heild hafi ekki ályktað um málið og
séu að sanka að sér upplýsingum, en
að um ákveðin vörusvik séu að ræða
því menn telji sig vera að kaupa
endurnýjanlega orku en hér á landi
sé verið að selja kjarnorku og jarð-
efnaorku að hluta.
Á vef Orkustofnunar má sjá að ál-
iðnaðurinn notar 74% af þeirri orku
sem seld er hér á landi. Samkvæmt
fyrrgreindum forsendum, að orku-
salan sé aðeins 45% endurnýjanleg,
liggur því fyrir að raforkan sem ál-
fyrirtækin þrjú kaupa telst sam-
kvæmt skilgreiningu að miklu leyti
óendurnýjanleg. Ennfremur kemur
fram í skriflegu svari Landsvirkj-
unar við fyrirspurn Morgunblaðsins,
að álfyrirtækin kaupa ekki slíkar
upprunavottanir af Landsvirkjun þó
mögulegt sé að þau kaupi slíkar vott-
anir erlendis. Í svari Landsvirkjunar
kemur einnig fram að ekki sé mögu-
legt að fá opinberlega staðfest að
orkan sem innlendir kaupendur nota
sé endurnýjanleg með öðrum leiðum
en upprunavottorði, hvort sem þau
eru keypt hérlendis eða erlendis.
Þrátt fyrir að Landsvirkjun og
aðrir orkusalar á Íslandi markaðs-
setji sig sem sala á endurnýjanlegri
orku er ljóst að um leið og slíkar vott-
anir eru seldar til útlanda hefur rétt-
urinn til þess að kalla alla orkuna
sem seld er í dreifikerfi landsins end-
urnýjanlega einnig verið seldur. Því
eru innlendir aðilar samkvæmt þessu
flokkunarkerfi að nota óendurnýjan-
lega orku nema þeir kaupi vottun um
endurnýjanleika orkunnar.
Kaupa sig frá óhreinni orku
 Uppruni orku gengur kaupum og sölum  Um 23% íslenskrar raforkusölu eru kjarnorka og 32%
jarðefnaeldsneyti  Gæti kostað um 900 milljónir að votta alla íslenska raforku sem endurnýjanlega
Jarðhitavirkjun Sérstakt vottorð þarf til þess að halda því fram opinberlega að raforka sé endurnýjanleg
Orkusala á Íslandi
» Samkvæmt vef Orkustofn-
unar er orkusala á Íslandi 45%
endurnýjanleg orka, 23%
kjarnorka og 32% jarð-
efnaeldsneyti fyrir árið 2014
» Um 74% raforkusölu eru til
álfyrirtækja en 5% til heimila,
um 21% fer því í annan iðnað
og rekstur
» Landsvirkjun selur um 72%
orkunnar en Orkuveita Reykja-
víkur tæplega 16%, aðrir fram-
leiðendur selja um 11%
Markmiðið með kerfinu er að styrkja vinnslu á endur-
nýjanlegri raforku milli aðilarríkja ESB, óháð sjálfum
flutningnum á raforkunni. Með því geta raforkufyrir-
tæki sem vinna orku með endurnýjanlegum hætti aukið
tekjur sínar umfram það sem fæst við sölu á rafork-
unni. Í öllum aðildarríkjum eru gefnar vottanir fyrir
hvert MW sem framleitt er af endurnýjanlegri orku og
ganga slíkar vottanir kaupum og sölum. Þetta hefur í
för með sér að erlendir aðilar geta í sýndarveruleika
keypt eiginleika íslenskrar orku, þ.e.a.s. að hún sé unnin úr vatnsafli, en
um leið fá Íslendingar eiginleika erlendu orkunnar, t.d. kjarnorku.
Byggist á tilskipun ESB
UPPRUNAVOTTUNARKERFIÐ
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Gerðar hafa verið klínískar lyfja-
rannsóknir á mönnum hér á landi
um árabil en þær hafa verið fáar og
þá fyrst og fremst gerðar á síðari
stigum í þróunarferli lyfja. Í fyrra
komu aðeins fjórar lyfjarannsóknir
til kasta Vísindasiðanefndar og var
það helmings fækkun frá því sem
verið hefur nokkur undanfarin ár.
Nú kann að verða breyting á. Í
maí á næsta ári taka gildi nýjar
reglur Evrópusambandsins um klín-
ískar lyfjarannsóknir sem munu
gilda á öllu Evrópska efnahags-
svæðinu og verða þær teknar upp í
íslenskan rétt á grundvelli EES-
samningsins.
Í nýrri ársskýrslu Vísindasiða-
nefndar segir að ljóst sé að áhrifa
reglugerðarinnar muni gæta hér á
landi og við því þurfi að bregðast
með nauðsynlegum breytingum á
reglugerðum og ákvæðum laga. Um
leið skapist jafnvel tækifæri fyrir
Vísindasiðanefnd og Lyfjastofnun til
þess að hafa forgöngu um mat á um-
sóknum um heimildir fyrir fjölþjóð-
legum klínískum lyfjarannsóknum.
Verði fýsilegri vettvangur
Samkvæmt upplýsingum innan
heilbrigðiskerfisins er unnið að
undirbúningi fyrir gildistöku regln-
anna, sem hafa fyrst og fremst í för
með sér að meiri samvinna verður á
milli landanna og eftirlitsstofnana
um lyfjarannsóknir á mönnum.
Lyfjafyrirtæki geta framvegis lagt
fram umsóknir um lyfjarannsónir
með samræmdum hætti innan EES
og þær verða jafnframt metnar á
samræmdari hátt en verið hefur. Á
umliðnum árum hefur dregið úr
klínískum lyfjarannsóknum í
aðildarlöndum EES þar sem lög-
gjöfin hefur verið dreifð og lítil sam-
vinna verið á milli landa.
Breytingin mun væntanlega
stuðla að fleiri klínískum lyfjarann-
sóknum í Evrópulöndunum og er
búist við að svo verði líka hér á
landi. Breytingarnar fela hins vegar
á engan hátt í sér að slakað verði á
kröfum um þessar viðkvæmu lyfja-
prófanir.
Fjallað er um þessar breyttu
reglur um klínískar lyfjarannsóknir
sem á döfinni eru í ársskýrslu Vís-
indasiðanefndar. Þar kemur fram að
reglugerðin muni leysa af hólmi til-
skipun ESB frá 2001 sem, ásamt
fleiri atriðum, er sögð eiga sinn þátt
í að dregið hefur jafnt og þétt úr
klínískum lyfjarannsóknum í flest-
um Evrópulöndum.
,,Víða um álfuna eru bundnar
þær vonir við þessa breytingu að
Evrópa verði í framtíðinni fýsilegri
vettvangur klínískra lyfjarannsókna
en verið hefur. Ætli íslenskir
vísindamenn að taka þátt í klín-
ískum lyfjarannsóknum eftir gild-
istöku reglugerðar ESB 2016 þarf
að grípa til umtalsverðra aðgerða,
undirbúnings og breytinga bæði á
lögum, reglugerðum og verklagi og
samskiptum milli aðila hér á landi.
Þessar breytingar þurfa að liggja
fyrir í ársbyrjun 2017,“ segir þar.
Kristján Erlendsson, læknir og
formaður Vísindasiðanefndar, segir
að bæði nefndin og Lyfjastofnun séu
að fara yfir þessi mál og þeirri vinnu
sé ekki lokið. Kristján segist telja
eftirsóknarvert fyrir Íslendinga að
taka þátt í slíkum fjölþjóðlegum
rannsóknum, þær veiti læknum færi
á að fylgjast með og svo geti skapast
tækifæri til að fá lyf til landsins.
,,Það er eftir mikil vinna við að
innleiða þetta,“ segir annar viðmæl-
andi um væntanlegar reglur.
Lyfjarannsóknir gætu eflst til muna
Morgunblaðið/Rósa Braga
Lyfjaþróun Áhrifa nýrra reglna um rannsóknir á mönnum mun gæta hér.
 Breyttar reglur ESB um klínískar lyfjarannsóknir á mönnum eiga að ganga í gildi hér á landi 2016
Einn ávinningur af því að fjölþjóðlegar lyfjarannsóknir ná til Íslands í
auknum mæli, sem viðmælendur blaðsins nefna, er að þeim fylgi fjár-
magn inn í landið og fýsilegra verði fyrir lækna að starfa á Íslandi ef þeir
eiga þess kost að taka þátt í slíkum rannsóknum. Ávinningurinn fyrir
sjúklinga er svo sá að þeir komast fyrr í meðferð með lyfjum sem eru
ennþá í rannsóknarfasa og allir ættu svo á endanum að njóta þess að ný
lyf koma á markað ef þau standast allar kröfur. Þrátt fyrir þá staðreynd
að Íslendingar eru erfðafræðilega einsleit þjóð og ættu þ.a.l. að vera
ákjósanlegur vettvangur lyfjarannsókna eru viðmælendur innan heil-
brigðiskerfisins ekki sannfærðir um að fjölþjóðleg lyfjafyrtæki muni bíða
í röðum eftir að hefja prófanir og rannsóknir hér á landi. Meiru skipti
hversu duglegir íslenskir læknar og vísindamenn eru að taka þátt í slík-
um rannsóknum og ná í þær til Íslands.
Ýmis ávinningur af þátttöku
FJÖLÞJÓÐLEGAR KLÍNÍSKAR LYFJARANNSÓKNIR