Morgunblaðið - 29.06.2015, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. JÚNÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hinar fólsku-leguhryðju-
verkaárásir íslam-
ista í Frakklandi,
Túnis og Kúvæt
fyrir helgi hafa enn á ný fært
heim sanninn um það hvernig
hið hörmulega ástand í Mið-
Austurlöndum hefur eitrað út
frá sér. Þó að það sé líklega til-
viljun að allir þessir atburðir
áttu sér stað á sama degi ber
hún með sér hversu mjög öfg-
arnar hafa sótt á síðustu miss-
erin.
Atburðirnir í Túnis, þar sem
byssumenn réðust á ferðamenn,
vekja sérstakan óhug, þar sem
hryðjuverkin þar koma í kjölfar
annars hörmulegs ódæðisverks í
marsmánuði síðastliðnum, og
benda því til þess að öfgamenn
ætli sér nú að reyna að brjóta
stjórnvöld þar niður, í eina ríki
arabaheimsins þar sem arabíska
vorið gat af sér almennar lýð-
ræðisumbætur og breytingar til
hins betra. Slíkur árangur er
eitur í beinum öfgamannanna,
sem þrífast á óánægju og mann-
legum þjáningum. Túnisbúar
mega því eiga von á því að fleiri
árásir fylgi í kjölfarið.
Ein helsta uppspretta hinnar
nýju öfgastefnu íslamista hefur
verið uppgangur hryðjuverka-
samtakanna Ríkis íslams í Sýr-
landi og Írak, þar sem reglu-
legar fregnir hafa borist af
framgöngu þeirra á vígvellinum,
auk grimmilegrar meðferðar á
öllum sem ekki aðhyllast sömu
grein íslams og þeir, eða jafnvel
sömu túlkun.
Vesturlönd
standa nánast á gati
frammi fyrir þess-
ari áskorun. Þótt
um ár sé liðið frá
því að Bandaríkin
og bandamenn þeirra hófu loft-
árásir á Ríki íslams lætur ár-
angurinn á sér standa. Fregnir
berast stundum af sóknum
Kúrda í Sýrlandi, íraska stjórn-
arhersins og annarra gegn sam-
tökunum, en allur árangur sem
næst er tímabundinn og fyrr en
varir er Ríki íslams aftur komið
í bílstjórasætið. Loftárásirnar
einar og sér hafa ekki dugað, en
átök síðasta áratugar þýða að
Bandaríkjamenn eru ófúsir til
þess að ganga lengra.
Ein lausn sem Obama hefur
daðrað við er sú að reyna að
koma til móts við Írana. Árang-
urinn af þeirri tilraun getur vart
talist góður. Ríki íslams stendur
enn styrkum fótum, og í staðinn
hafa hinir hefðbundnu banda-
menn Bandaríkjanna í Ísrael og
Sádi-Arabíu fyrst við. Þar sem
Obama sér hugsanlegan við-
semjanda sjá þeir eingöngu ríki
sem hefur lagt sitt af mörkum
við að grafa undan stöðugleik-
anum í Mið-Austurlöndum, hef-
ur stutt við hryðjuverk og reyn-
ir leynt og ljóst að afla sér
kjarnorkuvopna.
Samningsgerðin um kjarn-
orkuvopn Írana, uppgangur
Ríkis íslams og hin tíðu hryðju-
verk eru einungis enn ein birt-
ingarmynd þess forystuleysis
sem Bandaríkjamenn hafa nú
sýnt í lengri tíð í málefnum
heimshlutans.
Íslamistar fremja
ódæðisverk í
þremur álfum}
Blóðugur föstudagur
Margir fögnuðuþegar þeir
fréttu að Hæsti-
réttur Bandaríkj-
anna hefði fyrir
helgi úrskurðað að
einstökum ríkjum væri óheimilt
að takmarka hjónabönd sam-
kynhneigðra. Úrskurðurinn
þýðir með öðrum orðum að
hjónabönd óháð kyni eru nú
lögleg um öll Bandaríkin og
ríkin geti ekki hafnað því að
gefa saman einstaklinga á
grundvelli kyns uppfylli þeir
önnur skilyrði.
Þetta eru mikil tíðindi fyrir
réttindabaráttu hinsegin fólks
vestanhafs og fylgja Bandarík-
in nú í fótspor margra annarra
vestrænna ríkja, Íslands þar á
meðal. Slík hjónabönd eru þó
enn mikið hitamál bæði í
Bandaríkjunum og víða annars
staðar og má alveg eins gera
ráð fyrir að einstakar kirkjur
eða trúfélög muni enn streitast
á móti því að gefa einstaklinga
af sama kyni saman, auk þess
sem ríkjandi fordómar í sam-
félaginu munu ekki breytast
svo auðveldlega. Engu að síður
hlýtur þessi dagur, 22. júní
2015, að öðlast mikinn sess í
sögu hinsegin sam-
félagsins.
Blikur eru þó
víða á lofti, því að
hinu aukna frjáls-
ræði í þessum efn-
um í flestum lýðræðisríkjum
hefur verið mætt annars staðar
með harðari löggjöf og jafnvel
ofsóknum á hendur þeim sem
ekki falla í hið hefðbundna mót
samfélagsins. Þróunin í Rúss-
landi hefur til að mynda verið
hart gagnrýnd, en þar hefur
verið þrengt verulega að hin-
segin fólki og réttindum þess.
Svipaða sögu er að segja í
Kína og ýmsum Afríkuríkjum.
Þá eru enn dauðarefsingar
lagðar við samkynhneigð í ýms-
um ríkjum Mið-Austurlanda.
Það er því fjarri lagi að hægt
sé að segja að sjái fyrir endann
á baráttu hinsegin fólks fyrir
sjálfsögðu jafnrétti. Þvert á
móti bendir ýmislegt til að
bakslag sé nú þegar hafið í
þeirri baráttu víða um heim, og
að enn megi hinsegin sam-
félagið eiga von á því að vera
fótum troðið þar sem það hent-
ar valdhöfum, hvort sem er af
trúarlegum eða pólitískum
ástæðum.
Hjónabönd hinsegin
fólks staðfest í
Bandaríkjunum }
Mikilvægur áfangi
S
ú var venjan í rúmlega 150 ár í
Bretlandi að skattleggja hús og hí-
býli manna eftir því hversu margir
gluggar væru á þeim. Ríkidæmi og
velmegun var þannig reiknuð út
frá því hvað menn gátu leyft sér af mun-
aðarvörunni gleri, og niðurstaða Skattmanns,
ofurhetjunnar sívinsælu, því einföld: Því
meira gler, því feitari gölt var hægt að flá þar.
Þó að langt sé um liðið frá því að þessi
skattur var aflagður má enn sjá ummerki
hans á húsum í London. Þeir húseigendur sem
einhverra hluta vegna vildu ekki borga skatt-
ana sína létu birgja upp í gluggana, og gerðu
hús sín þar með dimmari og kaldari en þau
hefðu annars verið, ef Skattmann hefði ekki
ákveðið að skipta sér af.
Samkvæmt einni flökkusögunni má rekja
hinn enska frasa „Daylight robbery“ til þessarar skatt-
lagningar og að hann vísaði til þess að ránið um hábjart-
an dag var í raun bókstaflega rán á hábjörtum degi.
Sagan er skemmtileg, þó að erfitt sé að gera sér grein
fyrir sannleiksgildi hennar. Það sem skín þó í gegn um
þessa reynslu Bretanna er það hversu fáránleg áhrif inn-
grip ríkisvaldsins, eins sakleysisleg og þau geta virst á
yfirborðinu, geta haft á hegðun manna.
Hér fyrir einhverjum árum var til að mynda munn-
tóbak bannað á Íslandi. Ég vil alls ekki gera lítið úr lýð-
heilsufræðilegum ástæðum bannsins, eða forvarnargildi
þess, en bannið getur þó vart geta talist vel heppnað í
ljósi þess að neftóbak selst nú sem aldrei
fyrr, og endar líklega sjaldnar í nefinu en í
munninum. Líkt og dagsljósþjófarnir í Bret-
landi fundu menn einfaldlega leiðir framhjá
banninu.
Sama gildir um það þegar ríkið kemur inn
með hvata, jafnvel óafvitandi, en ekki er langt
síðan pallbílar nutu ákveðinna fríðinda í formi
lægri vörugjalda. Ástæðan var sú að pallbílar
eru einkum nýttir í atvinnurekstri og hið op-
inbera vildi ekki leggja of há gjöld á slíka
notkun. Afleiðingarnar urðu að sjálfsögðu
þær að ýmsir freistuðust til þess að fá sér
pallbíla, jafnvel þó þeir hefðu litla þörf á slík-
um bíl umfram aðra.
En hvort sem birtingarmyndin er í formi
færri glugga, ógeðfelldrar neftóbaksklessu í
vaskinum eða pallbíls í götunni, þá er nið-
urstaðan alltaf hin sama: Mannfólkið er ótrúlega duglegt
að koma sér framhjá eða færa sér í nyt þau boð og bönn
sem ríkið ákveður, sér í lagi ef reglurnar sem um ræðir
ganga of langt.
Gallinn er bara sá, að eftir ákveðinn tíma venst fólk
reglunum, hinu gamla fyrirkomulagi. Það sér ekkert að
því, þó að það þurfi að birgja fyrir nokkra glugga, þó að
mjólk sé ekki seld í matvöruverslunum, þó að það sé bara
ein sjónvarpsstöð, þó að ríkið hafi einokun á áfengissölu,
þó að gamalt fólk sé skattlagt út á götuna í nafni „auð-
legðar“, þó að ríkið sé í raun að ræna þig um hábjartan
dag. sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Rán á hábjörtum degi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
á föstudag niðurstöðu dómsins vera
sigur fyrir Ameríku. Þegar hann
bauð sig fyrst fram til forseta árið
2008 sagði hann að hjónaband væri
milli karls og konu og að hann styddi
ekki samkynja hjónabönd.
Að sama skapi hefur Hillary
Clinton sætt gagnrýni fyrir pólitíska
tækifærismennsku með því að gera
samkynja hjónabönd að baráttumáli
í forsetaframboði sínu fyrir árið
2016. Þegar hún bauð sig fram í for-
vali Demókrata árið 2008 studdi hún
ekki samkynja hjónabönd. Þrátt
fyrir það er Repúblikanaflokkurinn
langt frá því að tilnefna forseta-
frambjóðanda sem styður samkynja
hjónabönd. Eflaust mun dómurinn
draga úr vægi samkynja hjónabanda
í komandi forsetakosningum í
Bandaríkjunum, þar sem dómstólar
eru búnir að höggva á gordíonshnút-
inn og ekki er þörf á stjórnmála-
manni í verkið.
Evrópa næsta vígi?
Evrópubúar hafa oft talið
Bandaríkjamenn íhaldssama þegar
kemur að réttindum minnihluta-
hópa. Staðan er samt sú í dag að
mörg ríki Evrópu viðurkenna ekki
samkynja hjónabönd, á meðan öll
ríki Bandaríkjanna viðurkenna sam-
kynja hjónabönd. Samkynja hjóna-
bönd eiga á brattann að sækja í
Austur-Evrópu en nær öll lönd
Vestur-Evrópu hafa viðurkennt þau.
Tímamótadómur í
sögu Bandaríkjanna
AFP
Stuðningsganga Árið 2010 studdi í fyrsta skipti meirihluti Bandaríkja-
manna samkynja hjónabönd. Stuðningur heldur áfram að aukast árlega.
FRÉTTASKÝRING
Ingvar Smári Birgisson
isb@mbl.is
Milljónir Bandaríkjamanna fögnuðu
síðastliðinn föstudag þegar hæsti-
réttur Bandaríkjanna komst að
þeirri niðurstöðu með fimm atkvæð-
um gegn fjórum að bandaríska
stjórnarskráin tryggði samkyn-
hneigðum rétt til hjónabands. Geta
því samkynhneigðir gifst í öllum 50
ríkjum Bandaríkjanna, en áður en
dómurinn féll viðurkenndu 37 ríki
samkynja hjónabönd þarlendis.
Dómararnir fimm sem mynd-
uðu meirihlutann byggðu sjónarmið
sín á grundvelli jafnræðisreglu
bandarísku stjórnarskrárinnar. Því
má segja að svo lengi sem hjónabönd
gagnkynhneigðra eru viðurkennd af
hinu opinbera ber að viðurkenna
samkynja hjónabönd.
Straumhvörf árið 2010
Þátt fyrir að dómurinn tryggi
samkynhneigðum mikilvæg réttindi
eru enn fjölmargir ytra sem styðja
ekki samkynja hjónabönd. Frá árinu
2010 hefur þó meirihluti Bandaríkja-
manna stutt samkynja hjónabönd og
fjölgar í þeim hópi árlega, en í ýms-
um ríkjum er það hlutfall enn undir
50%.
Andstæðingar samkynja hjóna-
banda eru byrjaðir að leita leiða til
að þurfa ekki að viðurkenna sam-
kynja hjónabönd. Meðal annars hef-
ur sú hugmynd komið upp í Miss-
issippi, ríki þar sem ríkisstjórinn
hefur fordæmt hinn nýfallna dóm, að
hið opinbera viðurkenni engin
hjónabönd og verði þá hjónabönd
einkaréttarlegs eðlis; samningur
milli einstaklinga en ekki ein-
staklinga og ríkis. Frjálshyggju-
menn ytra hafa lengi talað fyrir
þeirri leið, en að þeirra sögn á hið
opinbera ekki að skilgreina hjóna-
bönd, heldur einstaklingar.
Obama breytti um skoðun
Samkynja hjónabönd hafa verið
bitbein bandarískra stjórnmála-
manna í fjölmörg ár. Lengst af hafa
þó forsetaframbjóðendur Demó-
krata og Repúblikana verið sam-
stíga í að vera á móti samkynja
hjónaböndum en það hefur nýlega
breyst samhliða breyttu almenn-
ingsáliti gagnvart samkynja hjóna-
böndum á síðustu árum. Barack
Obama, forseti Bandaríkjanna, sagði
Í Rússlandi fékk hinn nýfallni
dómur hæstaréttar Bandaríkj-
anna misgóðar viðtökur, en
samkynhneigðir hafa átt á
brattann að sækja í Rússlandi.
Einn rússneskur þingmaður,
Vitaly Milonov, kallaði eftir því
að Facebook yrði lokað vegna
þess að vefurinn bauð not-
endum upp á að sveipa for-
síðumynd sína regnbogalitum
til stuðnings samkynhneigðum.
Tóku þá andstæðingar sam-
kynja hjónabanda í Rússlandi
upp á því að sveipa forsíðu-
myndir sínar fánalitum Rúss-
lands.
Annar þingmaður, Konstantin
Dobrynin, tók upp hanskann
fyrir samkynhneigða og lagði til
að fyrrnefndur þingmaður yrði
frekar bannaður á Facebook og
það ætti að draga úr yfirgangi
gegn samkynhneigðum í Rúss-
landi, en þar eru ofsóknir gegn
samkynhneigðum mikið vanda-
mál.
Dómurinn
ræddur víða
RÚSSLAND