Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2013, Síða 19

Menning 19Miðvikudagur 6. nóvember 2013
Gömul sannindi og ný
S
kiptir máli eftir hvern lista­
verk er, svo framarlega sem
það er gott? Og hver á að
dæma um það hvað telst gott
listaverk? Hver er munurinn
á list Jackson Pollocks og nafnlausa
málarans sem gerir vinsæl portrett af
grátandi dreng eða suðrænni konu
og hægt er að kaupa á þúsundkall
í Góða hirðinum? Og hvenær vit­
um við hvort málverk eftir meistar­
ana eru fölsuð? Eru sérfræðingarnir
í listum ekki bara til þess að fjárfest­
arnir getir verið öruggir um að listin
sem þeir hafa safnað haldi örugglega
verðgildi sínu?
Leikritið um Pollock eftir Steph­
en Sachs sem nú er sýnt í Kassa
Þjóðleikhússins snýst nokkurn veg­
inn um þessar spurningar. Kringum­
stæður leiksins eru ósköp einfaldar;
hámenntaði listfræðingurinn Lionel
heimsækir fyrrverandi barþjóninn
Maud sem býr í hjólhýsi, til að ganga
úr skugga um hvort málverk sem
hún á í fórum sínum sé eftir einn
þekktasta málara Bandaríkjanna á
síðustu öld, Jackson Pollock. Ekki
aðeins varð Pollock þekktur fyrir sér­
stakar aðferðir sínar við listsköpun­
ina, heldur hafa málverk hans selst
fyrir hæstu upphæðir sem um getur
í heimi listanna.
Að búa með málverki
Maude, hvít lágstéttakona með
vondan listrænan smekk, býr í hjól­
hýsi og er ekki öll þar sem hún er
séð. Bak við kitsið og skranið sem
hún hefur sankað að sér og ein­
falt er að dæma hana af, er mann­
eskja sem veit lengra en nef hennar
nær. Snobbaði listfræðingurinn sem
kemur á einkaþotu listastofnun­
ar til að gera úttekt á málverki sem
Pollock hefur hugsanlega málað, er
líka mannlegur inn við beinið, þótt
hann sé óttalega rúðustrikaður í
upphafi leiks. Hér takast lærð þekk­
ing og tilfinningar hressilega á um
smekk og viðhorf í listum og menn­
ingu. Þannig gæti leikritið um Poll­
ock alveg eins verið um akademíska
leiklistargagnrýnandann og Gunnu
kennara, konuna hans Jóns renni­
smiðs í Sandgerði, sem þrátt fyr­
ir allt lætur ekki misvísandi gagn­
rýni segja sér hvað hún á að sjá í
leikhúsinu. Hún lærir smám saman
sjálf hvað henni finnst gott og vont
í þeim efnum, rétt eins og Maude
sem hefur lært að meta list Poll­
ocks með því að búa með málverki
sem hún er sannfærð um að er eft­
ir hann, hvað sem listfræðingurinn
segir. Maude hefur gengið sinn eig­
in menntaveg og þarf ekki að láta
einhvern afdankaðan menntamann
segja sér fyrir verkum þegar kem­
ur að því að meta raunverulegt gildi
listarinnar sem felst í öðru en verð­
gildi hennar. Það eru gömul sann­
indi og ný.
Fátt sem kemur á óvart
Auðvitað varð Þjóðleikhúsið að setja
upp leikrit um einn frægasta list­
málara Bandaríkjanna á síðustu
öld, fyrst Borgó var búið að setja
upp leikrit um annan jafn frægan.
Að vísu er Pollock ekki á sviðinu
eins og Rothko, en verkið er engu að
síður um hann og málverkin hans.
Bæði þessi verk sverja sig í sömu
ættina, þau eru það sem kallað hef­
ur verið „the well made play“ – þau
eru vel skrifuð samkvæmt formúl­
unni. Höfundurinn heldur vel utan
um persónusköpun, það er þægi­
leg framvinda í verkinu og sagan
er skemmtileg en ekki síst hlý og
mannleg. Verkin sýna okkur óvænt­
ar hliðar á persónum sem í upphafi
eru á öndverðum meiði, virðast ein­
faldar og lítilsigldar og/eða þröng­
sýnar og hrokafullar en mætast svo á
miðri leið þegar þær fella grímurnar
og leyfa okkur að skyggnast inn í for­
tíð sína og einkalíf. Um leið afhjúpa
þær gagnkvæma fordóma hvor um
aðra og andúð áhorfenda breytist
í samúð eða öfugt. En allt er þetta
einhvern veginn svo fyrirsjáanlegt,
það er fátt sem kemur á óvart en
þetta eru einmitt leikritin sem enn
halda leikhúsunum gangandi.
Á þekktum nótum
Eins og í leikritinu sjálfu, kemur
fátt á óvart í sviðsetningunni. Hér
eru engin sérstök tíðindi á ferð, það
geta allir farið að sjá þessa sýningu
án þess að lesa það sem um hana
er skrifað, hún gerir engar sérstakar
kröfur til áhorfenda. Hún er fyrst og
fremst ætluð til að skemmta þeim og
hún gerði það á frumsýningu, vegna
þess að leikararnir tveir, þau Ólafía
Hrönn Jónsdóttir og Pálmi Gestsson,
eru fyrir löngu orðnir landsþekkt­
ir fyrir gamanleik sinn og hreint dá­
samlega leikhæfileika. Það hefði þó
verið gaman að sjá þau bregða að­
eins út af sporinu, sýna á sér nýjar
hliðar en kannski gaf verkið ekki til­
efni til þess. Þau sigldu bara áfram
á sínum þekktu nótum, hreyfingar,
látbragð og tímasetningar Ólafar
Hrannar alveg pottþéttar, nokkuð
sem hún er löngu orðin meistari í.
Pálmi virtist í upphafi ætla að fara
nýja leið, skapa alveg nýjan karakt­
er í safnið, en þegar kom að átökun­
um milli Lionels og Maude, var eins
og allt færi í sama gamla farið, góð­
kunningi steig á svið með gamla vel
þekkta takta, nema að leikstjórinn,
Hilmir Snær Guðnason, hafi gef­
ið honum of lausan tauminn. Sér­
kennilegt annars hvað íslenskum
leikurum tekst oft að breyta
dramatík í bægslagang, nema
bægslin séu bara innifalin í úrelt­
um en síendurteknum natúralisma
dramatíska leikhússins?
Snotur sýning
Þýðing Mikaels Torfasonar var nú­
tímaleg og skemmtilega kjaftfor
og leikararnir nýttu sér hnyttnina í
texta hans í mörgum sprenghlægi­
legum tilsvörum. Sviðsmyndin,
hjólhýsið þar sem leikurinn fer
fram, er verk Helgu I. Stefánsdóttur,
nokkuð nákvæm eftirlíking af inn­
volsi slíkrar vistarveru, en kannski
óþarflega fyrirferðarmikið í þessu
litla verki. Áhorfendur fá á tilfinn­
inguna að þeir liggi á hleri þar sem
fjórði veggurinn hefur verið sagaður
út úr framhlið hjólhýsisins. Helga er
einnig búningameistari verksins og
eltir viðteknar klisjur um fatasmekk
persónanna, Maude í ódýrum gervi­
efnum á gullskóm, dálítið hall­
ærisleg, Lionel í dýrari fatnaði með
þverslaufu og í leðurskóm, dæmig­
erður klæðaburður menntamanns­
ins. Málverkið eftir Pollock sem
allt snýst um er verk Victor Cilia og
eitt fallegasta atriði sýningarinnar
er undir lokin þegar Maude er aft­
ur orðin ein með Pollock sínum og
málverkið lifnar við með viðeig­
andi leikhúsbrellum svo sérkenni­
legir undraheimar Pollocks koma í
ljós. Þetta er svona eins og sagt er í
fasteignaauglýsingunum, snotur og
snyrtileg sýning, sem þýðir að það
er allt í lagi að kíkja á hana. Síðan
er spurning hvort maður endilega
kaupir hana. n
Lærð þekking og
tilfinningar takast á
Kringumstæður leiksins eru
ósköp einfaldar; hámennt-
aði listfræðingurinn Lionel
heimsækir fyrrverandi
barþjóninn Maud sem býr
í hjólhýsi, til að ganga úr
skugga um hvort málverk
sem hún á í fórum sínum sé
eftir einn þekktasta málara
Bandaríkjanna á síðustu
öld, Jackson Pollock.
Mynd eddi@internet.iS
Leiklist
Hlín Agnarsdóttir
Pollock
Leikstjóri: Hilmir Snær Guðnason
Leikmynd og búningar: Helga I. Stefánsdóttir
Lýsing: Halldór Örn Óskarsson, Magnús Arnar
Sigurðarson
Þýðing: Mikael Torfason
Leikarar: Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Pálmi
Gestsson
Myndbandshönnun: Arnar Steinn
Friðbjarnarson, Helena Stefánsdóttir
Sýnt í Kassanum
„Eins og í
leikritinu
sjálfu, kemur
fátt á óvart í
sviðsetningunni
Sýning fyrir
náttúru-
unnendur
Magnús Hannibal Traustason og
Dagbjört Matthíasdóttir opnuðu
sína sjöttu myndlistarsýningu á
Kaffi Loka síðastliðinn sunnudag.
Maggi og Dagga hafa áður haldið
sýningar í Gerðubergi í Reykja­
vík og Norðurporti á Akureyri, svo
eitthvað sé nefnt. Hjónin vissu að
eigin sögn ekki alveg hvað þau
voru að fara út í þegar þau skráðu
sig á helgarnámskeið í olíumál­
un fyrir sex árum, en síðan þá
hefur listin skipað æ ríkari sess í
lífi þeirra. Náttúruunnendur ættu
að geta notið sýningarinnar en
myndlist hjónanna byggir á fyrir­
myndum úr íslenskri náttúru.
Sýningin mun standa yfir þangað
til í lok nóvember.
Hausttónleikar
Skólahljóm­
sveitar Kópavogs
Skólahljómsveit Kópavogs mun
í dag miðvikudag, 6. nóvember,
halda sína árlegu hausttónleika í
Háskólabíói og hefjast þeir kl. 19.30.
Á tónleikunum á miðvikudaginn
koma fram þær þrjár lúðrasveit­
ir sem starfræktar eru undir nafni
Skólahljómsveitarinnar og flytja
fjölbreytta og skemmtilega tónlist.
Þema tónleikanna er Bland í poka,
þar sem tónlistin kemur úr öllum
áttum og er af öllum stíltegundum.
Meðal þess sem er á efnis­
skránni er óperutónlist eftir Verdi, í
tilefni þess að í ár eru 200 ár liðin frá
fæðingu hans, popptónlist Michaels
Jackson, frumsamin lúðrasveitatón­
list, djasstónlist Duke Ellington og
klassík eftir Ravel.
Mikil aðsókn er að jafnaði í
Skólahljómsveit Kópavogs og við
síðustu innritun voru fimm um­
sóknir um hvert laust pláss. Í helg­
arviðtali nýverið greindi Sóley Tóm­
asdóttir frá því hversu góð áhrif
þátttaka hennar í sveitinni hafði á
líf hennar.
Ekki verður hægt að fjölga mik­
ið í sveitinni á næstunni þar sem
æfingahúsnæði hljómsveitarinnar
er nú þegar of lítið og rúmar varla
þann fjölda sem þegar er viðloðandi
starf hennar, en um 170 börn sækja
æfingar hjá SK í viku hverri.
Fyrirlestur
um ísmanninn
Norðmaðurinn dr. Torstein
Sjövold mun á fimmtudag halda
fyrirlestur um ísmanninn Ötzi
sem fannst í ítölsku Ölpunum
árið 1991. Fyrirlesturinn fer fram
í Bókasal Þjóðmenningarhússins
og hefst klukkan 16 og er að­
gangur ókeypis. Athygli er vak­
in á að fyrirlesturinn fer fram á
ensku. Sjövold hefur verið virkur
þátttakandi í rannsóknum á Ötzi
og auk þess stundað rannsókn­
ir á manna­ og dýrabeinum úr
fornleifarannsóknum.