Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.2013, Blaðsíða 10

10 Fréttir 6.–8. september 2013 Helgarblað
V
ið viljum flest trúa því að á Ís­
landi sé stöndugt velferðar­
kerfi sem grípi þá sem eru í
hvað mestri neyð. Skattarn­
ir okkar renna til alls kyns
stofnana sem eiga að sjá til þess að þeir
sem verst standa fái þá aðstoð sem
þeir þurfa. Kerfið á meðal annars að
sjá til þess að allir eigi kost á húsaskjóli
og mat. Svo virðist sem sífellt fleira fólk
sem þarf á aðstoð þessa öryggisnets að
halda, fái ekki þá hjálp sem það þarf.
Kerfi en ekki manneskjur
„Ég áttaði mig á því að ég var gleymd
um leið og ég lokaði á eftir mér,“ segir
59 ára kona í Kópavogi sem er orðin
langþreytt á að bíða eftir húsnæðis­
úrræðum hjá Kópavogsbæ.
Konan, sem hér verður kölluð Guð­
rún, er óstaðsett í þjóðskrá og býr því
tæknilega séð á götunni. Hún hefur
fengið inni hjá vinum og vandamönn­
um síðustu mánuði en segir í samtali
við DV að henni sé nóg boðið. Guð­
rún er í hópi hundraða einstaklinga
sem sóst hafa eftir félagslegri aðstoð
í Kópavogi en hafa samkvæmt reglu­
verkinu ekki rétt á henni. Hún er í hópi
þeirra fjölmörgu sem félagslega kerfið
á Íslandi nær ekki utan um.
Guðrún hefur frá upphafi árs með­
al annars átt fundi með Ármanni Kr.
Ólafssyni, bæjarstjóra Kópavogs, Að­
alsteini Sigfússyni, sviðsstjóra vel­
ferðarsviðs, sem og félagsráðgjöfum
þar sem hún hefur útskýrt bága stöðu
sína. Hennar upplifun er sú að hún sé
að tala við kerfi sem erfitt sé að hagga –
en ekki manneskjur.
Vandi allra sveitarfélaga
Fólki sem er í svipaðri stöðu og Guð­
rún fer fjölgandi ef marka má orð Ár­
manns en hann sagði í fréttum RÚV
á miðvikudag að sveitarfélagið stæði
frammi fyrir miklu vandamáli tengdu
háu leiguverði. Sífellt fleiri einstak­
lingar eiga í erfiðleikum með að leigja
á almennum leigumarkaði og sjá sér
ekkert annað fært en að leita á náðir
sveitarfélagsins.
Hjálmar Hjálmarsson, bæjar­
fulltrúi Næst besta flokksins, sagði í
fréttum RÚV að þetta fólk hefði hvorki
efni á að kaupa eða leigja þrátt fyrir
tekjur umfram félagsleg mörk. Þá
sagði hann að bærinn yrði að bregð­
ast við. Fleiri sveitarfélög virðast eiga
við sama vanda að etja en Ármann er
þeirrar skoðunar að málið sé af þeirri
stærðargráðu að það eigi erindi inn á
borð ríkisstjórnarinnar.
Mótmælti á bæjarskrifstofu
Guðrún sem fjallað var um hér að ofan
mótmælti á bæjarskrifstofu Kópavogs
á þriðjudag og afhenti Aðal steini Sig­
fússyni, sviðsstjóra velferðarsviðs, bréf
þar sem hún benti á að bænum væri
skylt að útvega henni bráðabirgðahús­
næði samkvæmt lögum um félagslega
þjónustu bæjarfélaga.
Guðrún sat sem fastast inni á skrif­
stofunni þar til hún fékk áheyrn Að­
alsteins. Hann bauð henni að fá fund
með félagsráðgjafa en hún segist ekki
vera tilbúin í að fara annan hring í
kerfinu og aftur á byrjunarreit eins og
hún orðar það.
„Þegar maður byrjar að leita að­
stoðar vonast maður auðvitað til þess
að það verði tekið mark á manni. Síð­
ustu mánuði hefur mér hins vegar
fundist eins og það sé ekkert mark
tekið á mér sem einstaklingi, eða
bara manneskju. Það er ekkert á mig
hlustað.“
Stoðkerfið hrundi
Guðrún hefur starfað sem tónlistar­
kennari allt sitt líf, eða þangað til
hún lenti í slysi og fór á örorkubætur.
„Þetta var mjög slæmt brot, sem var
alls ekki gott fyrir píanó leikara,“ seg­
ir Guðrún og bætir við að í kjölfarið
hafi stoðkerfi hennar hrunið „og ég
hrundi andlega.“
Veikindi Guðrúnar höfðu alvar­
legar afleiðingar á fjárhag hennar en
hún hefur á síðustu árum átt í alvar­
legum fjárhagserfiðleikum. Henni var
ráðlagt af starfsmanni lífeyrissjóðs síns
að taka út lífeyri sem hún átti inni til að
greiða upp skuldir, sem og að byrja að
taka út lífeyri sinn mánaðarlega. Það
hafði þær afleiðingar að hún komst í
skuld við Tryggingastofnun vegna of­
greiðslna sem gerðu það að verkum að
örorkubætur hennar ganga nú mánað­
arlega upp í skuld við stofnunina.
Með of háar tekjur
Guðrún ætti að vera með 270 þúsund
krónur á mánuði samanlagt en fær ekki
nema um 170 þúsund krónur á mánuði
næstu mánuðina og fram á næsta
ár á meðan hún borgar skuldina við
Tryggingastofnun. Hún segir peninginn
engan veginn duga fyrir leigu á almenn­
um leigumarkaði en samkvæmt Leigu­
listanum eru tveggja herbergja íbúðir á
höfuðborgarsvæðinu leigðar út á verð­
bilinu 120–170 þúsund króna.
Hefur hún þess vegna leitað eftir
aðstoð hjá Félagsþjónustu Kópavogs­
bæjar, eða á meðan hún á við þenn­
an tímabundna vanda að stríða. Þar
á bæ fær hún þau skilaboð að hún sé
með of háar tekjur til þess að fá inni í
félagslegum íbúðum bæjarins. Guð­
rún bendir á að þó að greiðslurnar
frá Tryggingastofnun gangi beint upp
í skuldir við stofnunina séu þær samt
sem áður inni í útreikningum félags­
þjónustunnar þegar kemur að því að
meta fjárhagsstöðu hennar.
Með of fá stig
Aðalsteinn Sigfússon vildi ekki tjá
Heimilislaus vegna kerfisgalla
n Fólkið sem kerfið skilur út undan n Fá hvergi úrlausn
Jón Bjarki Magnússon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
„Á ekki fyrir mat næstu daga“
E
instæð móðir sér ekki fram á
að eiga fyrir mat handa sér og
barninu sínu. Einföld mistök
hjá stofnunum sem hafa það
hlutverk að aðstoða fólk fjárhagslega
geta leitt til þess að fólk stendur í jafn­
vel verri sporum en áður en það fór
að þiggja aðstoðina. Stofnanir ríkis­
ins eru oft þungar í vöfum og mikið
um skriffinnsku þannig að það getur
verið erfitt að sækja rétt sinn fyrir
þann sem ekki þekkir alla króka og
kima kerfisins. Sagan af Önnu er ný­
legt dæmi um það.
Á inni 340 þúsund krónur
Einstæð móðir á þrítugsaldri sem
búsett er á höfuðborgarsvæðinu sér
ekki fram á að eiga fyrir húsaskjóli og
mat handa sér og barni sínu næsta
mánuðinn. Hún á 340 þúsund krón­
ur inni hjá Vinnumálastofnun og/
eða Reykjavíkurborg vegna klúðurs í
tengslum við skráningu skattkorts en
stofnanirnar benda hvor á aðra.
Konan vill ekki láta nafns síns
getið af ótta við að það geti komið
niður á barni hennar en hér eftir
verður hún kölluð Anna. Þegar hún
leitaði til félagsþjónustunnar fékk
hún þau svör að hún hefði verið með
of miklar tekjur síðasta mánuðinn.
Leigusalinn hennar hefur sagt henni
að pakka saman og fara. „Hún á
engan samastað. Hún á ekki einu
sinni fyrir mat næstu daga,“ segir vin­
kona hennar í samtali við DV.
Heimilislaus á næstu dögum
„Hún er ekki með vinnu, á engan
pening og fær engar bætur. Þannig
að það lítur út fyrir að hún og barnið
verði orðin heimilislaus eftir nokkra
daga,“ segir vinkonan. Anna sem er
af erlendu bergi brotin er einstæð
móðir á þrítugsaldri sem hefur búið
á Íslandi í rúm sex ár. Hún var inni í
atvinnuátaki hjá Reykjavíkurborg í
gegnum Vinnumálastofnun sem lauk
nú í sumar. Í kjölfarið á því komst
vinkona hennar að því að skattkort
Önnu hafði ekki verið skráð inn í kerfi
Vinnumálastofnunar.
„Mér fannst alltaf skrítið hvað
hún fékk lítið útborgað og þarna kom
ástæðan í ljós,“ segir vinkonan. Anna
fékk því ekki nema hluta af launum
sínum allan þann tíma sem hún var
að vinna í atvinnuátakinu.
Fær engar bætur
Anna fékk í ágúst á þessu ári endur­
greiðslu frá skattinum fyrir síðasta
ár en þá peninga notaði hún til þess
að greiða reikninga og skuldir enda
hafði hún átt erfitt með að ná endum
saman mánuðina á undan. Hún vissi
hins vegar ekki að hún myndi ekki
fá greiddar atvinnuleysisbætur frá
Vinnumálastofnun nú um mánaða­
mótin þar sem hún hafði ekki skráð
sig aftur á bætur.
„Hún vissi ekki að hún þyrfti að skrá
sig aftur á bætur. Atvinnuátakið var
á vegum Vinnumálastofnunar og
hún hélt einfaldlega að þegar því lyki
myndi hún halda áfram á atvinnu­
leysisbótum, enda er hún ennþá án
atvinnu, það segir sig sjálft,“ segir vin­
konan og bendir á að Anna tali ekki
íslensku og eigi þar af leiðandi stund­
um erfitt með að skilja hvernig kerfið
virki.
„Í pínulitlu herbergi“
Vinkona Önnu hefur farið fram á
það við Vinnumálastofnun og/eða
borgina að fá það endurgreitt sem
oftekið var. Hún er ekki ánægð með
viðbrögðin. „Það var sama hvern ég
talaði við, enginn virtist geta gefið
skýrt svar um það hver ætti að borga
þetta, allir bentu hver á annan.“
„Ég get ekkert tjáð mig um þetta
einstaka mál,“ segir Gissur Péturs­
son, forstjóri Vinnumálastofnunar, í
samtali við DV. Hann segir það fara
eftir eðli málsins hverju sinni hvort
Vinnumálastofnun endurgreiði slíka
ofsköttun. Reynt sé að leysa úr vanda
skjólstæðinga eftir bestu getu.
„Ég er búin að reyna hvað ég get
til að hjálpa henni,“ segir vinkona
Önnu en þær fóru nýlega saman til
félagsþjónustunnar. Þar fengu þær
þau skilaboð að þar sem Anna hefði
fengið endurgreiðslu frá skattinum
í síðasta mánuði ætti hún ekki rétt á
neinni aðstoð. „Hún er í einu pínu­
litlu herbergi með barnið sitt og nú
vill leigusalinn að hún fari út enda á
hún ekki fyrir leigunni.“ Rétt eins og
Guðrún lýsir í sinni sögu upplifir vin­
kona Önnu að alls staðar í kerfinu
séu lokaðar dyr. „Ég fékk bara nóg og
er eiginlega búin að gefast upp. Við
rákum okkur á veggi alls staðar.“ n
Bréf til bæjarins Guðrún mætti á
bæjarskrifstofur Kópavogs á þriðjudaginn
og mótmælti því að hún fengi engin hús-
næðisúrræði hjá bænum. Aðalsteinn Sig-
fússon, sviðsstjóri Velferðarsviðs sést hér
taka við bréfi hennar. Mynd: KriStinn MagnúSSon„Ég áttaði mig á því
að ég var gleymd
um leið og ég lokaði á
eftir mér.