Lögmannablaðið - 01.03.2015, Blaðsíða 29

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/15 29
AÐSENT EFNI
Umfjöllun Hæstaréttar um
vitnisburð BÓ
Í öðru lagi kemur eftirfarandi fram í
dómi Hæstaréttar:
„Þá er til þess að líta að við skýrslugjöf
vitnisins BÓ fyrir dómi var lögð fyrir
hann í tilefni af breyttum framburði
hans frá lögregluskýrslu um tiltekið
atriði spurning um hvort hann hafi átt
samtöl sem þessi og lýsti hann því fyrst í
stað að hann hafi rætt við „ákærðu og
verjendur þeirra eftir að ákæran kom“,
síðan að hann hafi „farið yfir gögnin“ af
því að hann „vantaði bara að fá ýmsar
upplýsingar“, nánar aðspurður sagðist
hann hafa hitt „verjendur í þessu máli“,
en að endingu að um hafi verið að ræða
verjanda ákærða Hreiðars. Af svörum,
sem ákærðu Hreiðar og Sigurður gáfu
við aðalmeðferð málsins við spurningum
sem snerust um atriði í framburði BÓ
hjá lögreglu, verður ekki annað ráðið
en að þeir hafi báðir gengið út frá því
að framburður þessa vitnis í skýrslu,
sem hann átti eftir að gefa fyrir dómi,
yrði á annan veg en framburður hans
hjá lögreglu.“
Að hverju fann Hæstiréttur?
Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu
að „atriði varðandi“ umrætt vitni gæfu
tilefni til aðfinnslu. Ekki er fyllilega ljóst
hvað Hæstiréttur á við með því. Tilvísun
Hæstaréttar til þess að vitnið hafi m.a.
sagst hafa hitt „ákærðu og verjendur“
kann að benda til þess að rétturinn telji
að verjandinn hafi átt fund með vitninu
ásamt skjólstæðingi sínum. Fyrir því er
reyndar engin stoð í framburði vitnisins
og rétt að taka fram að verjandinn átti
einn í þessum samskiptum.
Er verjanda óheimilt að sýna
eða afhenda gögn?
Í framburði vitnisins kom sem fyrr
segir fram að vitnið hafi viljað fá
ýmsar upplýsingar hjá verjandanum
og afrit gagna. Hugsanlega ber að
skilja umfjöllun Hæstaréttar svo að
óheimilt hafi verið að sýna umræddu
vitni málsskjöl. Það verður þó að teljast
ólíklegt enda verður ekki séð að til sé
lagaákvæði þar sem bann er lagt við því,
einu og sér. Verjandi hlýtur raunar að
þurfa að horfa til gagna málsins þegar
upplýsinga er aflað frá vitnum og vera
heimilt að kanna hvort vitni geti veitt
upplýsingar um efni eða tilurð skjallegra
sönnunargagna.
Hafði verjandinn rangt við í
samskiptunum?
Það eina sem lá fyrir í málinu um efni
samskipta verjandans við vitnið var
framburður vitnisins um að það hafi
hitt verjandann á einum fundi. Vitnið
kvaðst hafa viljað fá upplýsingar og farið
hafi verið yfir gögn. Vitnið var spurt að
því fyrir dómi hvort það hafi verið beitt
þrýstingi á fundinum eða lagt að því að
segja eitthvað annað en sannleikann
fyrir dómi. Vitnið neitaði því. Ekki
verður því séð að eitthvað í framburði
vitnisins hafi gefið Hæstarétti tilefni til
að ætla að verjandinn hafi farið á svig
við skyldur sínar í þessum samskiptum.
Vitneskja skjólstæðings um
framburð vitnis
Í dómi Hæstaréttar er vísað til þess að
tveir ákærðu hafi gengið út frá því við
skýrslugjöf fyrir dómi að framburður
vitnisins BÓ yrði á annan veg fyrir dómi
en hjá lögreglu. Óljóst er hvaða þýðingu
þetta hefur haft við mat réttarins á
störfum verjandans. Er með þessu verið
að segja að verjandinn hafi vitað hver
framburður BÓ yrði og komið boðum
um það efni til þessara tveggja ákærðu?
Ekkert liggur þó fyrir um þetta í málinu
og ástæða til að benda á að vitnið og
ákærðu voru nánir samstarfsmenn til
margra ára. Ef rétt væri, er verjanda
þá samkvæmt þessu óheimilt að gera
skjólstæðingi sínum grein fyrir því sem
fram kann að koma í samskiptum við
vitni?
Réttaróvissu eytt eða hún
aukin?
Af dómi Hæstaréttar verður ótvírætt
ráðið að verjendum er heimilt, og eftir
atvikum skylt, að eiga samskipti við
vitni við undirbúning aðalmeðferðar
í sakamálum. Með þeirri niðurstöðu
hefur tímabundinni óvissu um það efni
verið eytt. Fjölmargar áleitnar spurningar
vakna hins vegar við lestur dómsins um
það hvers konar samskipti verjendum
er heimilt að eiga við vitni. Hugsanlega
munu dómstólar halda áfram á sömu
braut og móta þær reglur, eftir því sem
tilefni gefst til, í síðari dómum. Það
hlýtur hins vegar að vera umdeilanlegt
hvort það sé hlutverk þeirra.
Vond staða fyrir verjendur
Þetta er vond staða fyrir þá lögmenn
sem taka að sér verjendastörf. Ekki
liggur fyrir, þrátt fyrir umræddan dóm
Hæstaréttar, hvað var aðfinnsluvert í
samskiptum verjendanna við vitnin. Um
það gætu vitnin borið, væru þau að
því spurð, að samskiptin voru ekki á
nokkurn hátt óviðeigandi, hvað þá að
ólögmætum aðferðum hafi verið beitt.
Fyrir ályktunum Hæstaréttar um þetta
efni er að mati undirritaðra ekki nokkur
stoð. Verjendur hljóta að hugsa sig
tvisvar um áður en þeir ræða við vitni,
þrátt fyrir að viðurkennt sé að þeim
sé það heimilt. Víki vitni í einhverjum
atriðum frá framburði sínum hjá lögreglu
má verjandi samkvæmt framangreindu
búast við aðfinnslum, óháð því hvernig
samskiptunum var háttað og hvað
upplýst er um þau. Slík staða er að
mati undirritaðra ótæk.
CATO
L Ö G M E N N