Málfregnir - 01.11.1987, Page 29

Ritfregnir
eftir Sigurð Konráðsson
MóAurmáliA. Fjórtán erindi um vanda
íslenskrar tungu á vorum dögum. Rit-
stjóri: Ólafur Halldórsson. Vísindafélag
íslendinga, Ráðstefnurit 1. Reykjavík
1987. 113 bls.
Vorið 1986 stóð Vísindafélag íslendinga
fyrir ráðstefnu um vanda íslenskrar
tungu á vorum dögum. A undanförnum
árum hafa farið fram miklar umræður
um íslenska tungu og því var vel til
fundið hjá Vísindafélaginu að velja
þetta efni til umræðu á fyrstu ráðstefnu í
ráðstefnuröð félagsins. Fram til þessa
hafði umræðan að mestu farið fram í
blöðum og tímaritum en nú gafst tæki-
færi til að reyna að fá gott yfirlit. Fram-
sögumenn voru 14, en einn forfallaðist á
síðustu stundu. Nú hafa erindin verið
prentuð og gefin út á bók. Formálsorð
ritar Ólafur Halldórsson og setning-
arávarp Unnsteins Stefánssonar, forseta
Vísindafélagsins, er prentað þar næst á
eftir. Loks hefja menn að rekja vanda ís-
lenskrar tungu. Útgefandi lýsir í formála
(bls. 7-8) hverjir voru fyrirlesarar, með
þessum orðum: „í fyrsta lagi málvísinda-
menn sem hafa fengist við rannsóknir á
talmáli, haft afskipti af eða beinlínis
unnið að stefnumótun í málvernd, fylgst
með nafngiftum, bæði mannanöfnum og
nöfnum fyrirtækja, unnið að nýyrða-
smíð og kynningu nýyrða o.s.frv. I
öðru lagi móðurmálskennarar, fóstra til
að ræða um hvernig börnin læra málið á
dagvistarstofnunum, kennarar til að
ræða móðurmálskennslu í grunnskólum
og framhaldsskólum og hverjar kröfur
verði að gera til móðurmálskennara. í
þriðja lagi fréttamaður og auglýsinga-
hönnuður til að ræða viðhorf þessara
starfstétta til móðurmálsins og menntun
þeirra og möguleika til að beita því. I
fjórða lagi rithöfundur og skáld til að
ræða um móðurmálið sem tæki til list-
sköpunar og vanda þeirra sem fást við
þýðingar." Pað er því víða komið við og
greinarnar allar fróðlegar.
Um ættarnöfn og erlend mannanöfn í
íslensku. Eftir Ingólf Pálmason. Reykja-
vík 1987. 52 bls. Fjölrit.
Ættarnöfn eiga sér ekki mjög langa sögu
í íslenskri nafnahefð. Þrátt fyrir það eru
þau býsna algeng og því verðugt rann-
sóknarefni. Ættarnöfn hafa nefnilega oft
mjög framandlegt yfirbragð; maður er
t.d oft og tíðum alls ekki viss um
hvernig þau eru rituð. Ingólfur Pálma-
son hefur nú sent frá sér rit um ættarnöfn
og erlend mannanöfn í íslensku. Hann
kannar einkum hvernig þessi nöfn eru
höfð í eignarfalii og nefnir allmörg
dæmi, einkum frá þessari öld og þeirri
síðustu. En ritgerð Ingólfs er ekki
einungis þurr greinargerð um hvernig
farið hefur verið með þessi heiti. Höf-
undur er óragur við að setja fram sínar
skoðanir á hvernig beygingum skuli
háttað - þótt ekki verði því neitað að
þær reglur hefðu mátt koma skýrara
fram. Ingólfur er því mjög fylgjandi að
ættarnöfn taki eignarfallsendingu þegar
þau eiga við um karlmenn, en óljósara
er hvernig hann vill að við förum með
ættarnöfn þegar kvenmenn eiga í hlut.
Yfirgnæfandi meirihluti dæma Ingólfs er
um karlmenn, en dæmi um ættarnöfn
kvenna spanna rúma blaðsíðu (bls. 46-
47). Hins vegar er lítið gert úr því að láta
ættarnöfn fá þágufallsendingu.
29