Feykir - 22.05.1981, Blaðsíða 2

Grímur Gíslason:
Virkjun Blöndu er velferðarmál
Trúlega hafa fá mál vakið svo al-
menna umræðu og umþenkingar
fólksins f landinu á sfðustu misser-
um, sem orku og virkjunarmálin.
Nú eru þau í brennidepli á alþingi,
þar sem fram hefir veríð lagt frum-
varp iðnaðarráðherra um heimild
fyrir rfkisstjómina, en með sam-
þykki alþingis, að hefjast handa um
eina eða fleiri stórvirkjanir til þess
að bæta úr brýnni þörf um orkuöfl-
un og með þvf bægja frá þeirri miklu
hættu er af orkuskorti stafar, en sú
hætta var við hvers manns dyr á s.l.
vetri og olli miklum vandræðum og
efnahagslegu tjóni fyrir allan
landslýð.
Því mun vart um deilt að úrbóta
er þörf, en hitt er svo annað mál að
sitt sýnist hverjum, hvar skuli hefja
framkvæmdir.
Vissulega vakti það alþjóðar at-
hygli f vetur er norðanmenn gerðu
för sína til Reykjavíkur og afhentu
iðnaðarráðherra áskorun um að
virkja Blöndu. Undir áskorunina
höfðu skrifað yfirgnæfandi meiri-
hluti kjósenda á Norðurlandi
vestra eða á annan hátt tjáð sig með
framkvæmdinni. Þetta skeði hinn
9. marz og gerðu fjölmiðlar at-
burðinum góð skil svo sem sjón-
varpið er breytti kvölddagskrá
sinni með fréttum af atburðinum.
Þá boðuðu norðanmenn og blaða-
manna-fund á Hótel Borg og höfðu
þar orð fyrir hópnum þeir Stefán
Jónsson á Kagaðarhóli, Jón Karls-
son á Sauðárkróki, Þórður Skúla-
son á Hvammstanga og Grímur
Gíslason á Blönduósi. Flutti sá síð-
ast nefndi eftirfarandi framsögu á
fundinum, en aðrir ræðumenn töl-
uðu frekar um einstaka þætti I
sambandi við málið s.s. atvinnu-
uppbyggingu o. fl. Blaðamanna-
fundinum stjórnaði Magnús Ólafs-
son á Sveinsstöðum.
Ég held að þeir sem tafið hafa
fyrir ákvarðanatöku um virkjun
Blöndu, séu á góðri leið með að
Þær vegaframkvæmdir í Húna-
vatnssýslum sem skipta munu um-
ferðina mestu eru lagning bundins
slitlags í Hrútafirði og I Langadal,
tenging nýs vegar um Hrútafjarð-
arháls og bygging nýrrar brúar yfir
Giljá.
Vegaáætlun verður væntanlega
samþykkt nú einhvern síðustu daga
þingsins. Þær tillögur sem nú liggja
fyrir og líklegt má telja að sam-
þykktar verði gera ráð fyrir eftir-
farandi meginframkvæmdum í ný-
byggingum vega:
Hrútafjarðarháls. Síðastliðin
þrjú sumur hefur verið unnið við
nýjan veg frá Tjarnarkoti niður í
Miðfjörð sem er um 5,7 km leið. í
sumar er gert ráð fyrir að fram-
kvæmdir komist á það stig að taka
megi hann I notkun. Fjárveiting
verður um 1,8 m kr. auk brúar-
kostnaðar á Svertingsstaðaá.
Giljá. Byggð verður ný brú á
Giljá, ásamt vegartengingu sem er
um 1,5 km að lengd. Kostnaður við
brú og veg er áætlaður um 2 m kr.
Sk agaslranda rvegar. Byggður
verður nýr kafli næst Norður-
landsvegi rúmur kílómetri að
lengd. Fjárveiting verður um 0,5 m
kr.
Hrútafjörður. Lagt verður bund-
ið slitlag á Norðurlandsveg í
Hrútafirði á um 12 km kafla. Lík-
legt er að vegurinn milli Síkár og
Staðar verði styrktur og endur-
bættur þannig að hægt verði að
byrja slitlagið við Hrútatungu að
sunnan. Fjárveiting verður um 3,0
m kr.
Langidalur. Lagt verður bundið
2 . Feykir
vinna mikið óhappaverk. Orku-
þörfin er svo brýn að segja má að líf
fólksins í landinu og allt samfélag
þess lamist, ef orkan bregst. Því
fylgir myrkur, kuldi og athafnaleysi
á flestum stöðum, bæði í sveit og
við sjó.
Við núverandi ástæður í orku-
málum höfum við þreifað á þeim
staðreyndum að aðalorkuverin
bregðast mjög, sökum vatnsskorts
sem ekki var þó reiknað með að
þau gerðu. Eins höfum við þeifað á
þeirri staðreynd að annars hin
ágæta byggðalína rofnar, einmitt
þegar verst gagnir og það hlýtúr að
vera mikil óviss um, í hvert skipti,
hvenær unnt er úrað bæta. Trúlega
vill fólk ekki hugsa afleiðingar þess
til enda, ef náttúrubrot yrðu á þeim
svæðum, sem aðalorkuver þjóðar-
slitlag á Norðurlandsveg í Langa-
dal fyrir um 3,5 m kr. I fyrra var
gerð tilraun með að leggja einfalda
klæðningu frá Skagastrandarvega-
mótum að Glaumbæ og skyldi hún
tvöfölduð í ár. í vor skemmdist
þessi einfalda klæðning hins vegar
svo mjög að líklega verður að
endurleggja hana. Einföld klæðn-
ing er aðeins um 1 cm að þykkt,
sem hefur ekki reynst nægilegt
gagnvart þeirri miklu keðjunotkun
sem var í vetur auk þess sem efsta
undirlagið var tvíefnaríkt malar-
slitlag sem missti burðargetu þegar
yfirborð vegarins þiðnaði. Auk
viðgerða á einföldu klæðningunni
má búast við að lögð verði tvöföld
klæðning fram að Hvammi.
Aðrar fjárveitingar verða í
Heggstaðanesveg um Jaðar, Fitja-
veg sunnan Hrísa, Neðribyggðar-
veg milli Blöndubakka og Bakka-
kots og I tvo staði á Skagavegi þ.e.
um Harastaðaá og um Stórhól.
Vegaáætlun sú sem nú liggur
fyrir sem þingályktunartillaga er
gerð fyrir árin 1981-84. Hún er að
verulegu leyti sniðin þannig að sem
lengstir kaflar náist af bundnum
slitlögum. Þannig má nefna að I lok
áætlunartímabilsins verður sam-
felld klæðning frá Hrútatungu að
Miðfjarðará um 28 km, frá Vatns-
homi að Víðidalsv. vestri um 11
km, frá Lækjamótum að Gröf um 9
km, frá Gljúfurá að Blönduósi og
áfram fram Langadal að Gunn-
steinsstöðum alls um 40 km. Norð-
urlandsvegur í Húnavatnssýslum er
um 130 km þannig að í lok tíma-
bilsins verður komið bundið slitlag
á um 60% þeirrar leiðar.
innar eru nú. Afleiðing þess hlyti að
verða miklar hörmungar.
En svo að rætt sé um virkjun
Blöndu, þá er hún yfirlýst í fyrstu
röð valkosta um næstu virkjanir í
landinu, að dómi kunnáttumanna.
Allir sjá hversu vel hún fellur inn í
virkjanakerfi landsins með tilliti til
orkuflutnings og hversu vel hún
stuðlar að jafnvægi í búsetu fólks-
ins í landinu. Á hvoru tveggja þarf
að halda.
Hægt er, að vissu marki, að taka
undir eftirsjá og fórnun þess lands
er Blönduvirkjun hlýtur að fylgja
ðg yfirlýst er. Og ekki verða bornar
brigður á verðgildi þess og umráð
eigenda beggja vegna árinnar.
En trúlega fáum við harla fátt án
þess að láta nokkuð í staðinn.
Framþróun búsetu fólksins í land-
inu hefur kallað á að tekið hefur
verið og alltaf af einhverjum land-
eigendum land undir vegi, raflínur,
síma og svo að ógleymdum stærri
og stærri bæjum og þéttbýliskjörn-
um og ailt þykir þetta sjálfsagt.
Menn bregða fyrir sig hátíðleika og
tala um þá röskun á lífríki er fylgi
Blönduvirkjun. Sjálfsagt mikið rétt.
En fylgir ekki flestum fram-
kvæmdum meiri eða minni röskun
á upphaflegu lífríki.
Hvað um alla framræslu vot-
lendis í landinu. Hvað um öll
ræktunarlöndin, sem komið hafa í
staðinn. Skyldi ekki fylgja þessu
eitthvað sem mætti kalla nýtt líf-
ríki? Jú, og að þessu nýja lífríki
hafa íslenzkir bændur keppt á
undanförnum áratugum með þeim
glæsilega árangri, sem allur lands-
lýður veit. Upphaflegt lífríki
landsins þótti ekki nóg til þess að
brauðfæða þjóðina og ræktunar-
búskapur bænda hófst og fram-
leiðslan jókst og batnaði.
Við vitum stöðu þessara mála í
dag. Bændum er sagt að halda að
sér höndum og stöðva framþróun-
ina í framleiðslumálunum og þeim
megi jafnvel enn fækka til þess þó
að fullnægja þörfinni fyrir land-
búnaðarvörurnar. En það eru tak-
mörk fyrir því að samfélag fólks
þrífist í strjálbýli. Fyrir því höfum
við áþreifanleg dæmi. Og hvað á þá
að gera?
Rökrænt segir það sig sjálft að
þjóðin verður að snúa sér að sem
fjölþættustu atvinnulífi og eyma
afkomendum okkar, sem nú lifum
að nýta alla þá möguleika til land-
búnaðar I hinum hefðbundna
gamla stíl er við höfum þekkt og
það er vissulega dýrmætur arfur, er
fáar þjóðir eiga, sem við íslending-
ar.
Við norðanmenn, sem staddir
erum hér í Reykjavík í dag í for-
svari og með stuðningi yfirgnæf-
andi fjölda samborgara okkar er
heima sitja, viljum ekki láta það
orka tvímælis hvað við viljum i
þessum málum. Að við teljum að
virkjun Blöndu sé I raun undir-
stöðuframkvæmd allra annara
framkvæmda er við eygjum og
samrýmist fullkomlega hagsmun-
um allra landsmanna.
Orkulindir eru í dag miklar auð-
lindir.
Við íslendingar erum svo gæfi-
sumir að eiga þessi verðmæti í rík-
um mæli. Velgengni þjóðarinnar
og gæfa byggist mjög á því að nýta
þessi verðmæti á sem hagkvæm-
astan og beztan hátt, fyrir lands-
menn alla.
Því spyrjum við: Vill nokkur í
raun standa í vegi fyrir því að svo
geti orðið?
Siðan þessir atburðir áttu sér stað
hefir mikið verið þingað um
virkjunarmálin og er það flestum
kunnugt. Komið hefir I ljós, svo að
ekki verður lengur um deilt að
virkjun Blöndu er hagstæðasti
virkjunarkosturinn, sem völ er á, að
dómi kunnáttumanna, miðað við
upprunalega áætlun umvirkjunina.
Einnig hefir komið í Ijós lítill hópur
manna, sem telja sig hafa meira vit
á málunum stinga upp á ýmsum
öðrum leiðum og að einhverja
þeirra eigi að taka, en án tillits til
kostnaðar. En á móti virkjun
Blöndu segjast þeir ekki vera. —
Svo er nú það.
íbúafjöldi
Skv. bráðabirgðatölum Hagstofu,
var íbúafjöldi á Sauðárkróki 1. des.
s.l. 2.169. Er Sauðárkrókur fjöl-
mennasta byggðarlagið á Norður-
landi vestra.
Alkalískemmdir
Skýrsla hefir borist frá Rann-
sóknarstofnun byggingariðnaðar-
ins um próf sem gert var á steypu
með tilliti til alkalívirkni, úr
steypuefni úr Gönguskarðsárósi og
af Borgarsandi. Niðurstaðan er sú
af sex mánaða prófi, að efnið er
ónothæft með venjulegu Portland-
sementi, en stenst kröfur ef það er
blandað með kísilryki, 7,5%.þ
Jafnframt er frá því greint, að nú í
vor og framvegis verði allt sement
frá Sementsverksmiðju ríkisins
blandað slíku ryki. Bæjarráð ákvað
í framhaldi af þessum upplýsingum
að láta kanna alkalídkemmdir á
húsum. Skemmdir af völdum virks
akalis munu vera mjög háðar
raka í lofti og veðurfari.
Hitaveita
Gerð hefir verið sú breyting á
gjaldskrá Hitaveitu, að auk hins
venjulega gjalds fyrir mínútulítra,
sem nú er kr. 45,70, er nú innheimt
fastagjald hjá hverjuma notanda.
Er það nú kr. 25.00 á mánuði.
Heimilt er að selja stærri notendum
Mikill vafi er á að þessi litli hóp-
ur fólks taki nokkuð sárar sú eyðing
gróðurlanda, sem hlýtur að verða
afleiðing virkjunarinnar, heldur en
hinum, sem vilja taka á málinu
með raunsæi og djörfung. Enginn
vafi er á, og enda talið sjálfsagt, að
bæta eigendum það tjón er verður á
beitilandi og að sjálfsögðu í formi
verðmæta er fylgi bújörðunum er
beitilandsins hafa notið um aldir.
Ýmsar leiðir eru til, en þessum
línum skal lokið með því að koma á
framfæri tillögu, sem einn góður og
gætinn Húnvetningur tjáði sig um I
viðtali við mig um daginn:
Einfaldlega því að bœta eigendum
landsins með hluta þeirrar miklu
orku er við framkvœmdirnar skap-
ast. Slíkar bætur stóðu einusinni til
boða og hefði betur farið ef um
hefði samist. En þröngsýnin var
látin ráða í það sinn, sem svo oft vill
verða.
Virkjun Blöndu er alltof mikið
velferðarmál til þess að láta fram-
kvæmd hennar stranda á léttvæg-
um kenjum og misheppnuðu mati
fárra manna á litlu svæði. For-
ráðamönnum hins opinbera ber og
að sýna örugga forsutu í samning-
um um málið, svo að lokum flestir
eða allir geti vel við unað og notið
þess öryggis og þeirra hagsbóta,
sem góðri framkvæmd fylgir.
svtn skv. mæli og greiða þeir þá
ekki fastagjaldið, en hinsvegar
mælaleigu eftir stærð mælis, skv.
gjaldskrá.
Lögsaga yfir
bæjarlandinu
Á s.l. hausti var samið á vegum
bæjarstjórnar, frumvarp til laga um
stækkun lögsögu Sauðárkróks-
kaupstaðar. Er þar um að ræða að
fá undir lögsögu bæjarins, land-
svæði í mýrunum, sem verið hefir í
eigu Sauðárkróks frá því að það var
á sínum tíma keypt af eiganda
Sjávarborgar, en auk þess Borgar-
sandur, sem er í eigu Sjávarborgar
og Eyrin sem deilt er um hvort sé i
eigu bæjarins eða Skarðs. Þing-
menn kjördæmisins voru beðnir að
flytja frumvarpið á Alþingi, en
vegna eigdreginnar andstöðu
hreppsnefndar Skarðshrepps hefur
það enn ekki verið gert og mun
ekki verða á yfirstandandi þingi.
Hinsvegar hefur bæjarráð hafið
viðræður við hreppsnefnd Skarðs-
hrepps, þar sem reynt er að leita
lausnar á máli þessu. Til skýringar
skal það tekið fram að I þessu tilliti
er ekki deilt um eignarrétt á við-
komandi landssvæðum, heldur um
rétt til að nýta landið, skipuleggja
það og innheimta af því gjöld
samkv. gjaldskrám,
Hlutafélagið Feykir h/f auglýsir eftir
vikna fresti.
Starf hans mun fela í sér m.a. framkvæmdastjórn
útgáfunnar, auglýsingaöflun og öflun áskrifenda.
Nánari upplýsingar fást í síma 95-5418.
Vegaframkvæmdir í Húna-
vatnssýslum í sumar
Við Freniri Blöndubrú. Ljósm. Unnar Agnarsson.
Grímur Gíslason.
Fréttir frá bæjar-
stjórn Sauðárkróks