Feykir - 22.05.1981, Blaðsíða 3

VINABÆIR SAUÐÁRKRÓKS?
Þar sem ég þykist hafa orðið þess
var, að margir bæjárbúar vita ekki
hverjir vinabæir Sauðárkróks á
hinum Norðurlöndunum eru, og
jafnvel hefur alveg farið framhjá
mörgum að slíkt samband hafi
komist á, þá langar mig til að fara
nokkrum orðum um þau vinabæj-
artengsl sem nú nýlega hafa tekist.
Þeir vinabæir sem við höfum
bundist eru: Köge í Danmörk,
Kóngsberg í Noregi, Kristianstad í
Svíþjóð og Exbo í Finnlandi. Áður
hafði að því er mér skilst verið talað
um aðra vinabæjarkeðju, en að
lokum varð niðurstaðan sú að þessi
var valin m.a. í samráði við Nor-
ræna félagið. Eins og flestir vita eru
margar slíkar vinabæjarkeðjur
starfandi og hafa lengi verið.
Þannig er það og með þá bæi, sem
við tengjumst nú, að vinabæjar-
tengsl hafa lengi verið á milli þeirra
eða allt frá því fyrir stríð, að vísu þó
þannig að finnski vinabærinn sem
var fyrirstríðið, var innlimaður í
Rússland í stríðslok en 1969 kom
Esbo í staðinn. Það er raunar
greinilegt að samstarfið er náið og
góð tengsl á milli þessara sveitar-
félaga því auðsætt er að menn eru
fanir að þekkjast mjög vel og helst
sýnist þetta vera eins og ein stór
fjölskylda sem býr í 4 löndum en
kemur saman á 2ja ára fresti til að
bera sáman bækur sínar og hver til
að reyna að læra af reynslu annars.
{ samanburði við þessa bæi alla
er Sauðárkrókur ósköp lítill, varla
fjölmennari en ein sæmileg gata í
hinum vinabæjunum. Köge í Dan-
mörk er sennilega elstur vinabæj-
anna, en Köge fékk verslunarreft-
indi árið 1288. íbúar í Köge eru nú
um 45000 og borgarstjórnin segir
að þar sé fólksfjölgun yfir 1000
manns á ári. Köge er aðeins í um 35
km. fjarlægð frá Kaupmannahöfn
og því er upplagt fyrir þá sem til
Hafnar ferðast að gefa sér tíma til
að heimsækja Köge, sem sagður er
mjög fallegur bær og að mörgu
leyti líkur því sem gamlir danskir
bæir voru. Þar eru t.d. mörg hús
enn i notkun frá 15. og 16. öld. í
Köge er eitt elsta tréhús í Dan-
mörku, sem talið er byggt 1527. Þó
er líklega frægasta byggingin í
Köge dómkirkja sú er Valdimar
Atterdag lét byggja og vígð var
1324.
Margir hafa eflaust heyrt talað
um Kongsberg í Noregi, sem m.a.
er frægur fyrir iðnaðarframleiðslu
sína og þá líklega helst vopnaverk-
smiðju sem þar hefur verið allt frá
1814, en hún þykir mjög nýtískuleg
og framleiðir m.a. vopn fyrir Nato,
bílahluti, gastúrbínur, siglingatæki
og ýmislegt fleira. I Kongsberg,
sem er aðeins um 10 mílur norðan
við Olsó, búa um 20.000 manns;
hann var þvi minnsti vinabærinn
þar til litli bróðir kom í spilið. Þar
voru áður miklar silfurnámur sem
fundust um aldamótin 1600 og
voru nytjaðar allt til 1957, en síðan
hafa þar verið til sýnis fyrir ferða-
menn sem ekið er um námurnar í
„lilleputtág" eins og þeir segja og er
afar vinsælt. í Kongsberg er líka
skipasmíðastöð sem þykir mjög
góð. Norðmenn eru líka iðnir við
að auglýsa framleiðslu sína, t.d.
tekur maður eftir því þegar komið
er inn í flugstöðina á Kastrup að
þar eru margar auglýsingar frá
Kongsberg þar sem auglýst er alls
konar iðnaðarframleiðsla sem sjá-
anlega er á mjög háu stigi og flutt út
um allan heim.
Sænski bærinn Kristianstad er á
Skáni um 80 km. fyrir norðan
Malmö. íbúatala er um 70.000. Það
er skemmtileg tilviljun, og kannski
þó ekki tilviljun, að það var sami
danski kóngurinn Kristján IV sem
stofnaði báða vinabæina Kongs-
berg og Kristianstad fyrir um 400
árum þegar danir réðu lögum og
lofum um Norðurlönd.
í Kristianstad er margt að sjá og
skoða. Þar er m.a. hin fagra þrenn-
ingarkirkja sem talin er fegursta
bygging Norðurlanda í renesans-
stíl. Bærinn byggir aðallega á
þjónustu við hin geyilega góðu
landbúnaðarhéruð á Skáni, en eins
og menn vita er Skánn gósenland
til landbúnaðar. Þegar maður ekur
um flatneskjuna á Skáni þar sem
ekki sér til fjalla langtímum saman,
sér maður ekkert nema akra og
aftur akra. Það er sagt að Kristi-
anstad sé einn af vinsælustu ferða-
mannastöðum í Svíþjóð a.m.k.
meðal svía sjálfra og er það kannski
fyrst og fremst því að þakka að þar
er besta strandlengjan, hreinust og
fegurt, um 60 km. löng og þangað
flykkjast svíar til að sóla sig á
sumrin. Eftir að hafa dvalið í
Kristianstad, að vísu allt of stutt, þá
er ég alveg óhræddur við að benda
fólki á að heimsækja þann stað í
sumarleyfi sínu og. er viss um að
það verður ekki fyrir vonbrigðum
með dvölina. Að vísu er maður í
dálitlum vandræðum með að skilja
málið a.m.k. til að byrja með, því
skánskan er talsvert frábrugðin
sænskunni í framburði og menn
eru töluvert ánægðir með málýsk-
una og gera í því að halda henni
við. En það eru erfiðleikar sem
fljótlegt er að yfirstíga.
Það má kannski segja að rúsínan
í þessum vinabæjarhópi sé Finnski
bærinn Esbo, sem er raunar ein af
útborgum Helsinki. Þar búa nú um
135.000 manns. Esbo er ein feg-
ursta borg sem ég hef komið til. Það
er greinilegt að sveitarfélagið er
mjög ríkt. Allsstaðar eru styttur og
listaverk og byggingar sérlega
glæsilegar og augljóst að arkitektar
og hönnuðir fá að njóta sín.
Reynt er að láta umhverfið halda
sér sem mest í upprunalegri mynd
og raska náttúrunni eins lítið og
mögulegt er. Þannig verða t.d.
byggingaraðilar að greiða sérstakar
skaðabætur fyrir hvert það tré sem
þeir verða að fjarlægja og þeim
mun hærri upphæðir sem trén eru
eldri og merkilegri. Esbo hefur
þanist út á stuttum tíma. Þannig
voru í árslok 1950 um 25.000
manns sem þar bjuggu en nú búa
þar eins og áður sagði um 135.000
manns.
Strandlengja Esbo er um 60 km.
löng og sveitarfélagið hefur yfir-
ráðarétt yfir u.þ.b. 170 eyjum í
skerjagarðinum en margar þeirra
eru byggðar. Á milli þeirra ganga á
sumrin sérstakar ferjur en á vet-
urna þegar sjórinn er botnfrosinn
ekur strætó á milli. Finnar sjálfir
telja Esbó eina helstu rós í
hnappagati sínu, m.a. með tilliti til
bygginga og kalla hana gjarna út-
stillingaglugga Finnlands. Til marks
um þetta má geta þess að á sama
tíma og vinabæjamót var haldið í
Esbo um mánaðarmót maí/júní s.l.
var Frakklandsforseti í opinberri
heimsókn í Finnlandi. Borgarstjór-
inn í Esbo, Teppo Tiihonen, fékk
þá beini frá innanríkisráðherran-
um um að taka á móti hinum tigna
gesti og sýna honum staðinn.
Teppo gerði sér lítið fyrir og hafn-
aði upphefðinni og sagðist ekki
mega vera að því að sinna forseta
Frakka vegna vinabæjamótsins.
Sjálft vinabæjamótið var haldið í
Esbo dagana 30. maí til 1. júní
1980. Á fyrsta fundinum, sem
haldinn var í nýju stórglæsilegu
ráðhúsi borgarinnar var það einr-
óma samþykkt að Sauðárkrókur
skyldi verða þátttakandi í þessari
vinabæjakeðju. Fyrirkomulagið er
þannig á þátttöku okkar, að við er-
um eiginlega aukameðlimir með
fullum réttindum en þurfum ekki
að taka á okkur allar þær skyldur
sem slíku samstarfi fylgja og sveit-
arfélagi af okkar stærðargráður er
ofviða. T.d. er ekki ætlast til þess að
við getum haldið stór vinabæjamót
þar sem mæta 15. til 20. kjörnir
fulltrúar frá hverjum vinabæ ásamt
mökum, auk embættismanna
sveitarstjórnanna; slíkt gætum við
ekki. Hins vegar getum við auð-
Frá Fjölbraut-
arskólanum á
Sauðárkróki
Innritun stendur yfir til 5.
júní.
Uppl. veittar á skrifstofu
skólans í síma (95)5488,
frá kl. 9,00-15,00.
SKÓLAMEISTARI.
veldlega haldið minni fundi á þessu
plani til undirbúnings hinum
stærri.
Skipulagið á tengslum þessum er
þannig að annað hvert ár er haldin
svona stór ráðstefna eins og í sum-
ar, með vandaðri og vel undirbú-
inni dagskrá, og hitt árið hittast
forráðamenn sveitarfélaganna til
skrafs og ráðagerða. Umræðuefnin
s.l. vor voru fjögur: uppbygging,
skipulag og fjármögnun vinabæja-
tengslanna, orkukreppan og
hvernig við skuli brugðið, orkan og
umhverfið og loks hvernig þéttbýl-
isbúinn getur varið tómstundum
sínum.
Allt voru þetta skemmtileg og
áhugáverð viðfangsefni. Niður-
staðan varð þó sú að nægilegt væri
að hafa tvö umræðuefni á slíkum
mótum sem þessum, þar sem tími
væri naumur.
Undirritaður og eiginkona ásamt
Þorsteini Þorsteinssyni og frú, sóttu
þetta fyrsta vinabæjamót fyrir
hönd Sauðárkróks. Óhætt er að
segja að þær móttökur sem við
fengum og sú vinátta sem okkur var
sýnd af öllum þátttakendum verða
okkur ógleymanlegar. Ég er þess
(ullviss að Sauðárkrókur á eftir að
njóta góðs af þessu samstarfi í
framtíðinni og það skiptir okkur
miklu máli að ná góðum tengslum
við þessa vinabæi, því af þeim get-
um við mjkið lært. Ég geri mér
vonir um að fulltrúar þeirra sæki
okkur heim nú í sumar til að inn-
sigla það samband sem stofnað var
til í fyrra. Síðan þurfum við að vera
dugleg við að taka virkan þátt í
samstarfinu t.d. með því að senda
íþróttafólk og skólafólk til
kynningar og dvalar í þessum bæj-
um, eins og þeir stund mikið og
taka á móti slíkum hópum hvenær
sem færi gefst.
Söngför Heimis
á Vesturland
Karlakórinn Heimir fór í söng-
ferðalag um Snæfellsnes og Borgar-
fjörð um fyrstu sumarhelgina. Kór-
inn lagði upp laust fyrir hádegið
laugardaginn 25. apríl. Ekið var
suður yfir heiði, allt suður í Borgar-
nes, og þaðan vestur Mýrar um
Kerlingarskarð Til Stykkishólms.
Þar var sungið um kvöldið og gist
um nóttina í hinu stórmyndarlega
Hóteli þeirra hólmara. Með morgni
var ekið vestur sveitir um Grundar-
fjörð og Ólafsvík, til Hellissands og
sungið þar kl. 2.
Ferðaáætlunin var nokkuð störn,
þar sem söngskemmtun var auglýst
á Logalandi í Reykholtsdal, kl. 9,
þetta sama kvöld. Því var viðstaða
ekki löng á Hellissandi að þessu
sinni, og eftir rausnarlegar veitingar
heimamanna var ferðinni fram-
haldið. Farin var Fróðárheiði og
sem leið liggur upp í Reykholtsdal
um Borgames og Borgarfjarðarbú,
upp að logalandi. Þar var sungið
fyrir fullu húsi við hinar ágætustu
undirtektir. Það var bæði mikil og
góð stemming í húsinu og kórinn
varð að syngja mörg aukalög. Að
lokum kvaddi Jónas Árnason, fyrrv.
alþm. sér hljóðs og þakkað Heimi
komuna í Borgarfjörðinn með góð-
um og hlýjum orðum. Síðan sátu
kórfélagar og gestir þeirra hina
veglegustu veislu, og eftir ræður,
þakkir og kveðjur, var haldið heim-
leiðis um lágnættið og komið til
Skagafjarðar á sjötta tímanum um
morguninn.
Þetta var hið ágætasta ferðalag.
Farið var með stórum og rúmgóð-
um fólksflutningabíl, sem Hilmar
Hilmarsson ók. Það eitt skyggði á,
að loft var lágskýjað, svo kórfélagar
nutu ekki nægilega vel hinnar stór-
brotnu náttúrufegurðar sem þær
sveitir, er um var farið, veita gestum
sínum í björtu veðri. Kórinn hlaut á
öllum stöðunum hinar ágætustu
undirtektir. Á Snæfellsnesi var það
fiskigengdin sem dró þó dafitið úr
aðsókninni, en Borgfirðingar næst-
um því fylltu hið stóra og myndar-
lega samkomuhús að Logalandi,
sem fyrr er sagt.
Söngstjóri Heimis er Rögnvaldur
Valbergsson, og undirleikarar þeir
Einar Schwaiger og Guðbrandur
Guðbrandsson, og skiluðu þeir allir
hlutverkum sínum með mikilli
prýði. Söngmenn Heimis s.l. vetur
voru 51 alls, og hafa þeir sennilega
sjaldan verið fleiri. I þessa söngför
fóru þó aðeins 36 söngmenn, hinir
15 voru í önnum heimafyrir. Ein-
söngvari er Jóhann Friðgeirsson.
þorbjörn Arnason.
- Blanda eða Fljótsdalur..
(Framhald af bls. 1).
En hvar á að draga mörkin?
Það er sjónarmið út af fyrir sig,
að við ætlum að hverfa aftur til
náttúrunnar og afneita öllum meiri
háttar iðnaði. Lífsþæginda-
kapphlaupið er sannarlega tví-
eggjað.
Hitt er þó jafnframt ljóst, að ís-
lendingum ber brýn nauðsyn til að
halda í við aðrar þjóðir í lífskjörum
og almennri þjónustu, ef ekki á að
vera hætta á stórauknum fólks-
flótta af landi brott.
Það er vissulega vondur kostur
að þurfa að leggja víðáttumikil
gróðurlendi undir vatn í þágu
virkjana. Eyjabakkar á Fljótsdals-
heiði bjóða upp á mikla náttúru-
fegurð og ekki er landeyðingin
minni að vöxtum þar, jafnvel tals-
vert meiri að dómi náttúruvernd-
armanna, bæði hvað varðar um-
fang gróðurlendis og gildi flórunn-
ar.
En er um annað að ræða en að
horfast í augu við þá bláköldu
staðreynd, að hagkvæmar, ódýrar
stórvirkjanir með mikilli miðlun-
argetu eru þjóðinni lífsnauðsyn?
Hefðu Islendingar byggt margar
stórar virkjanir á undanförnum
áratugum, ef ítrustu náttúruvernd-
arsjónarmið hefðu ráðið ferðinni?
Hvað um Elliðaárnar, Sogsvirkjan-
ir, Skeiðsfoss, Laxá, jafnvel af
minnstu gerð, Kröflu eða virkjanir
í Þjórsárdal?
Því meira sem ég hef hugleitt
þann þátt Blönduvirkjunar sem
snýr að eyðingu lands, þeim mun
meiri athygli hef ég veitt máli
þeirra manna, sem benda á, að af-
réttarlöndin eru bæði ofnýtt og
vannýtt. Girðingar og góðir vegir á
afréttinum, jafnvel framræsla á
stöku stað þar sem mikil bleyta er,
en friðun ákveðinna hólfa, þar sem
ofbeit er, gæti gert bændum kleyft
að nýta afréttinn á allt annan og
arðvænlegri hátt en nú er gert. En
til þess þarf miklu meira fjármagn
en nú er tiltækt í þessu skyni —
nema virkjun og ríflegar bætur
komi til.
Sem betur fer dregur enginn 1 efa
rétt bænda til bóta fyrir landspjöll
og margháttað óhagræði af völdum
virkjunar og uppistöðulóns. Hitt er
Samanburður á virkjunum
(Úr orkufrumvarpi ríkisstjómarinnar)
Afl
(MW)
Blanda.................... 160
Fljótsdalur........ 290
Villinganes .............. 30
Sultartangi........ 120
ekki ljóst enn hvort samið verður
um bætur eða þær ákveðnar eftir
mati dómkvaddra manna. Fyrri
kosturinn er miklu æskilegri fyrir
alla aðila. Jafnframt er viss hætta á,
að ekki verði gengið jafnlangt til
móts við bótakröfur bænda ef
breytt tilhögun virkjunar kostar
raforkunotendur í landinu gífur-
legar fjárhæðir í hærra raforku-
verði.
Á sínum tíma stóð ég að tillögu
um Villinganesvirkjun sem næstu
virkjun á Norðurlandi. Þá var raf-
orkukerfi landsmanna ekki orðið
samtengt og viss hætth á að
Blönduvirkjun yrði erlendri stór-
iðju að bráð. Ég er mjög ánægður
með, að Villinganesvirkjun var að
lokum tekin með í virkjanafrum-
varp ríkisstjórnarinnar, enda sótti
ég það mál af kappi. Virkjun Hér-
aðsvatna við Villinganes er ein sú
hagkvæmasta sem völ er á, þótt
ekki jafnist hún á við Blöndu-
virkjun, eftir að unnt er að nýta
hana í þágu allra landsmanna. Ef
frumvarpið verður samþykkt ætti
röðin að koma að Héraðsvörnum
fljótlega eftir Blönduvirkjun.
*
Það er sannarlega von mín fyrir
hönd Norðlendinga og þá engu
síður fyrir hönd allra landsmanna,
að deilan um virkjunartilhögun við
Blöndu verði leyst á næstu vikum
og mánuðum.
Samningar um virkjun Blöndu
verða að hafa það tvennt að leiðar-
ljósi:
Að óvenjuleg hagkvæmni þessar-
ar virkjunar sé ekki fyrir borð borin,
en jafnframt verði búskaparaðstaða
jarðeigenda, sem hagsmuna eiga að
gæta á Eyvindastaða- og Auðkúlu-
heiði örugglega ekki rýrari að öllu
samanlögðu eftir virkjun, þegar
bætur og aðrar gagnráðstafanir til
uppræktar og bættrar nýtingar
lands eru virtar.
Norðlendingar munu ekki sætta
sig við, að gengið verði fram hjá
hagkvæmasta virkjunarkostinum og
ekkert virkjað á Norðurlandi fyrst
um sinn, jafrivel um langt skeið. Og
þjóðin öll hlýtur að gera þá kröfu að
fá að njóta ódýrustu orku frá nýrrí
stórvirkjun sem nú er völ á.
Orka Verðá orkuein.
(KWH/a) (Þús. ný.kr.)
790 957
1450 1207
180 1300
770 1410
Feykir .