Bændablaðið - 09.01.2014, Síða 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 9. janúar 2014
NIBE býður upp á eitt mesta úrval af loft í vatn varmadælum.
NIBE býður upp á eitt mesta úrval af jarðvarmadælum.
NIBE varmadælur eru hannaðar og þrautreyndar til að standast
erfiðustu aðstæður og vetrarhörkur norðurslóða. NIBE varmadælur
halda húsinu þínu heitu, hvernig sem viðrar.
Þú færð loft í vatn og jarðvarmadælur fyrir hvaða kyndingarþörf sem er,
þær eru mjög endingargóðar, notendavænar, hljóðlátar og
auðveldar í uppsetningu. Stjórnborðið í lit, með USB tengi sem býður
upp á afritun og uppfærslu á varmadælunni.
NIBE er stærsta og þekktasta vörumerki evrópu í varmadælum og
búnaði til húshitunar.
FLESTIR EVRÓPUBÚAR TREYSTA NIBE BEST
Fríorka - Sími 571 4774 - www.friorka.is
FFriorka
NEWÝTT
AÐEINS ÞAÐ BESTA
VAR
MA
DÆ
LUR
TIL
FRA
MTÍ
ÐAR
NÝ KYNSLÓÐ AF VARMADÆLUM
FRÁ NIBE Í SVÍÞJÓÐ
Fjósgerðirnar hafa breyst mikið á 10 árum
Árin 1994-1995 var gert átak
í því að skrá niður fjósgerðir
hér á landi. Um þá vinnu sáu
Bændasamtök Íslands ásamt
ráðunautum búnaðarsambanda
landsins og úr varð töluvert
stórt gagnasafn sem var gert
upp árið 1998. Eftir það varð hlé
á samantekt um fjósgerðir en
árið 2003 lagðist Landssamband
kúabænda í þá vinnu að endur-
gera gagnagrunninn og var
hann víkkaður út og náði einnig
yfir mjaltatækni fjósanna. Frá
þeim tíma hefur LK staðið fyrir
útgáfu á skýrslu annað hvert ár
um fjósgerðir og mjaltatækni
á Íslandi og nú um áramótin
kom út sjötta skýrsla þessa
efnis. Líkt og með fyrri skýrslur
byggir úrvinnsla skýrslunnar á
haustgögnum úr gagnagrunnum
BÍ en einnig á eldri gögnum
auk þess sem upplýsingar um
fjósgerðir og mjaltatækni byggja
á persónulegri þekkingu ótal
margra sem leitað var til.
640 fjós í framleiðslu
Í skýrslunni kemur fram að í árslok
2013 voru 640 fjós í mjólkur-
framleiðslu á Íslandi en haustið
2011 voru þau 659 og hefur fjósum
því fækkað um 19 á tveimur árum
eða um 2,9%. Árin tvö þar á undan
fækkaði fjósum í framleiðslu um
3,8% svo heldur hefur dregist úr
fækkun fjósa. Frá árinu 2003 hefur
hins vegar fjósum landsins fækkað
um 27% en það ár voru þau 873.
Básafjós enn ráðandi
Undanfarna áratugi hafa orðið
gríðarlega miklar breytingar í
húsvist íslenskra mjólkurkúa frá
því að flestar kýr hafi verið hýstar í
básafjósum yfir í að nú er meirihluti
kúnna í lausagöngufjósum. Þó eru
básafjós enn ráðandi í fjölda eins
og sjá má á mynd 1, en þau eru
nú 393 eða 61,4% fjósanna. Hins
vegar hefur þeim fækkað verulega
sl. 10 ár en árið 2003 voru 86,5%
fjósanna básafjós. Fram til ársins
2008 fækkað þessum fjósum
nokkuð ört en heldur hefur hægt á
þeirri þróun og er ljóst að hið erfiða
efnahagsástand síðustu fimm ár
hefur þar haft mikið að segja.
Enn er handmjólkað í fjósi
Í skýrslunni er fjósgerðum skipt í tvo
yfirflokka, básafjós og lausagöngu-
fjós, og samtals sex undir flokka sem
taka mið af þeirri mjaltatækni sem er
í notkun í fjósunum. Niðurstöðurnar
má sjá í töflu 1, en þar kemur fram
að frá árinu 2003 hefur fjósum
fækkað í öllum undirflokkum
básafjósa en
l a u s a g ö n g u -
fjósum hefur
fjölgað á sama
tíma úr 120 í 247,
sem er rúmlega
tvöföldun. Eins
og fyrri ár er eitt
fjós í flokkinum
„annað“, en í því
fjósi er enn handmjólkað!
Ólíkar fjósgerðir eftir
landsvæðum
Undanfarin ár hefur sést að verulegur
munur hefur verið á fjósgerðum
eftir því hvar þau eru og er ljóst
að bæði búskaparform, þ.e. hvort
um blandaðan búrekstur er að ræða
eða t.d. möguleikar á aukatekjum
s.s. frá hlunnindum eða öðru, hefur
mikil áhrif á uppbyggingu búanna.
Þannig er t.d. áberandi lægst hlutfall
básafjósa með rörmjaltakerfum
á Suðurlandi eða 35,1% en
yfir allt landið er þetta hlutfall
50,5%. Að sama skapi er hlutfall
lausagöngufjósa án mjaltaþjóna
hæst á Suðurlandi (33,3%) en
áberandi lægst á Norðurlandi vestra
(11,8%). Þá vekur nokkra athygli
að hlutfall lausagöngufjósa með
mjaltaþjónum er mjög svipað á
Suðurlandi, Norðurlandi vestra og
Norðurlandi, eða um 21%.
Hæst meðalnyt í
mjaltaþjónafjósum
Þegar skoðað er samhengi afurða,
samkvæmt skýrsluhaldi BÍ, og
fjósgerða kemur ekki á óvart
að fjós með mjaltaþjónum eru
langafurðahæst á landinu með
6.013 kg mjólkur að jafnaði á
hverja árskú og er það í samræmi
við niðurstöðurnar undanfarin
ár. Hefðbundin básafjós eru með
lægstu meðalnytina en annað væri
óeðlilegt enda um helmingur allra
fjósa. Næstafurðahæstu búin eru
svo hefðbundin lausagöngufjós án
mjaltaþjóna. Meta má áhrif tíðari
mjalta (með notkun mjaltaþjóna)
á framleiðsluna með því að skoða
muninn á meðalafurðum fjósa
með mjaltaþjóna annars vegar
og allra annarra fjósgerða hins
vegar. Fjós án mjaltaþjóna eru að
jafnaði með 5.437 kg/árskú eða
9,6% minni framleiðslu á hverja
árskú en fjós með mjaltaþjónum.
Er þessi munur í samræmi við
væntingar enda má gera ráð fyrir
töluverðri afurðaaukningu við það
eitt að mjólka kýr oftar en tvisvar
á dag. Árið 2011 var þessi munur
hins vegar minni eða 6,5% og
bendir það til þess að bændur með
mjaltaþjónabú eru að ná betri og
betri tökum á bústjórn þessara búa.
Mjaltaþjónafjós einnig stærst
Ekki þarf að koma á óvart að
lausagöngufjós með mjaltaþjónum
eru stærst að meðaltali en árskúa-
fjöldi þeirra er að meðaltali 64,7.
Þrátt fyrir að þessi bú beri af í fjölda
kúa, þá er bústærðin enn vafalítið
nokkuð undir þeim mögulega
árskúafjölda sem þessi fjós geta
borið þar sem hönnun þeirra byggir
á því að hver mjaltaþjónn geti þjónað
60–70 kúm og þetta meðaltal nær
til fjósa sem eru með fleiri en einn
mjaltaþjón. Næst stærsta fjósgerðin
er svo lausagöngufjós án mjaltaþjóns
og þar á eftir þá básafjós með
mjaltabásum. Hin hefðbundnu
básafjós eru svo innan við helmingi
minni en mjaltaþjónafjósin eins og
sjá má á töflu 2.
54,3% kúa í lausagöngu
Eins og áður segir hafa orðið miklar
breytingar á aðbúnaði íslenskra
mjólkurkúa á undanförnum áratug
og árið 2009 náðist sá merki áfangi
að helmingur kúnna hér á landi var
þá í lausagöngufjósum. Þessi fjöldi
er nú kominn í 54,3% og eykst
jafnt og þétt á hverju ári. Þar sem
kýrnar sem eru í lausagöngu eru
afurðameiri að meðaltali er hlutfall
mjólkur frá þessum kúm enn hærra,
eða 56,3%. Þá reiknast hlutfall
mjólkur frá kúm sem eru mjólkaðar
með mjaltaþjónum að vera 30,6% en
hlutfall mjólkur frá kúm í básafjósum
með rörmjaltakerfum er þó hærra eða
34,0%.
Fjórðungur með aftakara
Árið 2009 voru í fyrsta skipti teknar
saman upplýsingar um vinnuléttandi
tækni við mjaltir, þ.e. upplýsingar
um brautakerfi í básafjósum,
aftakarakerfi í básafjósum og tíðni
aftakarakerfa í mjaltabásum. Var
þetta gert til þess að varpa betur ljósi
á þær vinnuaðstæður sem kúabændur
landsins búa við, enda er einn mesti
vinnusparnaður við mjaltir talinn
felast í aftakaratækninni. Á þeim
fjórum árum sem liðin eru hefur orðið
nokkur hlutfallsleg aukning á notkun
tækninnar í básafjósum, bæði vegna
nýfjárfestinga í tækninni en einnig
vegna úreldingar básafjósa sem ekki
höfðu þessa tækni. Þannig var fimmta
hvert fjós með þessa tækni árið 2009
en nú fjórða hvert fjós. Fjögur fjós
með mjaltabása af hverjum fimm eru
hins vegar með þessa tækni og hefur
það hlutfall haldist síðustu fjögur ár.
Breytingar fram undan
Þó svo að töluverðar breytingar
hafi orðið hér á landi undanfarin
ár er fyrirséð að tiltölulega miklar
breytingar eiga enn eftir að verða
á allra næstu árum, enda rúmlega
40% mjólkurinnar enn frá kúm í
básafjósum. Sjáanleg tækifæri til
aukinnar tæknivæðingar á hluta
kúabúa á Íslandi eru klárlega til
staðar og má búast við töluverðum
breytingum á næstu 4–6 árum á þessu
sviði.

Hægt er að lesa hina ítarlegu
skýrslu í heild sinni á vef
Landssambands kúabænda, www.
naut.is.
Snorri Sigurðsson
sns@vfl.dk
Nautgriparæktardeild
Þekkingarseturs landbúnaðarins
í Danmörku
Tafla 1: Fjósgerðir og mjaltatækni, þróun í fjölda á landsvísu
Básafjós m. fötukerfum 24 7 -71%
Básafjós m. rörmjaltakerfum 614 323 -47%
Básafjós m. mjaltabásum 114 62 -46%
Lausagöngufjós án mjaltaþjóna 109 139 28%
Lausagöngufjós m. mjaltaþjónum 11 108 882%
Annað 1 1 0%
Tafla 2.
Meðalfjöldi árskúa eftir fjósgerð og mjaltatækni
Árið 2013
Árskýr, meðaltal
Básafjós með fötukerfum 10
Básafjós með rörmjaltakerfum 27,2
Básafjós með mjaltabásum 37,9
Lausagöngufjós án mjaltaþjóna 45,5
Lausagöngufjós með mjaltaþjónum 64,7
Hlutfallsleg skipting fjósgerða 1994-2013
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300
Bifvélavirki óskast
Óskum eftir vönum bifvélavirkja við almennar viðgerðir.
Hæfniskröfur: Íslenkumælandi. Góða enskukunnátta.
Hafa gott vald á bilanagreiningu á rafmagni.
Reyklaus vinnustaður.
Nánari upplýsingar og umsóknir: betribilar@simnet.is
Óskum eftir vönu i l i j i l e nar viðgerðir.
H fniskröfur: Íslensku ælandi. Góð .
Gott vald á bilanagreiningu á rafmagni.
Reyklaus vinnustaður.
Vinsamlegast hringið í Atla Vilhjálmsson í síma 568-1411 eða 897-1852