Feykir - 07.12.1988, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 44/1988
Útdráttur úr byggingar-
sögu Hóladómkirkju
ÚR OG KLUKKUR
AÐ ÓGLEYMDUM HLJÓÐFÆRUNUM
ALLT TILVALDAR JÓLAGJAFIR

v\s^T'

Rafsjárhúsinu
SÆMUNDARGÖTU 1
Sauðárkróki - sími 95-5051
Sjúklingar og vistfólk á
Sjúkrahúsi Skagfirðinga og
Hjúkrunar- og dvalarheimili
aldraðara geta nú horft á
sjónvarp lengri hluta dagsins
en áður. I síðustu viku voru
þessum stofnunum færðir
myndlyklar að gjöf.
Það voru sjúkraliðar sem
við þessar stofnanir vinna er
gáfu annan myndlykilinn og
hinn gaf Islenska sjónvarps-
félagið, og einnig frítt
afnotagjald af báðum lyklun-
um um ókomna tíð.
Sjúkraliðarnir vörðu af-
rakstri kökubasars sem þeir
héldu á dögunum til mynd-
lykilskaupanna. Þettaerekki
í fyrsta skipti sem sjúkralið-
arnir gefa til sjúkrahússins.
Tvívegis áður hafa þeir fært
stofnuninni gjafir. Það var
Stella Guðvinsdóttir sem
afhenti Sæmundi Hermanns-
syni sjúkrahúsráðsmanni mynd-
lykilinn.
Það var upp úr miðri
átjándu öld sem menn fóru
að velta því fyrir sér hvort
endurbæta ætti þáverandi
Hóladómkirkju eða byggja
nýja. Menn komust fljótlega
að raun um að hagkvæmast
yrði að byggja nýja kirkju og
voru aðalhvatamenn þeir
Gísli Magnússon þáverandi
biskup og Magnús Gíslason
amtmaður. Amtmaðurinn sagði
orðrétt í bréfi sínu til danska
kirkjumálaráðuneytisins: „Nátt-
úran hefur gætt Hólastað
fegurra og endingarbetra
byggingarefni en unnt er að
panta frá öðrum löndum.
Nefnilega hinum yfirmáta
fagra rauða sandsteini sem
þar finnst gnótt af í næsta
nágrenni. Það virðist ósann-
legt að formuna kirkjunni að
verða uppbyggð á þann máta
sem herrann sjálfur sýnist
hafa ætlast til”.
Hóladómkirkja er elsta
steinkirkja landsins. Hún var
byggðáárinum 1757-1763 úr
rauðum sandsteini og blágrýti
sem tekið var úr Hólabyrðu,
fjallinu fyrir ofan staðinn.
Það var danski arkitektinn
Lauritz de Turah sem
teiknaði kirkjuna en þýskur
múrarameistari Sabinsky sá
um framkvæmd verksins.
Sabinsky hélt skýrslur meðan á
byggingunni stóð, sem reynst
hafa hinar merkustu og
mikilvægustu heimildir við
endurreisn kirkjunnar nú.
Verulegar endurbætur voru
gerðar á kirkjunni á árunum
1886-1889, nokkru eftir að
bændaskóli var stofnsettur á
Hólum. Var þá sett bárujáms-
þak á kirkjuna, steypt í gólfið
yfir rauða sandsteininn og
gólfið hækkað. Breytingar
voru og gerðar á innréttingum.
Einnig voru settir í kirkjuna
nýir gluggar með tólf rúðum
hver og póstar úr járni. Um
1920 tók þjóðminjavörðurað
hlúa að kirkjunni og gerði
smám saman breytingar á
henni, einkum tréverkinu
sem hann reyndi að færa í
meint upprunalegt form.
Héraðsfundur Skagafjarðar-
prófastsdæmis kaus nefnd
árið 1938 sem hafði það
hlutverk að reisa Jóni
Arasyni minnisvarða á Hólum.
Turninn var afhjúpaður á
Hólum árið 1950. Hann er 27
metra hár og hefur varla
verið reist hærra né fegurra
minnismerki á landi hér.
Stjórnvöld lýstu sig hlynnt
endurgerð kirkjunnar og
vorið 1987 skipaði Jón
Helgason kirkjumálaráðherra
Hólanefnd sem skyldi hafa
umsjón með endurreisn kirkj-
unnar. I henni eiga sæti
Sigurður Guðmundsson vígslu-
biskup formaður, Hjálmar
Jónsson prófastur, Jón Bjarna-
son skólastjóri og Trausti
Pálsson er tók sæti Jóns
Friðbjörnssonar sem upphaf-
lega átti sæti í nefndinni.
Hólanefnd réð sér síðan
framkvæmdastjóra Guðmund
Guðmundsson.
Samkvæmt áætlun sem
gerð var skyídi endurgerð
kirkjunnar lokið að innan á
árinu 1988, en endurgerð að
utan og fegrun umhverfis á
árinu 1989. Verkið hófst 4.
janúar og hefur verið unnið
samfellt síðan.
Kostnaður framkvæmda á
þessu ári er um 38 milljónir
króna og áætlaður kostnaður
næsta árs til að ljúka verkinu
er um 21 milljón króna. Þar
með eru talin kaup á nýju
orgeli og fullnaðarviðgerð
Hólabríkurinnar, altaristöflu
kirkjunnar, sem er hvað merki-
legastur kirkjulegra fomgripa
hér á landi. Jón Arason færði1
Hóladómkirkju hana að gjöf
á sínum tíma.
Endurreisn Hóladómkirkju
hefur notið ótviræðs stuðnings
stjórnvalda og öruggrar
forsjár kirkjumálaráðuneytis-
ins undir forystu ráðherranna
Jóns Helgasonar, Jóns Sigurðs-
spnar og nú síðast Halldórs
Asgrímssonar.
Eftirtaldir verktakar og
hönnuðir hafa komið að
verkinu:
Hönnuðir: Þorsteinn Gunnars-
son arkitekt, Ríkharður
Kristjánsson verkfræðingur,
Egill Skúli Ingibergsson og
Eyjólfur Jóhannsson, Raf-
hönnun: Kristján Flygering,
hita- og loftræstikerfi.
Verktakar: Yfirsmiður, Björn
Björnsson Sauðárkróki. Tré-
verk: Trésmiðjan Borg Sauðár-
króki. Múrverk: Hans Danry
Danmörku. Múrverk og
steinlögn: Baldur Haraldsson
SauðárkrókL Málning: Sigurður
Snorrason Gröf, Kristján
Hansen og Jón Svavarsson
Sauðárkróki. Raflögn: Rafsjá
hf. Sauðárkróki. Hita- og
Það var mannþröng við fordyri Hóladómkirkju sl. sunnudag.
loftræstilagnir: Blikksmiðjan
Höfði Reykjavík. Pípulagnir:
Hörður Olafsson Sauðárkróki.
Aðstoð við grjótnám í
Hólabyrðu (rauðgrýtið sem
notað var í gólf kirkjunnar, í
kór, gang og forkirkju,
ásamt því sem fannst undir
gólfunum þegar þau voru
tekin upp á síðasta vetri):
Landhelgisgæslan og Björg-
unarsveitin Skagfirðingasveit.
Lagfæring muna: Morkin-
skinna. Fomleifagröftur, lag-
færing legsteina o.fl.: starfs-
fólk Þjóðminjasafnsins.
Hólanefnd flytur öllum
þessum svo og öðrum sem að
verkinu hafa komið alúðar
þakkir fyrir vel unnin störf.
Þá vill nefndin þakka
eftirtöldum dyggan stuðning
og velvild:
Biskupi íslands og kirkju-
ráði, Þjóðminjaverði, Búnaðar-
bankanum Sauðárkróki og
Framkvæmdasjóði íslands.
Sérstakar þakkir eru færðar
Bændaskólanum á Hólum
og starfsliði hans og einnig
Guðmundi Guðmundssyni
framvæmdastjóra á Sauðár-
króki. Hólanefnd fyrir hönd
Hóladómkirkju metur þá
hvatningu og velvild sem
endurgerðin hefur hvarvetna
notið.
VASAÚTVÖRP - VASADISKÓ
ÚTVARPSVEKJARAKLUKKUR
Sjúkraliðar gefa
myndlykil