Feykir - 21.11.1990, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 41/1990
„Það þurfti enginn að svelta i Málmey
segir Jóna Guðný Fransdóttir, sem átti þar heima unglingsstúlka
„Þegar ég læt liugann reika til baka, til þess tíma
er ég átti heima í Málmey, frá sjö ára aldri og
fram yfir tvítugt, þá voru þaðekki erflðleikarnir,
sem eru mér efst í huga. Best man ég
vornæturnar þegar ég ungur drengur vakti yfir
túninu og hlý og mjúk morgungolan að líðandi
nóttu rak á braut næturþokuna og sólin, sem
komin var á loft yfir Austurfjöllunum, breytti
milljónum daggardropa næturinnar í skínandi
perlur. Þetta er sú mynd af Málmey, sem mér
verður minnisstæðust til hinstu stundar”.
Svo segir Grímur heitinn
Sigurðsson útvarpsvirki á
Akureyri í grein sinni um
Málmey í 2. hefti Skagfirð-
ingabókar. Grímur var einn
fjögurra bræðra sem aldir
voru upp hjá þeim Frans
.lónatanssyni og Jóhönnu
Gunnarsdóttur, er bjuggu í
Málmey á Skagafirði frá
1910-1914 og 1919-1941. Þau
Frans og Jóhanna áttu
einnig þrjú börn og eitt
þeirra er enn á lífi og við
bestu heilsu þó komin sé á
93. aldursár, Jóna Guðný
Fransdóttir sem nú býr á
Skógargötu I7b á Sauðár-
króki. I 40 ár bjó hún ásamt
manni sínum Kristjáni Sigl'ús-
syni á Róðhóli í Sléttuhlíð.
Kristján lést árið 1981.
Þeir eru eflaust einhverjir
sem leikur forvitni á að vita
hvernig það hafi veriðaðeiga
heima í Málmey, þessarieinu
eyju á Skagafirði sent byggð
hefur verið mönnum, að
frátalinni útilegu Grettis í
Drangey. Því fékk Jóna
Fransdóttir heimsókn blaða-
manns Feykis á dögunum.
Jóna var í Málmey fvrri
búskapartíð foreldra sinna
þar. 1910-14. frá 12 til lóára
aldurs.
Sannur
sveitarhöföingi
..Pabbi var ntikill sjómaður
og veiðimaður. en stundaði
kennslu að vetrinum. A
fyrstu búskaparárum sínum
bjó hann í Garðhúsi. en svo
hét eitt fjögurra húsa sem
byggð voru við suðurbakka
Höfðavatns. Þar bjuggu
fjórir harðduglegir menn sern
stofnuðu Mótoifélagið og
festu kaup á mótorbát, þeirn
fyrsta er hingað kom í
fjörðinn. Pabbi var sendur
vestur á Isafjörð til að ganga
frá kaupununt og læra á
vélina, og sigldi bátnum svo
ásamt öðrum heim”. sagði
Jóna þegar hún varspurðum
tildrög þess að fjölskyldan
flutti út í Málmey.
..Málmey þótti búsældar-
leg. gæði bæði til lands og
sjávar. Það þurfi enginn að
svelta í Málmey. Nei! fjarri
lagi að ég væri þar nokkurn
Jóna önnur frá liægri er hér að spila á opnu húsi í
Safnaðarheimilinu. Aðrar á myndinni eru I.óa frá
Daðastöðum, Ingihjörg frá Glaumhæ og Mæja Ragnars.
Jóna Guðný ásamt hörnum sínum. Frá vinstri, Stefán Stefánsson. Valgerður, Jóhanna, Dagmar
og Signtundur Frans Kristjánshörn.
Mynd-Valgeir Kára.
tíma svöng. Pabbi skaut
hnísu, sel og fugl. Hann var
hygginn og gætinn veiði-
maður. lét skynsemina ráða.
Svoleiðis var það revndar um
allt sem hann tók sér l’yrir
hendur. Honum var ýmislegt
til lista lagt. var t.d. organisti
og skáld. Eg held að honum
verði ekki lýst öðruvísi en
sönnurn sveitarhöfðingja”.
Svo elskulegar
greyin
Það er eins með Jónu og
Grím uppeldisbróðirhennar,
að það eru ekki erfiðleikarnir
seni hún minnist úr Málmey.
Heldur er það samneytið við
skepnumar, einkanlega kind-
urnar. Ogstarfinn varærinn í
Málmey, rétt að henni gæfist
tóm til að fara í land og
fermast hjá prestinum á Hofi
á Höfðaströnd, séra Pálma
Þóroddssyni.
,.Eg var svo mikið með
öllum skepnum, sérstaklega
kindunum og ég varákaflega
íjárglögg. Þær voru svo
elskulegar greyin og gaman
að þeim. Ein þeirra fylgdi
mér alltaf eftir, ogég var ekki
lengi að velja mér hana þegar
pabbi bauðst til að gel'a mér
kind. Eg kallaði hana
Brúðu". Og Jóna talar meira
urn Brúðu sína. Þegar þau að
fjórum árum liðnum fluttu í
land á grasleysissumri og
hún réðist í vinnumennsku á
bæ einn á Ströndinni um
haustið. þurfti hún að láta
Brúðu frá sér. ,,Þá gekk ég út
til hennar og sagði að hún
yrði að vera hjá bróður
mínum í vetur. og það var
eins og hún skildi ntig
blessuð skepnan”.
Mamma var
ekkert hrædd
Var ntikið stúss \ið sauðféð í
Málmey?
,.Það var mikið að gera á
vorin. í fráfærunum, á meðan
lömbin voru aðvenjast því að
vera án mæðranna. Þetta var
svona hálfsmánaðartími. Þá
var sólarhringnum skipt í
tvennt, lömbin og fullorðna
léð var á beit til skiptis".
Og það var rnikið að gera?
..Já. við að mjólka ærnar
og kýrnar og hugsa um
hænsnin. Við vorum með 2-3
kýr og svo geldneyti líka.
Pabbi seldi kjöt til síldar-
bátanna. Það voru ýmsir
snúningar við þetta og var
sérstaklega erfitt til að byrja
með. þegar allt þurfti að bera
á höndum. Það hafði legiðsú
trú á eynni að þangað mætti
ekki koma hestur. þá mundi
húsfreyjan sturlast. En mamma
var nú ekkert hrædd um það.
enda kjarkkona og dugnaðar-
forkur, réri meir að segja til
sjós hvað þá annað. Hún lét
flytja hest út í eyna og sagði
að það mætti þá snúa við með
hann ef hún færi að verða
eitthvað skrýtin. Og hún lét
ekki þar viðsitja heldur kom
með annan hest út í eyna.
Þetta breytti ansi ntiklu með
vinnubrögð í eynni”.
Þegar hafísinn kom
Varst þú einhvern tíma vör
við einhvaðdularfullt í eynni,
svo sem huldufólk?
..Nei aldrei. Ekki nema þá
þegai' heimalningurinn fannst
ekki. þegar átti að fara nteð
hann til slátrunar. Mér var
kennt um að ég hefði falið
hann, því ég hafði dálæti á
honum og var að stelast til að
lofa honum að sjúga kind-
urnar. En svo þegar pabbi
var nýfarinn á bátnum kom
hann í leitirnar. Viðgöntuð-
umst með að huldufólkið í
Jarðfallinu hefði gætt hans.
Jarðfallið er hvammur sem
skerst inn í miðja eyna að
vestanverðu. í því eru strillur
sem hvelfast yfir líkt og
kirkja. Þarna var mikið af
berjurn og gaman að tína.
Syðst í Fallinu er aðallend-
ingin".
En við hvað lékuð þið
krakkarnir vkkur?
,,Það var nú frekar lítið um
leiki hjá okkur. en ég var
prílandi þarna frarn á hvert
nef í eynni. Það er helst að
maður minnist vetrarins seni
hafísinn kom. Þá varð ís
landfastur milli eyjar og
lands og gaman að klifra í
jökunum við eyna. Þeir
stærstu voru eins og tveggja
hæða hús. Þetta var hreinn
ævintýraheimur fyrir okkur
krakkana. og við litum
hatJsinn allt öðrum augum