Feykir - 23.02.1994, Blaðsíða 4

4FEYKIR 8/1994
Loðdýrarækt, laxeldi, sukk og svínarí!
„Nú verða menn að finna nýjar byrjanir á ræður sínar",
segir Reynir Barðdal loðdýraræktandi sem er sá eini sem staðið hefur
af sér öll áföllin og á að baki aldarfjórðungs starf í greininni
„Ég er sannfæróur um aö fyrst vió liföum þetta af er loó-
dýraræktin komin til aö vera. Nú er meira aö segja mögu-
leiki á aö greinin útvegi einhver aukin atvinnutækifæri og
bæti upp þann samdrátt sem er á vinnumarkaðnum. En
þessi kreppa, sem verió hefúr í loódýraræktinni mörg und-
anfarin ár, mátti ekki standa lengur. Ég býst vió aö ef ekki
heföi rofaó til á síóasta ári, hefóu loódýrabændur gefist upp
í umvörpum á þessu ári. Langlundargeðið var á þrotum,
enda þarf aö fara alveg aftur til 1940-’50 til aö finna eitt-
hvað sambærilegan samdrátt á markaðnum. Þetta var svo
langur tími núna sem markaðurinn var niðri. Vió höfum
þurft aó þola sjö mögur ár, en nú em menn bjartsýnir á að
ffamundan séu góóir tímar, og þykjast sjá þar ýmiss tákn á
lofti“, segir Reynir Baródal loódýraræktandi á Sauóár-
króki. Reynir er sá maður er á aö baki lengsta og sam-
felldasta starf í loðdýraræktinni á Islandi. Hann er sá eini
í greininni sem hefur haldið áfram gegnum þykkt og
þunnt, og hann hefur staðió af sér alla þá neikvæóu um-
ræóu sem átt hefur sér stað um loódýraræktina á síðustu
ámm, enda segir Reynir nú: „Þegar menn hafa reynt aó
gera sig gildandi á opinbemm vettvangi, þá hefúr byrjun-
in á ræóunum venjulega verið: „Loðdýrarækt, laxeldi,
sukk og svínarí“. Nú held ég aó menn verði aó fara aö
fínna einhverja nýja byrjun á ræóur sínar. Ég er líka sann-
færóur um aó laxeldið á eftir aó koma upp. Kannski þurfa
þeir aó skipta um stofn eins og viö geróum?“
Reynir hefur lifaö og hrærst í
loðdýraræktinni í aldarfjórðung.
Það var sumarið 1969 sem hann
hélt til náms í Noregi og í ársbyrj-
un 1971 kom Reynir til landsins
með dýrin á búið sem stofnsett
var hér af hlutafélaginu Loðfeldi,
þar sem Adolf heitinn Bjömsson
rafveitustjóri var helsti hvatamað-
ur og driffjöður. Á þessum tíma
voru sjö loðdýrabú í landinu.
Búið á Gránumóum viö Sauðár-
krók er það eina sem hefur starfað
óslitið, og einungis eitt annað bú
af þessum sjö er starfrækt í dag,
búið Helgadal í Mosfellssveit, en
10 ára hlé varð á starfsemi þess.
Reynir segir að sú rúmlega
100% hækkun á minkaskinnum
sem varð á síðasta ári og tæplega
200% í refnum, fari einungis í það
að styrkja eiginfjárstöðu búanna.
í dag fást um 2000 krónur fyrir
minkaskinnið, sem sé heldur yfir
framleiðsluskostnaði, sem er með
vinnu bóndans reiknaður rúmlega
1800 krónur. En verðið hafi farið
allt niður í 700 krónur á skinni og
þá sjái nú menn hvemig afkoman
hafi verið.
Skipt um stofn vegna
vírussjúkdóms
Reynir er með 2200 minka-
læður í dag og 65 refalæður.
Hann hefur náð að lesa rétt út úr
þróun markaðsmála að undan-
fömu, verið að fjölga dýmm und-
anfarin misseri og er nú kominn
með fullnýtta skála eftir að fimm
skálar höfðu staðið auðir í nokkur
ár. Þegar kreppan byrjaði var
hann með 4-5 menn í vinnu, en
undanfarin ár hefúr hann þurft að
láta eigið vinnuframlag duga. Nú
er Reynir byrjaður að ráöa til sín
fólk aftur, segist vera með 2-3
meó sér í sumar og ársffamleiðsl-
an stefni í 11 þúsund minkaskinn
og 300 refaskinn.
„Það hafa skipst á skin og
skúrir í þessu. Fyrstu árin vom
crfið af þeim sökum að stofninn
sem við fengum var veikur. Það
var í honum vímssjúkdómur, sem
skapaði mikil afföll af hvolpum
og vanhöld. Yfirdýralæknirkomst
að þeirri niðurstöðu að það þýddi
ekkert annað en skipta um stofh í
landinu. Það var árið 1983 sem
menn stóðu frammi fyrir þessu.
Þetta var mikil áhætta sem fólst í
þessu. Það var spumingin hvort
það dygði að sótthreinsa skálana,
hvort vímsinn gæti ekki leynst í
umhverfinu. Aó auki var mjög
kosmaðarsamt að kaupa nýjan
stofn. Eg ákvað aó taka áhættuna
og um þetta leyti urðu eigenda-
skipti á búinu. Ég tók við öllum
skuldum Loófelds og félagið var
lagt niður. Eigendumir töpuðu þó
ekki meira en því sem hlutafjár-
eign þeirra nam.
Nú, það verður ekki annað
sagt en þessi stofnskipti hafi tek-
ist ákaflega vel. Við höfum aldrei
I>að voru sjö minkabú sem byrjuðu starfsemi 1971. Aðeins eitt búanna hefur verið í stanslausri
starfsemi síðan, búið á Gránumóum á Sauðárkróki. Reynir Barðdal hefur náð að lesa í markaðsþróun
og hefúr nú fyllt skálana að nýju eftir að flmm þeirra hafa staðið auðir í nokkur ár.
síðan orðið vör við þennan víms,
og við Islendingar stöndum betur
að vígi cn allar aðrar þjóðir í
heiminum, sem þurfa að berjast
við þennan vímssjúkdóm, í mis-
miklum mæli þó. En okkar stofn
er hreinn og þaó er vitaskuld auð-
lind út affyrir sig“.
Stóru mistökin, þegar
bannið var sett 1954
Vom þetta mistök landbúnað-
arfomstunnar hér á landi að ýta
svona mörgum út í loðdýrarækt-
ina á síðasta áratug?
„Nei, ef að menn em að lcita
að einhverri vemlegri skekkju eóa
mistökum, þá held ég að stóra
skekkjan hafi verið gerð 1954,
þegar Islendingum var bannað að
stunda loðdýrarækt. Það hafa
náttúrlega verið erfiðir tímar þá
og menn ekki haft næga fjármuni
til að tryggja góða aðstöðu og að-
hald fyrir dýrin. Það hefði samt
verði réttara að halda áfram meó
greinina, en gera kröfur um hluti
eins og húsakost og girðingar.
Bannið orsakaði það nefnilega að
veikþekkingin glataðist, og það er
það sem styrkir okkur í dag að
vcrkþekkingin er til staðar.
Það sem gerðist á síðasta ára-
tug var einfaldlega það, að svo
óheppilega vildi til að þessi út-
þensla greinarinnar átti sér stað á
vitlausum tíma. Verðlag á mörk-
uðum hafði verði mjög hagstætt
árin l984-’86. Þetta em bcstu árin
á þessum aldarfjórðungi í grein-
inni. Þá er það sem mcnn taka viö
sér hér, en útþenslan byrjar
einmitt á þeim tíma sem verðin
fara að falla. Að auki vom ytri að-
stæður ekki hagstæðar í landinu,
verðbólga mikil, verkþekkingu
skorti og það er kannski lýsandi
dæmi fyrir þá skammsýni sem oft
hefur ríkt hér í málum, að búin
vom sett langt fram til dala, í stað
þess að byggja þau sem næst fóð-
urstöðvunum. Þetta var allt á
sömu hliðina og gat því ekki farið
öðmvísi. Búunum hefúr fækkað
úr 270 þegar þau vom flest niður
í um 70 sem þau em í dag”.
Kreppan ekki alslæm
En hvað var það sem olli þessu
mikla verðfalli?
„Það vom margar ástæður fyr-
ir því. Má þar nefna slæmt efna-
hagsástand í Bandaríkjunum, hlý-
indi í Evrópu og óhagstæð tísku-
þróun. Þá bætti ekki úr skák þeg-
ar náttúruvemdarsamtök fóm að
beita sér á móti því að fólk gengi
í skinnum af dýmm. En sem bet-
ur fer hafa þessir hlutir veriö að
breytast að undanfömu. Tísku-
sveiflan hefur orðið til okkar, og
síðan virðist eins og það sé að
koma stór markaður inn í Rúss-
landi. Rússar sem áður fram-
leiddu mikið inn á þennan mark-
að virðist nú vera famir aó kaupa
skinn í stómm stíl.
Sem betur fór bám menn gæfu
til þess að standa við bakið á okk-
ur. Þar eiga sérstakan heiður skil-
ið stjóm Framleiðnisjóðs land-
búnaðarins, sem hefur ávallt sýnt
greininni mikinn skilning, svo og
nokkrir alþingismanna okkar.
Mér líst vel á framtíð greinarinn-
ar núna og kreppan var ekki
alslæm. Hún hefur kennt mönn-
um að búa betur að sínu og draga
úr tilkostnaði eins og mögulegt er.
Nauðsynlegt að auka
framleiðsluna
Ég held að þeir sem stunda
greinina í dag séu mjög áhuga-
samir, enda meðvitaðir um að það
þarf að hugsa vel um dýrin og láta
þeim líða vel. Það er stór þáttur í
því að ná góðri framleióslu. Ég
hef alltaf haft mikinn áhuga á loó-
dýraræktinni. Það er ekki aðeins
ánægjan í því að gefa dýrunum og
nioka frá þeim, heldur er þetta
eins og hvert annað ræktunarstarf,
sem er spennandi að fylgjast með
hvemig til tekst frá ári til árs. Við
fæmm ættbók dýranna inn í tölv-
ur og þannig er auðvelt að fylgjast
með þessu.
Ég hallast að því að það sé
nauðsynlegt að auka framleiðsl-
una á nýjan leik. Það getur reynst
jafnslæmt ef vantar skinn á mark-
aðinn og það sé of mikið af þeim.
Þú sérð að 1987 var framleiðslan
í heiminum 45 milljónir skinna,
núna er hún 19-20 milljónir. En
mcnn verða að fara skynsamlega
í það. Byrja smátt og reyna að
hafa tilkostnaðinn sem minnstan.
Þaó þarf að byggja þetta sem
kjama í kringum fóðurstöðvam-
arí', segir Reynir og það virðist
cnginn bilbugur á honum í loð-
dýraræktinni. Framundan em
annasamir tímar í minkabúinu.
Fengjitíminn er að byrja og gotió
hjá minknum er í lok apríl og
byrjun maí.