Feykir - 12.05.2004, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 17/2004
„Við hvern stað og bæ sem leggst í órækt eða eyði
skreppur landið saman og þjóðin verður fátækari“
Jón Bjarnason annar frá vinstri á Hólahlaði ásamt nokkrum þingmönnum
Norðurkjördæmanna, Kristjáni L. Möller, Guðjóni A, Kristjánssyni og
Jóhanni Arsælssyni.
Einn skeleggasti baráttumaður
landsbyggðarinnar og þessa kjör-
dæmis inn á Alþingi um þessar
mundir er án efa Jón Bjamason.
Það þarf svo sem ekki að koma á
óvart þeim sem þekkja til starfa
Jóns og kunnastur er hann fyrir
hvemig hann reif Hólastað upp á
sínum tíma. Mig minnir að það
hafi verið Dúddi heitinn á Skörðu-
gili sem sagði það einvem tíma við
þann er þetta ritar, að Jón Bjama-
son sé tvímælalaust mesti dugnað-
arforkur að koma málum áfram,
sem nokkru sinni hafi komið í
Skagafjörð, það sanni starf hans á
Elólum. Gott ef það var ekki
e nmitt þegar verið var að vígja
nýju fjárhúsin, sem Dúddi sagði
þetta, á sömu stemnings stundu og
hann dró Halldór Blöndal þáver-
andi landbúnaðarráðherra með sér
afsíðis í eina króna til að gefa hon-
um að súpa úr fleyg sínum.
Þegar Feykismaður hitti Jón Bjama-
son og átti við hann spjall á dögunum,
kom okkur saman um að ræða ekkert
um stjórnmálaástandið að sinni og ekki
í neinu að víkja að því argaþrasi sem
ríkir í þinginu þessa daga.
Strandamaður í báðar ættir
„Ég er fæddur í Asparvík i Stranda-
sýslu, sem er nánar tiltekið í Kaldra-
neshreppi nokkru fyrir noraðan
Hólmavík og Bjamarljörð. Ég er
Sírandamaður í báðar ættir og af því að
mönnum er hugleikið galdrasetrið á
Ströndum, þá em margir góðir „galdra-
menn” í mínurn ættum, bæði hagleiks-
menn, alþýðulæknar og sjósóknar.
Móðir mín, Laufey Valgeirsdóttir er
fiá Norðurfirði og móðurfólk mitt býr
í Ámeshreppi og víðar. Faðir rninn var
Bjami Jónsson, fæddur á Svanshóli i
Bjamarfirði, og var náfrændi Guðjóns
Ingimundarsonar á Sauðárkróki, sem
lést nýlega.
Fjölskyldan lifði að stómm hluta af
þvi sem fékkst úr sjónum. Þegar kom
ffamundir 1950 varð rnikill aflabrestur
í Húnaflóanum, sennilega fyrir ofveiði
togara hvarf fiskurinn af miðunum. Þar
með var brostinn búskapur fyrir svo
stóra fjöldskyldu sem við vomm, þá
vom í heimili 14-15 manns, en við
systkinin orðin níu. Faðir minn fór að
svipast eftir bújörð og komust á snoð-
ir um að stórbýlið Bjamarhöfh á Snæ-
fellsnesi væri til sölu.
Þetta varð til þess að við ákáðum að
flytja ffá Asparvík. Það var vorið 1951,
þegar ég var sjö ára. Bjamarhöfn var í
raun heil kirkjusókn sem hafði farið í
eyði og sameinast í einni bújörð. Fað-
ir minn tók reyndar hákarlabátinn sinn,
Síldina sem nú er til sýnist i Bjama-
höfn, með sér til hinna nýju heimkynna
og þar stunduðum við veiðar á sel, grá-
sleppu og fleiru, samhliða búskapnum,
áffam var byggt á sjósókninni.
I kennslu og búskap
Þegar ég lauk námi í búnaðarhá-
skólanum í Ási í Noregi 1970 fór ég að
kenna á Hvanneyri jafnffamt því að
við hjónin hófum búskap í Bjamar-
höfn, á móti foður mínum og bróður,
Ég brann í skinninu að sýna það í verki
sem ég hafi lært af bókum. Þá ríkti
mikil bjartsýni meðal bænda, geysileg-
ur kraftur var í framkvæmdum og fé-
lagslífi í sveitum á þessum tíma. Við
byggðum fjárhús fyrir liðlega 700 fjár,
stórar votheyshlöður og ræktuðum tún
og engi. Þetta vom góð ár.
Á þessum ámm vom miklar hrær-
ingar í skólamálum og kröfúr um
menntun jukust, áherslur breyttust og
margar skólastofnanir fjömðu uppi,
svo sem héraðs- og húsmæðraskólar
sem höfðu verið dreifðir um landið.
Sömu örlög virtust einnig bíða einna
elstu menntastofnunar bænda, Hóla-
skóla, sem sýndist eiga erfitt með að
svara kröfúm tímans. Svo fór að árið
1979 var tekin pólitísk ákvörðun að
leggja skólahald af á Hólum í nafni
hagræðingar og spamaðar. Ég hafði
kornið heim að Hólum sem unglingur
á skólaferðalagi vorið 1958, með Ólafi
Hauki Ámasyni sem þá var skólastjóri
í Sfykkishólmi. Atvikin höguðu því
svo til að síðan kem ég ekki aftur heim
að Hólum fyrr en vorið 1981 og þá
sem nýráðinn skólastjóri.
Úrslitatilraun á Hólum
Mörgum Norðlendingum hugnaðist
það illa að sjá skólahald á Hólum
leggjast niður i annað sinn og skipuð
var skólanefnd undir forystu Gísla
Pálssonar á Hofi í Vatnsdal, og þeir
sem þá tóku á voru ekki á því að láta
Hóla fara í eyði baráttulaust. Ríkis-
stjóm Gunnars Thoroddsen komst til
valda 1980 og þingmenn Norðurlands-
kjördæmis vestra vom mjög áberandi
innan hennar og réðu bæði landbúnað-
ar- og fjármálaráðuneyti, Pálmi Jóns-
son og Ragnar Amalds. Þeir vildu gera
úrslitatilraun að bjarga skólanum og
þannig atvikaðist það að ég var ráðinn.
Ég tók við hreinu borði, ef svo má
að orði komast, engir nemendur og
öllu starfsfólki hafði verið sagt upp og
ég ásamt því fólki sem ráðið var til
starfa hafði tækifæri til að byggja skól-
ann aftur upp frá gmnni. Ég var mjög
lánsamur með fólk frá byijun. Kona
mín Ingibjörg Kolka, sem er fædd á
Blönduósi og Húnvetningur í aðra ætt,
og bömin, og þessi hópur sem ráðinn
var til starfa ásamt nemendunum,
myndaði eins og eitt stórt heimili og á
þeim gmnni var skólinn byggður upp
að nýju.
Á handahlaupum
Skagfirðingar tóku mér vel ffá bytj-
un, en mér var ljóst að margir vom
vantrúaðir á að endurreisn Hóla væri
möguleg og gilti þá jafnt með ná-
granna mína og kerfisliðið fyrir sunn-
an. Og auðvitað gekk maður undir
manns hönd til að segja mér hvemig ég
ætti að haga mér svo að vel færi í
Skagafirði. Ég átti að vera með hesta-
kerm aftan í bílnum til að falla inn í
umhverfið en það skipti ekki máli
hvort það var hestur í kerrunni.
Eftir annríkt sumar heppnaðist að
setja skólann haustið 1981 með 27
nemendum sem var góður árangur
miðað við svo stuttan fyrirvara, skólinn
var fúllsetinn. Það var reyndar allt unn-
ið á miklum handahlaupum að ná þess-
ari skólasetningu en hún skipti miklu
fyrir Hóla, það var stóratburður að
skólahald var hafið að nýju, Ég var bú-
inn að semja mjög andríka og fallega
ræðu fyrir athöftiina, en eitthvað var ég
á sprettinum þannig að þegar ég kom í
stól Hóladómkirkju hafði ég gleymt
henni heima, svo það sem ég flutti var
allt annað en ætlað hafði verið, en það
fór samt allt mjög vel.
Það var saga og helgi Hólastaðar
sem leiddi mig þangað og jafhframt
löngunin til að efla þá sýn og samfélag
sem mér stendur næst. Við hvem stað
og bæ sem leggst í órækt eða eyði þá
skreppur landið saman og þjóðin verð-
ur fátækari. Þessi sama sýn og sömu
gildi voru leiðarljós mín á Hólum jafnt
sem við búskapinn í Bjamarhöfn. Þess-
ar sömu hugsjónir drifú mig svo í
ffamboð fyrir Vinstri græna eftir nærri
20 ára starf á Hólurn.
I öngþveiti nútímans, þjóðfélagsróti
og gengdarlausri peningjahyggju er
mikil nauðsyn á að standa vörð bæði
um manngildið og náttúruna og beijast
fyrir því samfélagi sem við viljum búa
okkur og niðjum okkar, en sú barátta er
í sjálfú sér eilíf.
Bernskuminningar
Asparvík liggur fyrir opnu hafi og
þótti nú ekki góð bújörð, en faðir minn
var útvegsbóndi og lífsbjörgin kom úr
hafínu. Veður gátu komið ofl skyndi-
lega inn Húnaflóann, og ef að heyrðist
hár hvinur í lofti þá var okkur krökkun-
um smalað inn í hús og öllum hurðum
lokað. Og jafúan innan nokkurra mín-
úta var brostin á blindhríð, þetta gat
skollið á eins og hendi væri veifað.
Mér er líka minnissætt uppboðið í
Asparvík, áður en við fluttum þaðan.
Það var ekki hægt að taka alla búslóð-
ina með og við fómm með standferða-
skipinu Skjaldbreið ffá Drangsnesi til
Bjamarhafúar. Ég ntan eftir uppboðinu
heima á öllum þeim búsáhöldum og
munum sem við gátum ekki tekið með
okkur. Það vom handgerðir pottar,
pönnur og amboð, sem afi hafði smíð-
að en hann var einstakur hagleiskmað-
ur. Þetta var selt fyrir lítið og ég man
hvað við systkinin vomm döpur að sjá
allt þetta ókunnuga fólk vera að
gramsa í eigum okkar og hafa þær með
sér á brott. Kýmar vom boðnar upp og
fannst okkur það sárast, þar á meðal