Feykir - 09.02.2005, Blaðsíða 3

06/2005 Feykir 3
Dr. Þorsteinn Sæmundsson forstöðumaður Náttúrustofu Norðurlands vestra
Sig á Siglufjarðarvegi
um Almenninga
Almenningar liggur frá Hraun-
um í Fljótum og um 5-6 km til
norðurs, að Skriðnavík við
Almenningsnöf, yst við Skaga-
íjörð austanverðan.
Standlengjan á svæðinu
liggur í norður-suður stefhu en
upp af henni ganga tveir
jökulsorfnir dalir, Hraunadalur
í suðri og Hrólfsvalladal í
norðri sem eru aðskildir af
Breiðafjalli syðst, Torfnafjalli,
Kvígildi og Mánárfjalli nyrst.
Strandlengjan, frá Hraunár-
króki norður að Almennings-
nöf, er með litlum \akum
Höðnuvík syðst, Torfnavík,
Selvík og Skriðnavík nyrst og
litlum nöfum eða töngum s.s
Olnbogi syðst og Ódrykkju-
tjarnarnef norðar.
Strandlengjan einkennist af
allt af 80 m háum bökkum sem
sumir hverjir eru gerðir neðst
úr bergi með þykkum lausum
jarðlögum ofaná, en annars
staðar eingöngu úr lausum
jarðlögum. Mikið sjávarrof er
til staðar enda liggur strand-
lengjan fyrir opnu hafi.
Landslag í Almenningum
einkennist af miklum efnis-
mössum sem skriðið hafa úr
fjöllum og niður dalina, oft í
sjó fram. Þessi fyrirbæri eru
kölluð berghlaup og er talið að
þau hafi fallið fljótlega eftir að
jöklar bráðnuðu í lok síðustu
ísaldar, eða fyrir um 10.000
árum. Lausu jarðlögin sem
finnast á Almenningum eru
því fyrst og ffemst sundur-
molaður, framhlaupinn berg-
grunnur.
í Almenningum er að finna
að minnsta kosti sex stór
berghlaup og eru alla vega þrjú
þeirra á töluverðri hreyfingu
enn í dag. Aðstæður á Almenn-
ingum eru nokkuð öðruvísi en
víðast hvar annarsstaðar á
landinu þar sem berghlaup
hafa fallið. Flest berghlaupin á
Almenningum hafa fallið í sjó
fram og virðist víðast nokkuð
aðdjúpt að þeim. t tímans rás
hefur öldurót rofið undan og
framan af sundurmoluðum
berghlaupsmassanum og verð-
ur ekki betur séð en þessi
undangröftur sjávar viðhaldi
framskriði berghlaupanna eða
hati orsakað staðbundið sig
innan þeirra. Ummerki eru um
að nokkuð stór stykki úr lausa
jarðlagamassanum hafa sigið
eða fallið fram, frá því að berg-
hlaupin féllu og eru ummerki
sumra þessara hreyfinga nýleg.
Frá því að vegur var lagður
um þetta svæði hafa skapast
töluverð vandræði vegna
hreyfinga á vegstæðinu.
Frá árinu 1977 hefúr
Vegagerðin sett upp fjölmarga
mælipunkta bæði fyrir ofan og
neðan vegstæðið til að fylgjast
meðeðlioghraðahreyfinganna.
I fyrstu voru þessar mælingar
stopular en hin síðari ár hefur
mælipunktum verið fjölgað til
mikilla muna og nú er mælt
þar einu sinni á ári. Mesta
ffamskrið sem er að finna í
Almenningum eru nyrst á
svæðinu við Kóngsnef og við
Ódrykkjutjarnarnef, syðst á
svæðinu. Mælingar á skrið-
hraða berghlaupanna benda
þó til þess að framskriðið eigi
sér stað í stökkum, alla vega í
frambrún berhlaupsmassans.
Minna er vitað um hvernig
hreyfingar ofar í berghlaups-
massanum hegða sér, þ.e.a.s.
hvort að þar sé um jafnt sig að
ræða eða hvort að sigið verði
þar í stökkum eins og neðar.
Nauðsynlegt er að fjölga
mælipunktum á því svæði í
framtíðinni.
Veðurfar virðist hafa mikið
að segja um hve sighraðinn er
mikill, því mælingar sumra ára
sýna miklu meiri hreyfingu en
önnur ár. Nærtækustu dæmi
slíks eru árin 1996, 1999, 2002
og nú síðastliðið vor. Bein
tengsl eru á milli mikilla
úrkomu og mikilla leysinga og
framskriðs. Við þær aðstæður
hækkar grunnvatnsstaðan í
berghlaupsmassanum og gmnn-
vatnsflæði um hann eykst, sem
veldur því að framhlaupsefnið
verður óstöðugra. Nokkrar
sagnir eru einnig til um að
mikil framskrið hafi orðið á
Almenningum í kjölfar mikils
brims og sjávarrofs.
Mesta hreyfingin sem orðið
hefur á vegstæðinu um
Almenninga er á nyrsta hluta
þess á svæði sem nefnt er
Tjarnardalir. I Tjarnardölum
eða við Kóngsnef eins og
svæðið er gjarnan nefnt hefur
stórt berghlaup fallið ffam úr
vestanverðu Mánárfjalli og í sjó
fram, fyrir um 10.000 árum
síðan. Ummerki benda til þess
að frá þeim tíma sem berg-
hlaupið féll hafi megin hluti
þess verið á hægfara framskriði.
Hin af orsökum þess framskriðs
virðist vera rof við ströndina
sem veldur undangreftri og
veikirþar afleiðandi stöðuleika
í framhluta berghlaupsins.
Eins og mæliniðurstöður
Vegagerðarinnar sýna þá er
mjög mikið framskrið á
Tjarnardalasvæðinu, en mest
er það þó í sigsvæði sem nefnt
er Skógar, en það er sigskál
sunnan við Kóngsnefið. Þar er
hreyfing að meðaltali um 60
cm á ári. Ef það er bakreiknað
Undanfarin tvö ár hefur staðið yfir jarðfræðileg rannsókn á umfangi og orsökum
sigs sem á sér stað á Siglufjarðarvegi um Almenninga, á um 5-6 km löngum
kafla frá Fljótum norður að Kóngsnefi. Rannsóknin sem er styrkt af Vegagerð
ríkisins en unnin af Náttúrustofu Norðurlands vestra og Akureyrasetri
Náttúrufræðistofnunar íslands.
Það svæði sem nefnt er
frá þeim tíma sem vegurinn var
lagður þá nemur heildar
framskriðið rúmlega 21 m.
Þeir mælipunktar sem sýna
þessa miklu hreyfingu voru
settir upp árið 1999 og því óvíst
hvort sigið hafi verið jafn mikið
og þessir reikningar benda til.
Ekki er þó hægt að útiloka að
það hafi jafnvel verið enn
meira. Svæðið norðan við
Kóngsnef ber öll ummerki þess
að þar sé einnig töluvert
framskrið en þó nokkuð frá-
brugðið. Þar liggur vegurinn
mun nær frambrún hlaupsins
og hægt er að fúllyrða að þar sé
undangröftur sjávar óðfluga að
grafa undan vegstæðinu.
Hlíðin neðan við veginn er
öll sprungin og rifin og er
töluverð hætta á að stór stykki
falli úr henni. Mesta framskrið
á þessu svæði nemur að
meðaltali um 26 cm á ári en
það eru um 7 m síðan vegurinn
var lagður. Benda má á að þeir
mælipunktar sem settir hafa
verið upp á þessu svæði eru alls
ekki að sýna alla þá hreyfingu
sem í raun er á veginum og
sérstaklega ekki það sem er að
gerast neðan við hann.
Önnur svæði á veginum í
Almenningum eru einnig á
hreyfingu þó svo að hreyfingin
sé mun minni en í Tjarn-
ardölunr. Nokkur færsla hefur
orðið á berghlaupunum
sunnan við Þúfnavelli og fyrir
norðan Heljartröð við
Ódrykkjutjarnarnef, syðst í
Almenningum, en ekki neitt í
líkingu við það sem er að gerast
nyrst. Það má þó ekki líta svo á
að það svæði sé mikið óvirkara
en Tjarnardala svæðið, en
vegstæðið liggur mun lengra
frá sjó og gætir áhrifa strand-
rofsins þar minna.
Eins og sést á þessu þá eru
það þrjú megin framskriðs-
svæði innan berghlaupanna á
Almenningum sem hafa
teljandi áhrif á vegstæðið.
Greinilegt er þó á ummerkjum
að víðar er töluverð hreyfing á
efnismössum sem hafa þó ekki
bein áhrif á vegstæðið sjálft.
Ljóst er að á nyrsta svæðið í
Tjarnardölum er rnikil hætta á
því að stór stykki geti sigið
niður eða hlaupið fram úr
núverandi vegstæði og
nágrenni þess. Við slíka atburði
gæti vegurinn spillst eða orðið
ófær um tírna eða núverandi
vegstæði einfaldlega eyðilagst.
Um þá hættu sem umferð
um veginn stafar af þessu þarf
ekki að fjölyrða.
- Hér er um úrdrátt að ræða úr fyrir-
lestri sem fluttur var i desember sl.
netkönnun
Hver þessara daga er þér
mest að skapi?
Bolludagurl (24.9%)
Sprengidagur! (23.8%)
Öskudagur! (5.9%)
Þeir eru allir algjör snilld! (45.4%
Hægt eraðtakaþáttíkönnunum
sem birtast í Feyki með þvi að fara
inn á heimasíðuna Skagafjörður.
com og kjósa þar.
Æskilegt er að hver aðili kjósi
aðeins einu sinni en ítrekað skal
að könnunin ermeira tilgamans
og taka skal niðurstöðurnarmeð
nokkrum fyrirvara.
molar
Vinafélag um Þristinn
I fi'étt í Morgunblaðinu í dag er
rætt Króksarann Tómas Dag
Helgason flugstjóra um un-
dirbúning að stofhun Þristavi-
nafélags á Islandi, en slík félög
er að finna á öllum hinum
Norðurlöndunum.
Helstu markmið félagsins rnunu
að sögn Tomma verða að veita
fjárhagslegan stuðning til rek-
strar og viðhalds íslensku DC-3
flugvélanna, þ.e. Páls Sveinssonar
TF-NPK og TF-ISB sem eru og
verða í eigu Landgræðslunnar.
Aðspurður segir Tommi að Þris-
turinn skipi stóran sess í flug-
sögu Islendinga, hann hafi verið
notaður \áð ýmsar aðstæður í
farþega- og flutningaflugi bæði
innan lands og utan, í skíðaflugi
við Grænland og við landhelgis-
gæslustörf. Ráðgert er að halda
stofhfúnd félagsins á næstunni.
Blönduóslöggan tók 12
á ofmiklum hraða
Húnahornið greinir lrá því að
tólf ökumenn hafi verið teknir
fyrir of hraðann akstur í umdænii
lögreglunnar á Blönduósi um
helgina. Þar af voru átta teknir á
milli klukkan tvö og fimm á sun-
nudaginn. Sá sem keyrði hraðast
mældistá 123 km liraða.
Góðurgestur
Sagt er frá því á heimasíðu Ska-
gastrandar að Ingvar Jónsson,
brotttluttur Skagstrendingur
hafi nýlega komið skemmtilega á
óvart cr hann kom í heimsókn í
íþróttah úsið á Skagaströnd.
Varð honum hugsað til æskun-
nar sem nú vex úr grasi á Ska-
gaströnd minnugur þess þegar
hann ólst sjálfur þar upp að
hluti af því er þátttaka í bolta og
keppnisleikum. Færði hann hús-
inu keppnistreyjur og bolta til
að nota við íþróttaiðkun. Árni
Geir húsvörður tók \ið gjöfún-
um og færði honum þakklæti
Skagstrendinga fyrir þær. Ingvar
er eigandi Nike-búðarinnar á
Laugarveginum í Reykjavík.