Hagskýrslur um kosningar - 01.01.1960, Blaðsíða 9

Alþingiskosningar 1959
7
Tala í % af
kjósenda íbúatölu
1934, alþingiskosningar...................... 64338 56,4
1937, alþingiskosningar...................... 67195 57,1
1942, alþingiskosningar 5. júlí.............. 73440 59,7
1942, alþingiskosningar 18. október . . . 73560 59,7
1944, þjóðaratkvæðagreiðsla.................. 74272 58,5
1946, alþingiskosningar...................... 77670 59,0
1949, alþingiskosningar.................. 8248 1 58,7
1952, forsetakjör............................ 85877 58,2
1953, alþingiskosningar...................... 87601 58,4
1956, alþingiskosningar...................... 91618 56,8
1959, alþingiskosningar 28. júní......... 95050 55,3
1959, alþingiskosningar 25. og 26. okt. . 95637 55,2
Lækkun sú á kjósendahlutfallinu, sem þessar tölur sýna, stafar af ýmsum ástæð-
um. Aðalástæða lækkunarinnar frá því í alþingiskosningum 1953 er sjálfsagt sú, að
fæðingatalan hefur verið mjög há á seinni arum, en hins vegar hefur tala einstakl-
inga, sem náð hafa 21 árs aldri og því bætzt í kjósendahópinn, verið tiltölulega lág,
vegna lágrar fæðingatölu á árunum fyrir stríð. Afleiðingin er sú, að hlutdeild þess
hluta landsmanna, sem kosningarétt hefur, verður minni. í öðru lagi gætir þess hér,
að kjörstjórnir eiga ekki lengur að telja í kjósendatölunni dána menn og þá, sem
öðlast ekki kosningarétt fyrr en eftir kjördag á kjörskrárárinu. í þriðja lagi hefur
sennilega kveðið minna að því í síðustu kosningum en áður, að menn væru á kjör-
skrá í fleiri en einu umdæmi. í kosningunum 1956 og 1959 byggðust kjörskrár á
kjörskrárstofnum Þjóðskrárinnar - samkvæmt ákvæðum 15. gr. laga nr. 31/1956,
um þjóðskrá og almannaskráningu - og hefur tvítöldum kjósendum sennilega fækkað
við það, þó að hin nýja tilhögun þessara mála takmarki ekki á neinn hátt rétt sveitar-
stjórna og annarra hlutaðeigenda til að ákveða, hverjir skuli vera á kjörskrá og hverjir
ekki.
í skýrslu Hagstofunnar (nr. 129) um alþingiskosningarnar 1949 er, á bls. 5, yfir-
lit um kjósendatölu við allar alþingiskosningar og þjóðaratkvæðagreiðslur frá 1874,
og sömuleiðis er þar stuttlega greint frá skilyrðum fyrir kosningarétti síðan 1903.
Vísast til þess.
Við sumarkosningar 1959 voru 49, 8*70 af kjósendatölunni karlar, en 50, 2%
konur. Koma því 1008 kvenkjósendur á móts við hvert þúsund karlkjósendur. Af
öllum kjósendum í landinu komu að meðaltali 1828 kjósendur á hvern þingmann, en
1762 við næstu kosningar á undan, sumarið 1956. Tala kjósenda í hverju kjördæmi
er sýnd í töflu II (bls. 25). Mikið ósamræmi er milli kjósendatölu og þingmannatölu
í einstökum kjördæmum, enda eiga uppbótarþingsætin að bæta úr þvi. Minnst kjós-
endatala kemur á þingmann á Seyðisfirði, 435, þar næst í Dalasýslu, 701, og í Aust-
ur-Skaftafellssýslu, 787, en í 8 kjördæmum alls koma færri en 1000 kjósendur á þing-
mann. Aftur á móti kemur hæst kjósendatala á þingmann í Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, 8484, þar næst í Reykjavík, 4960, á Akureyri, 4732, og í Hafnarfirði, 3621.
í öðrum kjördæmum koma færri en 3000 kjósendur á þingmann.
Við haustkosningar 1959 voru 49, 8°lo af kjósendatölunni karlar, en 50,2°]o
konur. Koma 1008 kvenkjósendur á móts við hvert þúsund karlkjósendur. Af öllum
kjósendum við haustkosningar-komu að meðaltali 1594 kjósendur á hvern þingmann,
móts við 1828 í sumarkosningunum. Stafar þessi lækkun eingöngu af fjölgun þing-
manna úr 52 { 60.
Tala kjósenda í ijverju kjördæmi og í hverjum kaupstað og hverri sýslu er sýnd í
töflu VI (bls. 44). Ósamræmið á milli kjósendatölu og þingmannatölu í einstökum
kjördæmum minnkaði verulega við hina nýju kjördæmaskipun. Tala kjósenda á hvern
kjördæmakosinn þingmann við haustkosningarnar 1959 er sem hér segir: