Hagskýrslur um kosningar - 01.01.1991, Síða 15

Alþingiskosningar 1991
13
4. Atkvæði greidd utan kjörfundar
Absentee votes
Kjósandi, sem gerir ráð fyrir því að hann geti ekki vegna
fjarveru eða af öðrum ástæðum sótt kjörfund á kjördegi á
þeim stað þar sem hann er á kjörskrá, hefur heimild til að
greiða atkvæði utan kjörfundar.
Skilyrði þess að mega greiða atkvæði utan kjörfundar hafa
verið rýmkuð á síðari árum. Við kosningarnar 1916, er slík
atkvæðagreiðsla fór fyrst fram, og lengi síðan var heimildin
bundin við sjómenn og aðra, sem staddir yrðu utan þess
hrepps eða kaupstaðar þar sem þeir stóðu á kjörskrá þá er
kosning færi fram, og neyttu ekki hins almenna réttar til þess
að greiða atkvæði á öðrum kjörstað í sama kjördæmi (sbr. 5.
kafla hér á eftir).
Með lögum nr. 15 5. apríl 1974 var heimildin látin ná til
þeirra sem samkvæmt læknisvottorði væri ráðgert að dveljast
myndu á sjúkrahúsi á kjördegi, svo og bamshafandi kvenna
sem ætla mætti að ekki gætu sótt kjörfund á kjördegi.
Samkvæmt lögum nr. 4 15. mars 1983 máttu þeir einnig
greiða atkvæði utan kjörfundar sem gátu ekki sótt kjörfund á
kjördegi af trúarástæðum.
Eftir breytingu á kosningalögunum 1987 er kjósanda, sem
greiðir atkvæði utan kjörfundar, ekki lengur gert að tilgreina
ástæðu þess að hann muni ekki geta sótt kjörfund á kjördegi.
Atkvæðagreiðsla utan kjörfundar getur farið fram hjá
sýslumönnum og hreppstjórum og um borð í íslensku skipi,
enda hafi skipstjóri fengið afhent kjörgögn og kjósandinn
skrásettur á skipinu. Erlendis má greiða atkvæði utan
kjörfundarí skrifstofu sendiráðs, fastanefndareðasendiræðis-
skrifstofu, svo og í skrifstofu kjörræðismanns samkvæmt
auglýsingu utanríkisráðuneytisins fyrir kosningar.
Aðgangur til atkvæðagreiðslu utan kjörfundar var auð-
veldaður með setningu laga nr. 15/1974 um breytingu á
alþingiskosningalögum. Allir kjörræðismenn geta nú farið
með atkvæðagreiðslu utan kjörfundar eftir þvf sem utanríkis-
ráðuneytið ákveður, en þetta var áður bundið við að þeir væru
af íslensku bergi brotnir og skildu íslensku. Þá var og í fyrr-
nefndum lögum það nýmæli að kjörstjóra innanlands var
heimilað að láta slíka atkvæðagreiðslu fara fram á sjúkrahúsi
eðadvalarheimili aldraðra, enda væri kjósandi sjúklingureða
vistmaður á stofnuninni. Frá 1991 fer með sama hætti um
stofnanir fyrir fatlaða og fangelsi.
Við þjóðaratkvæðagreiðslur um sambandslög og stjórnar-
skrá 1918 og 1944 var leyft að kjósandi greiddi atkvæði
heima hjá sér væri hann ekki heimanfær til kjörstaðar sökum
elli eða vanheilsu. Sama heimild var sett í lög fyrir alþingis-
kosningarnar 1923, en hún var síðan afnumin 1924 því að
hætt þótti við misnotkun. Með lögum nr. 10/1991 varenn á
ný sett ákvæði í kosningalög þess efnis að kjörstjóri innanlands
geti heimilað kjósanda, sem ekki getur sótt kjörfund á kjördegi
vegna sjúkdóms, fötlunar eða bamsburðar, að greiða atkvæði
íheimahúsi. Slíkóskskal vera skrifleg, studd læknisvottorði
og hafa borist hlutaðeigandi kjörstjóra eigi síðar en kl. 12 á
hádegi þann dag þegar ein vika er til kjördags.
Eftir eldri kosningalögum þurftu atkvæði greidd utan
kjörfundar að vera komin í kjördeild þar sem hlutaðeigandi
var á kjörskrá, áður en kjörfundi lyki. Þessu var breytt með
kosningalögum nr. 52/1959. Samkvæmt 5. mgr. 71. gr.
þeirra laga er nægjanlegt að bréfi með utankjörfundaratkvæði
sé komið í einhverja kjördeild þess kjördæmis þar sem
hlutaðeigandi kjósandi er á kjörskrá áður en kjörfundi lýkur.
Skulukjörstjórnirsendaslíkbréfaðskilin til yfirkjörstjórnar.
7. yfirlit. Atkvæði greidd utan kjörfundar 1916-1991 og tala kjördeilda 1931-1991
Summary 7. Absentee votes 1916-1991 and number of polling stations 1931-1991
Utankjörfundaratkvæði af hundraði
greiddra atkvæða Absentee votes as per cent ofvotes casl Kjör- deildir
Alls Total Karlar Males Konur Females Polling stations
1916 1918 þjóðaratkvgr 1,9 2,2 1,0
Referendum 12,0 6,2 30,0
1919 2,2 3,0 1,8
1923 13,0 8,7 17,6
1927 6,4 8,7 3,7
1931 7,5 9,4 5,5 275
1933 9,3 10,0 7,4 266
1934 7,9 7,7 5,2 332
1937 12,2 15,3 6,4 343
1942, júlí 11,4 13,2 9,4 359
1942, október 6,5 1944 þjóðaratkvgr. 8,1 4,8 400
Referendum 18,8 17,7 19,7 383
1946 12,7 15,1 10,3 394
1949 1952 forsetakjör 7,9 10,0 5,8 393
Presidential elections 9,2 11,0 7,2 396
1953 9,1 10,3 7,8 398
Utankjörfundaratkvæði af hundraði greiddra atkvæða Absentee votes Kjör-
as per cent ofvoles cast deildir
AIls Karlar Konur Polling
Total Males Females stations
1956 9,6 10,8 8,3 394
1959,júní 10,9 13,4 8,3 387
1959, október 7,4 9,4 5,4 384
1963 8,3 10,2 6,4 371
1967 8,7 10,3 7,0 346
1968 forsetakjör Presidential elections 11,1 12,6 9,6 333
1971 9,7 11,6 7,6 330
1974 13,4 14,8 12,0 328
1978 13,2 14,7 11,7 336
1979 9,6 11,4 7,9 336
1980 forsetakjör Presidential elections 13,8 15,0 12,5 334
1983 8,3 9,9 6,6 345
1987 10,0 11,5 8,5 353
1988 forsetakjör Presidential elections 13,4 13,2 13,8 331
1991 8,8 10,2 7,4 346