Þjóðmál - 01.03.2008, Side 37

Þjóðmál VoR 2008 35
lýst. með. einkunninni. „haukur“,. en. það. sé.
þýðing. á. enska. „hugtakinu“. hawk. og. lýsi.
„herskáum.manni“.sem.taki.„harða.afstöðu.
í. átökum. eða. deilumálum“ .. Páll. segir. að.
„haukurinn“. í. Birni. komi. fram. í. mörgum.
greinum.í.bókinni.en.skýrast.í.eindregnum.
stuðningi.Björns.við.utanríkisstefnu.Ronalds.
Reagans. Bandaríkjaforseta. (1981–1989) ..
Páll. lætur.þess.hins.vegar. að.engu.getið.að.
þær. skoðanir. sem. koma. fram,. beint. og.
óbeint,. í. bók.Björns. eru. í. stórum.dráttum.
í.samræmi.við.það.sem.þorri.fólks.á.Íslandi.
hugsaði.um.þessi.efni.á.kaldastríðsárunum ..
Lýðræðisflokkarnir. þrír,. svokölluðu,. voru.
að. mestu. samstiga. í. afstöðu. sinni. til. utan-
ríkismála.á.þeim.árum.sem.skrif.Björns.taka.
til ..Það.nær.því.engri.átt.að.segja.að.þessi.bók.
Björns. Bjarnasonar. endurspegli. sjónarmið.
ofstækisfullra. „hauka“. í. utanríkismálum ..
Aðrir. sem. fjallað. hafa. um. bók. Björns. á.
opinberum. vettvangi. og. hafa. sérþekkingu.
á. utanríkismálum,. svo. sem. Albert. Jónsson.
og. Ásgeir. Sverrisson,. hafa. sem. fyrr. segir.
lýst.bókinni.sem.greinargóðu.upplýsingariti.
um. meginlínurnar. í. íslenskum. utanríkis-.
og. öryggismálum. frá. lokum. heims-
styrjaldarinnar.síðari .
Páll.virðist.telja.það.eitt.bókinni.til.gildis.að.hún.sé.„mikilvægur.vitnisburður.um.
hugsunarhátt.sem.bjó.að.baki.orðræðu.stríð-
andi.stjórnmálaafla.á.dögum.kalda.stríðsins.og.
lýsir. ágætlega. málflutningi. virks. þátttakanda.
í. þeirri. orrahríð,. manns. sem. lifað. hefur. og.
hrærst.í.heimi.þessa.stríðs.allt.frá.barnæsku“ ..
Páll. bætir. því. við. að. kalda. stríðið. hafi. skipt.
„heiminum.í.tvennt.og.því.fylgdi.tíðarandi.sem.
einkenndist.af.tvíhyggju.eða.tvíhygli;.það.gat.af.
sér.svarthvíta.heimsmynd.og.hugsunarhátt.sem.
gerði.andstæðingana.að.hinum.verstu.óvinum“ ..
Hann. klykkir. út. með. því. að. segja:. „Nú. að.
loknum. þessum. átökum. væri. það. verðugt.
rannsóknarefni. að. kanna. hvort. áðurnefnd.
tvíhyggja. hafi. náð. að. lifa. áfram. í. hugum.
þeirra.sem.stóðu.í.framlínunni.á.sínum.tíma.
í.átökum.fylkinganna.tveggja .“
Vissulega. er. það. svo. að. þegar. tveir. aðilar.
deila. hart. hafa. þeir. tilhneigingu. til. að.
sjá. ágreiningsefni. sín. hvor. út. frá. sínum.
sjónarhóli. —. og. í. þeim. skilningi. má. segja.
að. heimsmynd. þeirra. sé. svarthvít .. En. hvað.
segir. sú. fullyrðing. okkur. annað. en. að. þar.
mætist.stálin.stinn?.Erum.við.einhverju.nær.
um. sjálf. ágreiningsefnin,. hin. siðferðilegu.
álitaefni. sem. eru. í. veði. eða. einstaklingana.
sem. takast. á?. Átök. kalda. stríðsins. leiddu.
til. dauða,. hörmunga. og. andlegs. sálarstríðs.
milljónatuga.fólks.og.vörðuðu.framtíð.siðaðs.
mannlífs. á. jörðinni .. Það. er. því. fullkomið.
ábyrgðarleysi. að. gera. þessi. átök. að. einhvers.
konar. hugarheimsskylmingum. fólks. sem.
gekk.upp. í.þráhyggjuhugmyndum.um.and-
stæðing.sinn ..Þessi.átök.voru.mjög.raunveru-
leg.öllum.þeim.sem.lifðu.tíma.kalda.stríðsins ..
Í. skrifum. sínum.reyndi.Björn.Bjarnason.að.
komast.að.kjarna.þeirra.með.því.að.upplýsa.
og.útskýra. í.anda.vestrænnar.umræðuhefðar.
og. vandaðrar. blaðamennsku .. Það. er. hvorki.
sanngjarnt. né. stórmannlegt. að. gera. lítið. úr.
þessum. alvörutímum. þegar. barist. var. upp.
á. líf. og. dauða. um. framtíð. frjáls. mannlífs. í.
heiminum. og. milljónatugir. lágu. í. valnum ..
Ekki. síst. er. það. ósanngjarnt. að. gera. því.
skóna.að.þeir.sem.vilja.að.þetta.tímabil.í.sögu.
Íslendinga.sé.gert.upp.með.sannorðum.hætti.
lifi.í.einhverjum.annarlegum.tvíhyggjuheimi.
frá.dögum.kalda.stríðsins .
Það.er.sama.hvar.borið.er.niður. í.þessum.
ritdómi. Páls. Björnssonar. um. bók. Björns.
Bjarnasonar,. það. stendur. ekki. steinn. yfir.
steini ..Er.með.miklum.ólíkindum.að.maður.
sem. skrifar. með. jafn. lítt. ígrunduðum. hætti.
um. alvarlegt. efni. í. vandað. tímarit. skuli.
nokkrum. misserum. síðar. veljast. til. þeirrar.
ábyrgðar. að. ritstýra. sama. tímariti .. Íslensk.
sagnfræði.þarf.á.öllu.öðru.að.halda.en.þeirri.
þröngsýni. og. þvæluhugsun. sem. einkennir.
skrif.Páls.Björnssonar.um.söguleg.efni .