Þjóðmál - 01.03.2008, Page 56
54 Þjóðmál VoR 2008
Ílok.sjötta.áratugar.20 ..aldar.samdi.sviss-neski. rithöfundurinn. Max. Frisch. leik-
ritið.Biedermann.og.brennuvargarnir ..Það.
er. dæmisaga. sem. lýsir. því. hvernig. venju-
legur.borgari.—.hr ..Biedermann.—. lokar.
augunum. fyrir. framrás. afla. sem. eru. að.
eyðileggja. samfélagið ..Líkt.og.gerðist.með.
nasismann .
Í.verkinu.er.eyðileggingin.fólgin.í.hverri.
íkveikjunni.á.fætur.annarri,.sem.vekja.fólki.
ugg,.þar.á.meðal.Biedermann.og.konu.hans ..
Tveir.menn.birtast.á.heimili.þeirra.og.þau.
fyllast. tortryggni .. En. þeir. tala. ýmist. með.
uppáþrengjandi. frekju. eða. skírskotun. til.
samúðar.sem.fórnarlömb.samfélagsins ..Því.
geta.Biedermann-hjónin.ekki.komið.sér.að.
því.að.biðja.þá.að.fara .
Þeir.koma.sér.fyrir.uppi.á.háalofti.og.fara.
strax.að.búast. til.að.kveikja. í.húsinu ..Þeir.
rúlla.bensíndunkum.upp.á.loftið ..Þeir.sýsla.
með.hvellhettur.og.kveikiþráð ..Þeir.bregða.
sér. út. að. ná. í. hefilspæni .. Biedermann. sér.
og. heyrir. allt. þetta. og. ókyrrist. á. köflum ..
Samt.fær.hann.sig.ekki.til.að.setja.þetta.allt.
í. samhengi. og. komast. að. þeirri. augljósu.
niðurstöðu. að. hér. sé. hætta. á. ferðum. sem.
þurfi.að.sporna.gegn .
Þess. í. stað. leggur. hann. sig. fram. við. að.
gera.mönnunum.til.hæfis,.í.von.um.að.það.
muni.afstýra.hættunni ..Hann.býður.þeim.til.
kvöldverðar. og. segir. þjónustustúlkunni. að.
leggja.á.borð.með.eins.fábrotnum.hætti.og.
kostur.er,.til.að.gefa.til.kynna.að.þau.hjónin.
telji.sig.síður.en.svo.fínna.fólk.en.gestirnir ..—.
Þau.séu.boðin.og.búin.að.mæta.þeim.á.eigin.
forsendum ..Enda.séu.gestirnir.fórnarlömb .
Hvað. er. það. sem. aftrar. Biedermann. frá.
að.horfast.í.augu.við.sannleikann?.Hluti.af.
ástæðunni.er.kurteisi.—.en.ekki.kurteisi.sem.
sprottin.er.af.undirliggjandi.siðferðisgildum,.
heldur.átakafælni ..Eða,.eins.og.það.er.orðað.
af. kór. slökkviliðsmanna. sem. lýsir. fram-
vindunni. í. gegnum. allt. verkið:. „Því. hann.
vonar. að. gott. muni. hljótast. af. gæsku .“.
Gestirnir. færa. sér. þessa. átakafælni. í. nyt ..
Þegar. Biedermann. fer. að. spyrja. áleitinna.
spurninga,. gefa. þeir. til. kynna. að. þeim. sé.
misboðið .
Brennuvörgunum. tekst. líka. að. koma.
því. inn. hjá. Biedermann. að. allir. óski. þeir.
Alræði.—.og.naívistarnir
í.Evrópusambandinu
Kaflabrot.úr.bókinni.Íslamistar og naívistar
eftir.Karen.Jespersen.og.Ralf.Pittelkow