Þjóðmál - 01.03.2008, Page 57

Þjóðmál VoR 2008 55
nú.hins.sama.og.byggi.á.sömu.húmanísku.
gildunum ..Annar.þeirra.hrósar.Biedermann.
og.segir.það.bera.vott.um.manngæsku.hans.
að. leyfa. þeim. að. gista .. Biedermann. fellst.
ákafur. á. þetta:. meginástæða. þess. að. hann.
setur.gestunum.ekki.stólinn.fyrir.dyrnar.er.
einmitt.spurning.um.manngæsku.—.hann.
virðir. þörf. gestanna. til. að. dvelja. í. húsinu.
með.bensíndunka.og.annað.tilheyrandi .
En.á.bak.við.átakafælna.kurteisi.og.sífellda.
afneitun.staðreynda.býr.óttinn ..Á.endanum.
er. það. öðru. fremur. óttinn. sem. stjórnar.
Biedermann ..Svo.hann.sættir.sig.við.gestina.
og.undirbúning.þeirra.undir. íkveikju. sem.
verður. stöðugt. augljósari .. Samtímis. því.
sem.þeir.verða.ákveðnari.og.meira.ógnandi.
missir. hann. kjarkinn. til. að. standa. uppi. í.
hárinu. á. þeim .. Eitt. sinn. segir. hann. bein-
línis:.„Ef.ég.klaga.þá,.þessa.tvo.náunga,.þá.
veit. ég. að. ég. geri. þá. að. óvinum. mínum ..
Hvað.hefst.upp.úr.því?.Ein.eldspýta.—.og.
húsið.er.í.ljósum.logum .“
Í.hvert.sinn.sem.óttinn.lætur.á.sér.kræla.
reynir.Biedermann.að.bægja.honum.frá.sér ..
Hann.getur.ekki.horfst.í.augu.við.hann ..Helst.
vill.hann.bara.lifa.eðlilegu.lífi.og.ekkert.vita.
um.neina.brennuvarga ..Helst.vill.hann.líta.
gestina.jákvæðum.augum.svo.hann.gleypir.
við.þeim.falsyrðum.sem.þeir.viðhafa.—.eins.
og. manngæsku. og. samvisku .. Þegar. þeir.
tala. opinskátt. um. bensíndunka,. kýs. hann.
að. taka. því. sem. glensi .. Þegar. óþægilegar.
staðreyndir.blasa.við.honum,.kýs.hann.að.
kalla.blindu.sína.traust:.„. .. .. ..skemmst.frá.
sagt. er. ég. dauðþreyttur. á. þessu .. Þið. með.
ykkar.brennuvarga!.Ég.nenni.ekki.að.sitja.
við.mitt.eigið.borðstofuborð. lengur ..Geta.
menn.ekki.talað.um.neitt.annað.núorðið?.
Við.lifum.ekki.nema.einu.sinni ..Ef.maður.
heldur. að. allir. séu. brennuvargar,. hvernig.
eiga. þá. hlutirnir. nokkru. sinni. að. batna?.
Hamingjan. sanna,. maður. verður. að. bera.
eitthvert.traust.til.fólks,.einhverja.góðvild ..
Það.er.mín.skoðun .“
Að.síðustu.gengur.Biedermann.svo.langt.
í.að.gera.brennuvörgunum.til.hæfis.og.telja.
sér.trú.um.að.manngæska.og.almennilegheit.
séu.allt.sem.þarf,.að.hann.gefur.gestunum.
eldspýturnar. sem. þá. vantar. til. að. hrinda.
ætlun.sinni.í.framkvæmd ..Húsið.og.bærinn.
verða.eldinum.að.bráð .
Nasismi,.kommúnismi,
íslamismi
Með.leikritinu.vildi.Max.Frisch.benda.fólki. á.það. ferli. sem.kom.nasistum.
og.alræðishugmyndum.þeirra.til.valda ..Og.
koma.í.veg.fyrir.slíkt.í.framtíðinni .
Gallinn.er.sá.að.sagan.endurtekur.sig.ekki.
nákvæmlega .. Glíman. við. alræðishyggju. er.
enn.aðkallandi ..En.núna.stafar.alræðisógnin.
ekki. af. hreyfingu. í. líkingu. við. nasisma ..
Raunar.ekki.heldur.kommúnisma.í.einhvers.
konar.stalínískri.útgáfu,.þó.að.svo.hafi.eitt.
sinn.verið ..Eins.þótt.kommúnismi. sé. enn.
opinber. hugmyndafræði. í. Kínaveldi. og.
fáeinum. öðrum. löndum .. Á. síðustu. ára-
tugum. höfum. við. í. vaxandi. mæli. rekist. á.
nýja.gerð.alræðisógnar:.íslamisma .
Íslamismi.er.ekki.sama.fyrirbæri.og.íslam ..
Hann. er. róttæk. hreyfing. innan. íslams.
og. þrífst. þar. ásamt. öðrum. hreyfingum ..
En. íslamisma. eykst. hratt. ásmegin,. bæði. í.
löndum. múslima. og. Evrópu .. Og. hann. er.
vaxandi.ógnun.við.gildi.sem.miða.að.frelsi.
og.lýðræði .
Íslamismi. er. annars. eðlis. en. nasismi. og.
kommúnismi .. Það. eru. því. margir. sem.
tengja. hann. ekki. lærdómi. sögunnar. um.
að. framrás. alræðis. sé. hættuleg .. Það. er. vel.
mögulegt. að. menn. taki. undir. þegar. Max.
Frisch.varar.við.endurtekningu.nasismans,.
en.fylgi. samt.dæmi.Biedermanns.gagnvart.
nýju.alræðisstefnunni,.íslamisma .
Deilan.um.Múhameðsteikningarnar.voru.
fyrstu. meiriháttar. átök. Dana. við. íslam-
ismann .. Það. er. mikilsvert. að. skilja. að.