Þjóðmál - 01.03.2008, Blaðsíða 77
Þjóðmál VoR 2008 75
barmar.hann.sér.yfir.að.fá.ekki.endurnýjað.
leyfi. fyrir. öðrum. flutningabílnum,. þeim.
gangfæra,. vegna. þess. að. hann. hefur. ekki.
efni.á.leyfisgjaldinu ..Hann.skrifar.systkinum.
sínum. í. Bandaríkjunum. og. frændfólki. og.
biður.ásjár ..Þegar.nær.
dregur. styrjöldinni.
verður. örvæntingin.
áþreifanleg .. Shmiel.
reynir.að.fá.hjálp.til.
að. koma. einhverri.
dætranna.úr.landi .
Daníel.finnur.eng-
ar. vísbendingar. um.
það. hvernig. tekið.
var. í. málaleitan.
bróður. og. frænda. í.
Póllandi .. Þeir. sem.
fengu. bréfin. og.
vildu. ekki. eða. gátu.
ekki.veitt.bjargir.eru.
ekki. líklegir. til. að.
færa. það. til. bókar.
eða. segja. börnum.
sínum .. Fyrir. stríð.
vissi. enginn. hvaða.
örlög.biðu.evrópskra.
gyðinga. og. utan.
álfunnar.voru.margir.
sakbitnir.þegar.frétt-
ir.bárust.af.gereyðingunni ..Ástæðum.til.að.
vita.ekki.og.muna.ekki.fjölgar.um.eina .
Í. leiðangri. sínum. til. að. kortleggja. afdrif.
fjölskyldunnar.í.Póllandi.heyrir.Daníel.kunn-
ugt. stef.úr.æsku ..Þeir. gyðingar. sem.höfðu.
náin.kynni.af.helförinni.á.þessu.slóðum,.en.
lifðu.til.að.vitna,.höfðu.þetta.að.viðkvæði:.
Þjóðverjar. voru. slæmir,. Pólverjar. verri.
en. þeir. alverstu. voru. Úkraínumenn .. Hjá.
sumum.fá.þýsku.böðlarnir.jafnvel.prik.fyrir.
gnadenkugel,. náðarskot .. Kalt. morð. verður.
eftirsóknarvert. í. samanburði. við. dýrslegar.
aðfarir.meðhjálpara.herraþjóðarinnar .
Daníel. forðast. að. dæma. en. veltir. fyrir.
sér. mögulegum. skýringum. á. viðhorfinu ..
Úkraínumenn. voru. sveitungar. gyðinganna.
og.þegar.þeir.ganga.í.lið.með.böðlunum.eru.
þeir. að.myrða.nágranna. sína ..Eftirlifendur.
telja.hugarþel.slíkra.manna.átakanlega.laust.
við. mennsku .. En.
það. voru. dýpri.
og. margslungnari.
sögulegir. þættir.
fléttaðir. í. rás. við-
burða. sem. Daníel.
heldur. til. haga. og.
má. ef. til. vill. líta.
á. sem. mildandi.
kr ingumstæður,.
með.þeim.fyrirvara.
að. engar. aðstæður.
afsaka. níðingsverk ..
Þær. geta. þó. haft.
áhrif. á. það. hvort.
þeim. ofsóttu. sé.
rétt. hjálparhönd.
eða. hvort. ná-
grannar. yppta.
öxlum. við. neyð.
meðbræðranna .
Sovétríkin. voru.
djöfullinn.í.manns-
mynd. í. augum.
Úkra ínumanna ..
Sovétríkin.báru.ábyrgð.á.hungursneyðinni.í.
byrjun.þriðja.áratugarins.sem.varð.milljón-
um.að.aldurtila ..Moskvuvaldið,.hvort.heldur.
keisaralegt.eða.kommúnískt,.var. í.Úkraínu.
samnefnari.kúgunar.og.áþjánar .
Þegar. Hitler. og. Stalín. gerðu. með. sér.
griðasáttmála. í. ágúst. 1939. og. skiptu.
Póllandi. á. milli. sína. prísuðu. gyðingar. í.
austurhéruðunum. sig. sæla,. kommúnistar.
voru. margfalt. betri. en. nasistar. í. afstöðu.
til. gyðinga,. en.það.þyrmdi.yfir.Pólverjana.
og.Úkraínumenn ..Þeir.síðartöldu.fögnuðu.
margir.þegar.þýski.herinn.valtaði.yfir.þann.
sovéska.sumarið.1941.og.eflaust.hafa.sumir.