Þjóðmál - 01.03.2008, Blaðsíða 81
Þjóðmál VoR 2008 79
líklegri. til. að. veita. starfsemi. í. einkaeign.
nauðsynlegt. aðhald. en. starfsemi. í. eigu.
ríkis.eða.sveitarfélags ..Það.er.engum.hollt.
að.hafa.eftirlit.með.sjálfum.sér ..
Um.andóf.og.gagnrýni.á. framkvæmdir,.
sem. fallnar. eru. til. vaxandi. hagsældar.
almennings,. hefur. hinn. gagnmerki.
þjóðfélagsrýnir.eftirfarandi.að.segja:
„Annað. mál. er,. þegar. hin. mikla.
breyting. á. samlífsháttum,. sem. ör. vöxtur.
atvinnulífsins. veldur,. rekst. á. það,. sem.
tilteknir. hópar. telja. ómissandi. sérkenni.
sín .. Vöxtur. atvinnulífsins. hlýtur. alltaf.
að. raska. hefðbundnu. lífi. einhverra. hópa,.
og. fyrir. suma.þeirra.er.þessi.breyting.eða.
aðlögun.mjög.erfið.og.óþægileg ..En.hníga.
einhver.rök.að.því.að.fela.ríkinu.að.stjórna.
þróuninni. eða. tefja. hana. vegna. þess?. Er.
sú. lausn. málsins. ekki. heppilegri,. sem. ég.
nefndi.áðan,.að. fela. ríkinu.ekki.allt.vald,.
heldur.dreifa.því.til.fjölmargra.byggðarlaga,.
sem.geta.keppt.hvert.við.annað,.reynt.nýjar.
leiðir.eða.haldið.í.hinar.gömlu.?“
Þetta. er. einmitt. sú. leið,. sem.
farin. hefur. verið. hérlendis. í. anda.
valddreifingar .. Virkjunarfyrirtækin. eða.
verksmiðjufyrirtækin. verða. að. leita.
eftir. framkvæmdaleyfi. hjá. viðkomandi.
sveitarfélagi .. Ríkisvaldið. samræmir. þó.
kröfur. um. umhverfisvernd. í. ferli,. sem.
nefnist. lögformlegt.umhverfismat.og.telja.
má.eðlilegt ..
Að. sjálfsögðu. reka. sameignarsinnar.
hornin. í. þetta. fyrirkomulag. og. vilja.
miðstýrða. auðlindanýtingu. í. anda.
ráðstjórnar ..Sú.leið.hefur.alls.staðar.gefizt.
hrapallega ..
Hlutverk.stjórnmálamanna.ætti.ekki.að.
vera. að. stjórna. fyrirtækjum. í. samkeppni.
við. einkaframtakið,. heldur. að. tryggja.
lagaumhverfi,. sem. er. atvinnulífinu. sem.
minnstur.fjötur.um.fót ..
Í.baráttunni.við.hlýnun.jarðar.ættu.þeir.
að. laða.atvinnulífið.til. samstarfs.við.ríkið.
með.því.að.setja.fram.árangurstengda.hvata.
til. samkeppni. um. lágmörkun. losunar.
koltvíildis ..
Hættulegt. er. að. skerða. eignarréttinn ..
Þannig.eiga.orkulindir.að.fá.að.ganga.kaup-
um.og.sölum,.eins.og.t .d ..fiskveiðiheimildir.
á. Íslandsmiðum .. Umráðaréttur. og.
nýtingarréttur. virkjunareiganda. á. við-
komandi. orkulind. verður. að. vera. varinn.
af. séreignarákvæðum. í. stjórnarskrá .. Að.
öðrum. kosti. er. áhættan. við. fjárfestingu. í.
virkjun.allt.of.mikil,.sem.síðan.mun.veita.
orkunotendum. þungar. búsifjar. og. rýra.
verðgildi. orkufyrirtækjanna .. Fyrir. þetta.
mundi.almenningi.óhjákvæmilega.blæða ..
Á. téðum. fundi. í. Reykjavík. hafði.
Friedrich. A .. Von. Hayek. eftirfarandi. að.
segja. um. hin. framfarafjandsamlegu. öfl,.
sem. þó. hafa. fært. sig. mikið. upp. á. skaftið.
á. Íslandi. síðan. þessi. fundur. var. haldinn,.
1980:
„En. ég. er. þó. ekki. þeirrar. skoðunar,. að.
það.sé. í.verkahring.ríkisins.að.sjá.um,.að.
umhverfið. verði. að. einhverjum. safngrip,.
þannig.að.haldið.sé.dauðahaldi.í.öll.gömul.
sérkenni .. Líklega. segir. til. sín. með. þessu.
fólki. tregðan,. hræðslan. við. breytinguna,.
sem.kom.til.sögunnar,.þegar.forfeður.vorir.
hættu.að.klifra.um.í.trjám,.stukku.niður.úr.
þeim.og.hófu.að.ganga.uppréttir .“
Við.þessa.greiningu.þarf.engu.að.bæta ..
Auðlindagjald
Auðlindagjald.er.réttlætt.með.hugtakinu.auðlindarentu,. sem. erfitt. er. að. festa.
fingur. á. í. raunveruleikanum .. Hún. er.
skilgreind. sem. fjárhagslegt. hagræði,. sem.
fyrirtæki.njóti.umfram.önnur.fyrirtæki.við.
nýtingu.náttúrulegra.auðlinda ..
Ekki.þarf.að.rekja.hér,.hversu.íþyngjandi.
álagning. auðlindagjalds. hefur. reynzt.
íslenskum. sjávarútvegi,. sem. býr. við. þau.
skilyrði. að. berjast. um. markaði. erlendis.