Þjóðmál - 01.03.2008, Page 83
Þjóðmál VoR 2008 8
auðlindir.og.annað,. séu.veðsetjanlegar.og.
séu.verðmæti,.sem.ákvörðuð.séu.í.frjálsum.
samningum. sjálfstæðra. aðila .. Þetta.
markaðshagkerfi.hefur.borið.ægishjálm.yfir.
miðstýrt. helsi. sameignarhagkerfisins. við.
verðmætasköpun. í. þágu. alls. almennings.
síðan.á.miðri.18 ..öld ..
ESB.og.orkumarkaðurinn
Framkvæmdastjórn. Evrópusambands-ins.hefur.markað.þá.stefnu.fyrir.hönd.
ESB,.að.aðildarlöndin.skuli.markaðsvæða.
orkugeirann ..Markmiðið.er,.að.sjálfsögðu,.
að.auka.samkeppnihæfni.fyrirtækja.í.ESB-
löndunum.með.því.að.orkuverðið.til.þeirra.
lækki .. Framkvæmdastjórnin. hefur. búið.
til. leiðarvísi. fyrir. ríkisstjórnir. landanna.
til. að.ná.þessu.marki ..Orkuviðskipti. skal.
gera. á. milli. aðila. í. frjálsri. samkeppni,. en.
einokunarfyrirtækjum. sé. skylt. að. flytja.
orkuna. frá. seljanda. til. kaupanda. gegn.
þóknun. samkvæmt. gjaldskrá,. sem. háð. er.
samþykki.eftirlitsstofnunar.í.hverju.landi ..
Lönd. ESB. nálgast. þetta. markaðskerfi.
mishratt,. en. til. að. það. virki. má.
sama. fyrirtækið. ekki. stunda. bæði.
samkeppnirekstur. og. einokunarrekstur ..
Hérlendis. hefur. Landsvirkjun. ein. stigið.
það.skref.til.fulls.að.aðskilja.þessa.starfsemi.
með. stofnun. Landsnets,. sem. á. og. rekur.
flutningskerfi. raforkunnar,. sem. líkja. má.
við.þjóðvegi.Vegagerðar.ríkisins ..
Haustið. 2007. boðaði. iðnaðarráðherra.
löggjöf. til. að. herða. á. aðlögun. íslenzka.
orkugeirans.að.þessari.stefnu.ESB ..Það.er.
þó.alkunna,.að. skref. til.markaðsvæðingar.
verður.aðeins. stigið. til.hálfs,. ef.öll.helztu.
fyrirtækin.verða.í.opinberri.eigu .
Markaðsvæðingin
Í því. markaðskerfi,. sem. hér. hefur. verið.lýst,.er.eðlilegast,.að.virkjanafyrirtækin.
séu.skráð.almenningshlutafélög.í.Kauphöll.
Íslands .. Eðlilegt. væri. að. veita. núverandi.
eigendum,. útsvars-. og. skattgreiðendum,.
forkaupsrétt.að.um.þriðjungi.hlutabréfa.á.
undirverði ..Hlutafjárútboð.getur.svo.farið.
fram.í.áföngum.eða. í.einu. lagi.á. tveimur.
þriðju. hlutum. samkvæmt. reglum,. sem.
taldar.eru.gefa.gömlu.eigendunum.mest.í.
aðra.hönd ..
Eignarhald. stofnkerfisins,. Landsnets,.
þarf. að. vera. með. þeim. hætti,. að. tryggt.
sé,. að. allir. orkuseljendur. og. kaupendur.
sitji.við.sama.borð ..Kemur.í.því.sambandi.
til. greina,. að. Landsnet. verði. opinbert.
hlutafélag,. ohf,. í. eigu. ríkisins,. undir.
verðlagseftirliti.Orkustofnunar ..
Hvernig. á. að. skilja. að. hitaveitu. og.
rafveitu. í. jarðgufuvirkjun,. svo. að. eðlileg.
samkeppni.ríki.á.raforkumarkaðinum?.
Það.verður.t .d ..gert.með.því,.að.vinnslu-
fyrirtæki. raforkunnar. eignist. gufu-
öflunarhlutann. og. virkjunina,. en. nýting.
heita. vatnsins,. hitaveitan,. falli. í. hlut.
dreifiveitna.hita,.rafmagns,.vatns.og.skolps,.
sem. eru. í. þessu. kerfi. einokunarfyrirtæki,.
og. geta. sjálf. borað. eftir. heitu. vatni,. en.
þurfa.ekki.að.kaupa.það.af.öðrum ..
Raforkusölufyrirtækin,. sem. eru.
fjórði. hlekkurinn. í. þessu. kerfi,. verða. að.
vera. sjálfstæð. og. óháð. hinum. þremur.
hlekkjunum ..
Með. þessum. hætti. væri. tryggt. mjög.
dreift. eignarhald. á. orkugeiranum,. þar.
sem.við. sögu.koma. lögaðilar. í. einkaeign,.
sveitarsjóðir.og.ríkissjóður .