Skólavarðan - 01.10.2002, Page 4

Vits er þörf
þeim er víða ratar
dælt er heima hvað.
Að augabragði verður
sá er ekki kann
og með snotrum situr.
Fyrir sjö árum átti ég þess kost að sækja nokkra
kennarafundi í framhaldsskólum í því skyni að kynna
Leonardó starfsmenntaáætlun Evrópusambandsins.
Mitt verkefni var að kynna hvað stæði til boða og
hvetja til þátttöku nemenda og kennara í áætluninni.
Flestir tóku málflutningnum vel en nokkrir spurðu
hvort þetta væri virkilega stefna stjórnvalda og í
samræmi við þá ákvörðun að standa utan við Evr-
ópusambandið. Að baki efasemdaröddunum bjó lík-
lega sú spurning hvort með þessu móti væri verið að
lauma Evrópusambandinu inn bakdyramegin.
Þrátt fyrir eðlilegar efasemdir í upphafi er óhætt að fullyrða að
viðbrögðin hafi verið jákvæð sem sést best á því að þátttaka frá Ís-
landi hefur verið mikil og meiri en flestir áttu von á. Íslendingar
taka mjög virkan þátt í tveimur stórum menntaáætlunum, Sókrates
og Leonardó, æskulýðsáætlun, menningaráætlun og gríðarstórri
rannsóknaáætlun - svo að þær helstu séu taldar. Þátttakan er raun-
ar orðin svo umfangsmikil að erfitt er að fá tæmandi upplýsingar.
Þó er hægt að fullyrða að nú,
átta árum eftir að samningur-
inn um evrópska efnahags-
svæðið tók gildi, hafi töluvert
meira en eitt prósent þjóðar-
innar verið á faraldsfæti fyrir
tilstilli þessara áætlana. Það
er ekki amalegur árangur og
líklega erum við Evrópu-
meistarar miðað við höfða-
tölu á þessu sviði eins og
fleirum.
Alþjóðlegri nemendur?
Stærsti hópur þeirra sem
nýtt hafa þau tækifæri sem
þátttaka í evrópskum sam-
starfsáætlunum felur í sér er
ungt fólk sem sótt hefur
hluta af menntun sinni eða
starfsþjálfun til annarra Evr-
ópuríkja. Það er ekkert nýtt
að íslenskir nemendur séu á
faraldsfæti að búa sig undir
lífið. „Dælt er heima hvað“
segja Hávamál og alla tíð frá
víkingaöld hefur það verið
hluti af íslenskri hefð að
ferðast og afla sér reynslu
og þekkingar - þótt ferðalög íslenskra ungmenna suður til Evrópu
séu vonandi mun friðsamlegri nú en í þá tíð. Sumpart kemur þetta
til af mannfæð og takmörkuðu framboði á tækifærum en annan
part af þeirri trú að í ferðalaginu sjálfu sé fólgin mikilvæg reynsla.
Áður en þátttaka í evrópskum samstarfsáætlunum kom til voru
íslenskir nemendur alþjóðlegri en nemendur margra annarra þjóða
því að þeir sóttu hluta af háskólamenntun sinni og alla framhalds-
menntun til annarra landa. Þessi hefð skýrir að mínu mati hvers
vegna þátttaka Íslands í evrópskum samstarfsáætlunum var þegar í
upphafi mikil.
Sú breyting hefur átt á sér stað með tilkomu evrópsks samstarfs
að alþjóðavæðingin færist neðar í skólakerfið. Þar skiptir almenn
alþjóðavæðing samfélagsins auðvitað miklu máli og einnig breyt-
ingar í samskiptum og fjarskiptum sem orðið hafa á sama tíma. En
þótt vafstur um veraldarvefinn og smáskilaboðavæðing yngra fólks-
ins hafi áhrif á samskiptamynstur og heimssýn þá hefur það ennþá
miklu dýpri áhrif á einstaklinginn að ferðast og dveljast í framandi
umhverfi, hvort sem er um lengri eða skemmri tíma.
Þær athuganir sem gerðar hafa verið benda allar til þess að
meirihluti þeirra ungmenna sem tekið hafa þátt í evrópskum sam-
starfsáætlunum telji að þátttakan hafi skipt þau miklu máli og haft
áhrif á heimssýn þeirra og skilning á sjálfum sér. Í þessu felst alls
ekki að allir komi heim sannfærðir Evrópusinnar í hefðbundinni
merkingu þess orðs. Þvert á móti, mörg koma þau til baka mjög
meðvituð um menningarlegan og efnahagslegan mun ólíkra Evr-
ópuþjóða, tungumálavandkvæði sem standa samstarfi fyrir þrifum
og svo kunna þau mörg einhverjar sögur af skrifræðinu sem þessu
fylgir.
Lykilatriðið hér er að þau eru upplýstari en þau voru fyrir. Það
er ekki ólíklegt að þessi hópur, sem hefur beina persónulega
reynslu, taki virkan þátt í umræðunni um tengsl okkar við Evrópu
á komandi árum. Það kann
líka að vera að hann hafi til-
hneigingu til að vera skoð-
anamyndandi fram yfir
marga aðra hópa því að oft
eru þetta ungmenni sem
sýndu frumkvæði og dug og
hlutu því styrki til þátttöku í
evrópsku samstarfi.
Alþjóðlegri kennarar?
Frumkvæði er einnig orð
sem kemur upp í hugann um
hlut íslenskra kennara í þátt-
töku okkar í evrópsku sam-
starfi. Skriffinnskan sem
stundum fylgir þátttöku
hefur hvílt þyngra á kennur-
um en nemendum. Í mörg-
um tilfellum hafa kennarar
lagt á sig mikla vinnu um-
fram það sem mælt er og
vegið í þeim tilgangi að
skapa áhugaverð tækifæri
fyrir sig og nemendur sína.
Góður árangur Íslendinga í
evrópsku samstarfi er því
ekki síst að þakka miklu og
óeigingjörnu starfi einstakl-
inga við mismunandi ytri aðstæður. Í sumum skólum er hvatt ein-
dregið til þátttöku í evrópsku samstarfi og umbun látin fylgja orð-
um en annars staðar er minni skilningur.
Þannig þarf alþjóðlegt samstarf líka að vera. Það er ekki skyn-
samlegt að ýta fólki út í samvinnu sem það er ekki tilbúið í eða hef-
ur ekki áhuga á. Stjórnvöld geta því fyrst og fremst skapað farveg
Ges
task
r i f
Alla tíð frá víkingaöld hefur það verið hluti af íslenskri
hefð að ferðast og afla sér reynslu og þekkingar - þótt
ferðalög íslenskra ungmenna suður til Evrópu séu von-
andi mun friðsamlegri nú en í þá tíð. Sumpart kemur
þetta til af mannfæð og takmörkuðu framboði á tæki-
færum en annan part af þeirri trú að í ferðalaginu sjálfu
sé fólgin mikilvæg reynsla.
5
Fólk á faraldsfæti