Skólavarðan - 01.03.2003, Qupperneq 7

Ný námsbraut
8
Námskeið á námsbrautinni Náttúru-
fræðimenntun
Námið er hugsað fyrir starfandi grunn-
skólakennara, bæði almenna bekkjarkenn-
ara og þá sem hafa sérhæft sig í kennslu
náttúrufræðigreina á efri stigum grunn-
skólans, enda felur nýleg Aðalnámskrá
grunnskóla í sér þá kröfu að náttúrufræði
séu kennd í öllum bekkjum. Almennur
grunnskólakennari er nú öðrum þræði
náttúrufræðikennari. Á hinn bóginn er al-
veg ljóst að þekking margra grunnskóla-
kennara á náttúrufræðum og kennslufræði
náttúrufræða er afar takmörkuð. Nýju
námsbrautina má skoða sem tilraun til að
bregðast við þessari stöðu en jafnframt sem
tækifæri fyrir þá sem betur standa að vígi til
að efla kunnáttu sína enn frekar.
Námið skiptist í tvo hluta sem hvor um
sig er 15 einingar og geta þátttakendur val-
ið hvort þeir taka báða hlutana eða einung-
is fyrri hlutann. Í báðum tilvikum er um
formlega útskrift að ræða (diplómagráðu).
Námið er fjarnám með staðbundnum lot-
um mánaðarlega eða þar um bil, einn til
tvo daga í senn.
Námið hefst með 5 eininga „málstofu
um náttúrufræðikennslu“. Eins og titillinn
gefur til kynna er þetta námskeið hugsað
sem vettvangur fyrir umræðu um náttúru-
fræðikennslu, nokkurs konar smiðja (work-
shop) þar sem fólk vinnur að því að þróa
hugmyndir sínar í samráði við kennara og
aðra þátttakendur og í tengslum við eigin
starfsvettvang. Raunar er það leiðarhug-
mynd okkar sem skipuleggjum þetta nám
að hér sé um skólatengt starfsnám að ræða
þar sem meginmarkmiðið er að hjálpa
kennurum að verða betri náttúrufræði-
kennarar. Jafnvel má segja að námsbrautin
sé öðrum þræði skólaþróunarverkefni: við-
leitni til að hjálpa skólum að efla þennan
þátt í starfi sínu.
Námskeiðin Náttúrufræðinámskeið
A - lykilhugtök í náttúrufræðum og Náttúru-
fræðinámskeið B - tilraunir og útikennsla
ganga bæði út frá hugmyndinni um einstakl-
ingsnámskrá. Við gerum sem sagt ráð fyrir
því að þátttakendur standi misjafnlega að
vígi gagnvart náttúrufræðunum, að sumir
vilji til dæmis dýpka skilning sinn á efna-
fræði en aðrir horfi fremur til eðlisfræði eða
líffræði. Hugmynd okkar er einfaldlega sú
að setjast niður með þátttakendum og
hjálpa þeim að setja saman „persónulegan
námsferil“ ef svo má að orði komast.
Í seinni hluta námsins (sjá töflu) er lögð
áhersla á að veita þátttakendum innsýn í
rannsóknir á náttúrufræðinámi en mikil
gróska hefur einkennt þetta svið undanfar-
in ár. Fullyrða má að við höfum nú mun
gleggri mynd af því hvernig börn og ung-
lingar læra náttúrufræði og þeim vanda-
málum og erfiðleikum sem oft fylgja slíku
námi. Þekking á þessum rannsóknum og
rannsóknaniðurstöðum getur því verið gott
veganesti kennurum sem vilja ná betri ár-
angri í náttúrufræðikennslu. Í þessum hluta
verður líka boðið upp á námskeið í starf-
endarannsóknum en það gengur út á að
þjálfa þátttakendur í að taka á kennslu sinni
með skipulegum hætti þannig að þeir skilji
betur hvað gerist í kennslustundum og
hvaða áhrif kennsla þeirra hefur á nemend-
ur. Loks er gert ráð fyrir 5 eininga loka-
verkefni á sviði náttúrufræðimenntunar þar
sem þátttakendur geta til dæmis gert úttekt
á eigin kennslu, skipulagt nýjan náms-
áfanga eða skrifað heimildaritgerð.
Það er von okkar sem stöndum að þess-
ari nýju námsbraut að hún verði skólafólki
til framdráttar. Því verður varla á móti
mælt að náttúrufræðikennsla í íslenskum
grunnskólum hefur átt undir högg að
sækja. Ástæðan er m.a. sú að mikill skortur
hefur verið á kennurum með góða þekk-
ingu á náttúrufræðum. Hitt ber þó að hafa
í huga að Ísland er ekki eitt um hituna hvað
þetta varðar. Mörg lönd glíma við það
verkefni að efla þennan þátt skólastarfsins,
gjarnan knúin áfram af þeirri sýn að góður
skilningur þegnanna á náttúrufræðum sé
ein forsenda aukinnar velsældar og auðugra
mannlífs. Hins vegar verður æ ljósara að
það er býsna vandasamt að kenna náttúru-
fræði vel, til dæmis þannig að nemendur
skilji grunnhugtök náttúrufræðanna. Til að
geta kennt þessi fræði til skilnings þarf
kennarinn að vera vel að sér bæði um nátt-
úrufræði og nemendur, þ.e. hvernig þeir
læra náttúrufræði og hvað veldur þeim erf-
iðleikum í slíku námi. Væntanleg náms-
braut í náttúrufræðimenntun við Kennara-
háskólann tekur mið af þessum forsendum.
Hafþór Guðjónsson
Höfundur er lektor í kennslufræðum og
starfar við KHÍ og HÍ.
Næsta skólaár er fyrirhugað að fara
af stað með nýja námsbraut við fram-
haldsdeild Kennaraháskóla Íslands.
Brautin kallast Náttúrufræðimenntun
og ber að skoða hana sem hliðstæðu
við það sem enskir nefna „science
education“. Eins og taflan hér fyrir
neðan gefur til kynna er hér um nokk-
urs konar regnhlífarhugtak að ræða
sem spannar bæði náttúrufræðin
sem slík og nám og kennslu í þessum
fræðum.
Diplómanám við Kennaraháskólann:
Náttúrufræðimenntun
Fyrri hluti
Haust 2003 Vor 2004 Sumar 2004
Málstofa um náttúrufræðikennslu (5 e)
Náttúrufræðinámskeið A - lykilhugtök í náttúrufræðum (5 e)
eða
valnámskeið í samráði við umsjónarmann (5 e)
Náttúrufræðinámskeið B - tilraunir og útikennsla (5 e)
eða
valnámskeið í samráði við umsjónarmann (5 e)
Seinni hluti
Haust 2003 Vor 2004 Sumar 2004
Starfendarannsóknir (2,5 e)
Rannsóknir á náttúrufræði-
námi (2,5 e)
Lokaverkefni á sviði náttúrufræðimenntunar (5 e)
Valnámskeið í samráði við umsjónarmann (5 e)