Skólavarðan - 01.03.2003, Síða 9

Skóli 21. aldar
verður sveigj-
anlegur
„Það er stutt í að nemendur verði
eins öruggir að vinna á tölvu og
að hjóla á hjólinu sínu,“ segir
Gerður G. Óskarsdóttir fræðslu-
stjóri Reykjavíkur í lokaorðum er-
indis sem hún hélt á ráðstefnunni
„Morgendagens skole i Norden“ í
Osló í desember sl.
Framtíðarsýn Gerðar í skólamál-
um er vel ígrunduð og forvitnileg
og hún tók þeirri málaleitan vel að
útskýra fyrir lesendum Skólavörð-
unnar hvernig hún sér þróunina í
skólamálum fyrir sér.
„Megineinkenni skólans á 21. öld verður
sveigjanleiki,“ segir Gerður. „Rammi 20.
aldar skólakerfisins verður brotinn upp þar
sem nemendur skiptust í árganga, svo í
bekki og deginum var skipt í 45 mínútna
- síðar 40 mínútna - tíma og inntakinu í
námsgreinar. Þetta mun allt riðlast og við
förum að beina sjónum okkar að náminu í
stað kennslunnar, í stað þess að kennarar
spyrji: Hvernig ætla ég að kenna? munu
þeir spyrja: Hvernig ætla ég að skipuleggja
nám nemenda svo að nemendur læri? Þessi
þróun er þegar hafin.“
Skólinn heldur í við samfélagsþróun
Sumir telja að skólinn eigi að vera leið-
andi afl í samfélaginu en Gerður telur að
hann muni fremur, hér eftir sem endranær,
halda í við þá þróun sem er í gangi. „Skól-
inn hefur aldrei verið á undan,“ segir
Gerður, „hann hefur stundum verið á eftir
en er það ekki nú, í tæknimálum og áhersl-
unni á einstaklinginn fylgir hann því sem
er að gerast í samfélaginu. Í allri þjónustu
er talað um einstaklinginn núorðið, í fram-
leiðslu á vörum er gengið út frá þörfum
hans í æ ríkara mæli og sömuleiðis þjón-
ustu, samanber í heilbrigðiskerfinu. At-
vinnulífið er að breytast ört og 85% mann-
aflans starfa við þjónustutengd störf og í
viðskiptalífinu, þar er mikilvægt að vinna í
teymum til þess að ná árangri. Þetta krefst
annars konar færni en áður var. Hið stífa
20. aldar skipulag skólans aðlagaði fólk að
iðnaðarsamfélaginu gamla þar sem fólk
vann við færiband.“
Gerður leggur áherslu á að þótt þróunin
sé hröð á ýmsum sviðum, sé hún þó mun
hægari en fólk átti ef til vill von á og gildi
það jafnt um skólann og aðrar stofnanir
samfélagsins. „Ég hef stundað rannsóknir á
þróun atvinnulífsins hér á landi og borið
saman við Frakkland, Ítalíu og Grikkland,“
segir hún, „og það er ljóst að þróunin er
hægari en menn vilja vera láta. Mikið er
rætt um mikilvægi sköpunar, hugmynda-
vinnu, teymisvinnu o.s.frv. en raunin er sú
að enn er fullt af störfum þar sem reynir
ekki á þessa færniþætti né grunnfærni á
borð við að lesa og skrifa sem talin hefur
verið nauðsynleg öllum starfsmönnum.
Frakkar virðast t.d. komnir lengra en við í
þróun starfa hvað varðar kröfur um færni.“
Búum í mörgum fjölskyldum
Gerður nefnir að fleira hafi breyst en
vinnumarkaðurinn, fjölskyldumynstrið sé
gjörbreytt frá því sem var. En hvert er hlut-
verk skólans í þessu samhengi? „Nú er það
svo að hver einstaklingur býr í mörgum
fjölskyldum yfir ævina og við eigum ekki
einu sinni orð yfir öll þessi vensl, hvað kall-
ar maður til dæmis hálfsystkini barna sinna,
í tengslum við sjálfan sig?“ spyr Gerður.
„Afleiðing þessara breytinga er að einstakl-
ingurinn verður að búa yfir miklum sveigj-
anleika og skólinn þarf að leggja áherslu á
uppbyggingu þess eiginleika. Ekki er hægt
að ætlast til að kennaramenntunarstofnanir
ljúki menntun kennarans hvað þetta varðar
frekar en annað, þeirra er að veita nemend-
um sínum grunvallarfærni til að byggja á
en svo verður hver kennari sjálfur að vera
sveigjanlegur og mennta sig allt lífið. Það
verður æ algengara að við hoppum úr og í
vinnu og lærum þess á milli. Kennarar hafa
gjarnan verið tryggir sínu fagi en það á eft-
ir að breytast og ekki nema gott eitt um
það að segja að þeir breyti til inn á milli og
afli sér nýrrar reynslu. En ég held að flestir
rati í kennsluna aftur því hún er svo
skemmtileg,“ segir Gerður og brosir. „Fólk
með fjölbreyttan bakgrunn á eftir að koma
í síauknum mæli inn í skólan tilafallandi
eða tímabundið, og skólinn opnast meira
fyrir umhverfinu. Sem dæmi má nefna að
menningarárið 2000 voru listamenn ráðnir
að skólanum í tímabundin verkefni og það
gafst mjög vel, þetta var að vísu af sérstöku
tilefni en ef skólar vilja forgangsraða á
þann hátt að ráða til sín til dæmis lista-
menn í tilfallandi verkefni þá er þeim það
kleift.“
Dreifstýrð miðlun þekkingar
Meðal breyttra áherslna sem smám sam-
an eru að verða í skólakerfinu má nefna
nýjar leiðir til að efla fagvitund og mennt-
un kennara. Rúmlega fimm ár eru liðin frá
því fyrsti móðurskólinn í Reykjavík var til-
nefndur og nú eru þeir orðnir tólf talsins.
Móðurskólum er ætlað að sérhæfa sig á
sínu sviði og útdeila þeirri þekkingu sem
aflað er til annarra skóla. „Útbreiðslan hef-
ur ekki gengið nógu vel,“ segir Gerður.
„Aðrir skólar hafa ekki leitað nógu mikið
til móðurskólanna og ljóst er að móður-
skólarnir þurfa að eiga frumkvæðið að
framkvæmdinni ef útbreiðsla þekkingar-
innar á að ganga eftir. Hins vegar hefur
gengið mjög vel að efla skólastarf innan
móðurskólanna á því sviði sem þeir sérhæfa
sig í, en enn sem komið er er þekkingin
sem sagt of staðbundin. Hugmyndin að
baki móðurskólunum er að koma á dreif-
stýringu í þekkingarmiðlun, við viljum ekki
að Fræðslumiðstöð Reykjavíkur stækki!“
Mjúkar vasatölvur
Gerður víkur einnig að breytingum á
starfi kennarans sem er ekki síður í deigl-
unni en breytt uppbygging náms, enda
helst þetta tvennt í hendur. „Kennarinn
verður þegar fram í sækir meiri uppalandi
Skól i f ramtíðar innar
11
Gerður G. Óskarsdóttir telur að skólinn eins og við þekkjum hann muni taka miklum breytingum á
21. öld. Hún spáir aukinni samvinnu kennara, eintaklingsmiðuðu námi, samþættingu námsgreina,
uppbroti skólarýmis og fjölbreyttum námsgögnum svo einungis fátt eitt sé nefnt og bendir á að
þróun í þessa átt sé þegar hafin.