Fréttablaðið - 11.11.2016, Blaðsíða 14

Ég get ekki brúkað neina tæpi-tungu, þegar demókratinn Hillary tapar í forsetakjöri
Bandaríkjanna, fyrir manni, sem
mér finnst ekki boðlegur. Ég get
ekki heldur annað gert en krossa
yfir leiðið hjá Samfylkingunni,
þegar flokkurinn slefar inn rétt
rúmum fimm prósentum í alþing-
iskosningum. Ég get ekki farið
fram á að fólk kjósi endilega það
sem mér finnst að eigi að kjósa. Ég
ræð ekki hvernig fólk kýs. En ég
lærði það í fótboltanum í gamla
daga, að tap í einum leik, er áskor-
un um að gera betur í næsta leik.
Það er dagur eftir þennan dag.
Sumir segja að dagar jafnaðar-
mannaflokka séu taldir. Ekki bara
hér á landi, því sama þróun á sér
stað í öðrum evrópskum löndum.
Öfgarnar til hægri og vinstri takast
á. Miðjan gleymist. Vissulega er
baráttan um lífskjör stéttanna og
hagsmuni alþýðunnar ekki í sama
sviðsljósinu frá því sem áður var.
Þú siglir ekki lengur lygnan sjó í
miðju stjórnmálanna. Það eru
öfgarnar sem ráða, stóru yfirlýs-
ingarnar, peningarnir og völdin.
Og miðjuflokkarnir gleymast.
Jafnræði, samkennd, réttlæti og
kærleiki eru ekki lengur „djúsí“
þegar kemur að kosningum eða
fylgi. Sérhagsmunirnir ráð för.
Ekki almannaheill, ekki minni-
máttar, ekki að gæta bróður míns.
Bara mín.
Sannleikurinn er samt sá, að í
öllum flokkum, er fólk sem skilur
þá grundvallarskoðun, að þjóð-
félagið er eitt stórt heimili og
hver einasti einstaklingur skiptir
máli og hann þarf á hjálparhönd
að halda, þegar kaupið, launin og
bæturnar duga ekki lengur fyrir
útgjöldunum. Hann þarf að hafa
kerfi, sem grípur aldraða, fatlaða,
fátæka og barnmarga. Eða sjúka.
Uppbygging samfélagsins verður
að taka tillit til allra sem búa við
slæman kost, sem dregist hafa
aftur úr í kapphlaupinu um að
eiga til hnífs og skeiðar. Sam-
félagið á að vera skjöldurinn og
björgunarhringurinn.
Þegar lýðræðið varð til, þegar
Frakkar gerðu uppreisn gegn kon-
ungsvaldinu og yfirstéttinni í lok
nítjándu aldar, þá var það í þágu
almennings, alþýðunnar og allra
þeirra undirsáta, sem ekki höfðu
einu sinni mannréttindi.
Málstaðurinn enn við lýði
Jafnaðarmannaflokkar hvarvetna
í Evrópu og líka Íslandi hafa það
markmið og stefnu að berjast fyrir
„venjulega fólkinu“, barnafólki,
láglaunafólki og minnimáttar. Það
er kjölfestan í starfi og stefnu jafn-
aðarmanna. Að gæta náungans, að
rétta hjálparhönd, að gæta jafn-
réttis og jafnræðis.
Kannski hefur Samfylkingin
ekki staðið sig nógu vel í þeirri
baráttu. Innbyrðis átök, logn-
molla út á við, sofandi á verðinum,
flokkurinn datt niður og hvarf,
milli vinstri og hægri. Í einskis
manns landi. Því fór sem fór.
En ég er einlægt þeirrar skoð-
unar að hér á landi sé enn hópur
fólks sem trúir á jafnréttið, sam-
kenndina og réttlátt samfélag en
vandi þessa hóps er að hann dreif-
ist á marga flokka, Betri framtíð,
Viðreisn, Vinstri græna, Pírata og
Samfylkingu, og annar hver fram-
sóknarmaður. Líka í Sjálfstæðis-
flokknum, a.m.k þegar ég var í
þeim flokki. Úr því verður engin
fylking, hvað þá samfylking. Og
svo kemur fjöldinn allur af smá-
framboðum fram á sjónarsviðið,
sem draga til sín fylgi þúsunda
kjósenda, án þess að fá einn eða
neinn til að tala máli sínu frekar.
Það tvístrast þetta lið, sem ég
skilgreini sem jafnaðarmenn og
við sitjum uppi með hægri flokk,
talsmenn sérhagsmunanna og ríka
fólksins, sem fær þó ekki nema
30% atkvæða á meðan framan-
greindir flokkar eru með 70%
fylgi. Samanlagt.
Þetta er staðan í dag. Og við
sitjum uppi, jafnaðarmenn, særðir
og sorgmæddir. Leikurinn tapað-
ist. En munið að það er annar og
aðrir leikir fram undan og fram-
tíðinni og göfugu hlutverki jafn-
aðarmanna er hvergi lokið. Mál-
staðurinn er enn við lýði.
Og hvað svo,
jafnaðarmenn?
Ellert B. Schram
fv. alþingismaður
Verðleikamat á menntun virðist vefjast fyrir stjórn-völdum. Af stefnuskrám
stjórnmálaflokka í kosningabarátt-
unni nú í haust mátti þó draga þá
ályktun að menntun væri sumum
flokkum verulega mikilvæg. Ef sú
væri raunin ætti það að endur-
speglast í stefnu þessara sömu
flokka í sveitarstjórnum. Svo er
hins vegar ekki.
Tveimur kjarasamningum grunn-
skólakennara hefur verið hafnað
og er enn óvíst hvenær samningar
nást sem þeir sætta sig við. En það
sitja ekki allir við sama borð því
að sumum kennurum er ekki einu
sinni gert óásættanlegt tilboð: Tón-
listarkennurum.
Fyrir hrun nutu grunnskólakenn-
arar og tónlistarkennarar sömu
launa fyrir sömu vinnu. Eftir að
landið lagðist á hliðina árið 2008
tóku þeir síðarnefndu hins vegar á
sig stórfellda launaskerðingu. Enn
hefur sú skerðing ekki verið leið-
rétt. Samband íslenskra sveitar-
félaga virðist aðeins reiðubúið að
bjóða tónlistarkennurum í Félagi
kennara og stjórnenda í tónlistar-
skólum samning sem er í takt
við launakjör samkvæmt launa-
samningi sambandsins við Félag
íslenskra hljómlistarmanna frá því
í fyrra. Sá samningur felur í sér 15%
lægri laun en samningurinn sem
grunnskólakennarar hafa tvisvar
hafnað. Þannig hyggst SÍS viðhalda
launamisréttinu sem myndaðist
í hruninu og skapa viðvarandi
stéttaskiptingu meðal kennara. Svo
litla virðingu bera sveitarstjórnir
fyrir okkar störfum.
Enginn þarf að efast um mikil-
vægi menningar í okkar litla landi.
Maðurinn lifir ekki á brauði einu
saman og er menning okkur nauð-
synleg til að lifa af hér á norður-
hjara. Að auki hefur hún reynst
magnað segulstál á þær milljónir
ferðamanna sem heimsótt hafa
Ísland síðustu ár en enginn efast
um hlut þeirra í að rétta af efna-
hag landsins eftir hrun. Hún hefur
einnig átt drjúgan þátt í að reisa
við orðspor okkar Íslendinga á
erlendri grund. Listkennsla er
lykillinn að því að menning okkar
blómstri og þar gegnir tónlistar-
kennslan risavöxnu hlutverki.
Íslensk tónlist hefur fangað athygli
heimsbyggðarinnar ekki síður en
bókmenntirnar. Menning er eins
konar markaðssetning á landinu
og sjái stjórnvöld ekki nauðsyn
þess að við þá markaðssetningu sé
stutt er augljóst að landið mun fyrr
en síðar komast í þrot. Það er alvar-
legur skortur á hyggjuviti.
Í aðdraganda fimm vikna verk-
falls tónlistarkennara haustið 2014
og eftir að því lauk sat ég marga
fundi með þeim stjórnmálaflokkum
sem þá sátu á Alþingi. Þeir þing-
menn sem ég ræddi við voru allir
á einu máli um ágæti tónlistar-
menntunar. Meirihluti þeirra var
á þeirri skoðun að farsælast væri
að ríkið tæki að sér að fjármagna
kennslukostnað tónlistarskólanna.
Þeir sem skáru sig úr þessum hópi
voru sjálfur mennta- og menningar-
málaráðherra og því miður þing-
menn Sjálfstæðisflokks. Það var
því varnarsigur skólanna að raun-
fjármagn til Jöfnunarsjóðs fengist
sem leiddi af sér nokkra hækkun á
greiðslum til tónlistarskóla. Fyrir
skólana í Reykjavík sem glímt hafa
við ófullnægjandi fjármögnun frá
borginni var þetta og sameiginleg
fjárveiting ríkis og sveitarfélaga
til tónlistarskóla lífsbjörg og fyrir
hana erum við þakklát.
Ekki ástæða til að kyssa vöndinn
Ekki teljum við tónlistarkennarar
þó ástæðu til að kyssa vöndinn. Við
teljum okkur sinna störfum okkar
af sömu kostgæfni og gæðum og
grunnskólakennarar og vitum að
starf okkar skiptir máli. Við sættum
okkur ekki við að vera álitnir þurfa-
lingar eða sníkjudýr á íslensku
samfélagi, hvað þá „annars flokks
borgarar“ sem hægt er að bjóða
lægri laun en öðrum.
Tuttugu þúsund Íslendingar
starfa við skapandi greinar og eru
tónlistin og tónlistarnámið veru-
legur hluti af því mengi. Tónlistar-
nemar hafa náð frábærum árangri
í framhaldsnámi í hvort heldur
er öðrum listgreinum eða ólíkum
greinum háskólanáms svo eftir
því hefur verið tekið. Margsannað
og viðurkennt er að tónlistarnám
eykur námsgetu barna og ung-
menna í öðrum námsgreinum. Því
væri skynsamlegast í okkar litla
samfélagi að kappkosta að bæta
árangur íslenskra barna með því
að bjóða öllum aðgang að tónlistar-
námi fremur en að grafa undan
tónlistarkennslu með því að fæla
kennara frá greininni. Við viljum
að kennslustörf okkar verði fullfjár-
mögnuð og að við verðum metnir
til jafns við aðra í launum.
Afstaða fulltrúa Sambands
íslenskra sveitarfélaga til tón-
listarnáms er þeim til minnkunar.
Lausnin gæti verið að losa þessa
mikilvægu grein undan þeirri áþján
sem fylgir því að glíma við þröng-
sýna kothugsun og færa alla fjár-
mögnun tónlistarnáms á Íslandi
undir ríkissjóð. Þá verða líka þing-
menn og ráðherrar að standa undir
því trausti.
Tónlistarkennarar – Engir
annars flokks kennarar
Gunnar
Guðbjörnsson
óperusöngvari
og skólastjóri
Söngskóla
Sigurðar Demetz
Velferðarráðuneytið kynnti í september sl. skýrsluna „Lykill að fullnýtingu tæki-
færa Landspítalans – íslenska heil-
brigðiskerfið á krossgötum“, sem
unnin var af McKinsey & Comp-
any. Var skýrslan tekin saman til
að skýra hvaða breytingar þurfi að
gera í íslenska heilbrigðiskerfinu til
að beina þróuninni í átt að heild-
stæðari þjónustu fyrir íslenska þjóð
eins og segir í formála hennar. Ein af
meginniðurstöðum skýrslunnar er
að hlutfall klínísks starfsfólks væri
lágt samanborið við erlend viðmið.
Í þeim hópi eru læknar hlutfallslega
fáir. Athyglisvert er að þrátt fyrir
þetta kemur Ísland almennt vel út
þegar gæði heilbrigðisþjónustunnar
eru borin saman milli landa og enn
betur þegar árangur er skoðaður í
tengslum við útgjöld til heilbrigðis-
þjónustu.
Í skýrslunni eru sterk varnaðar-
orð látin falla er lúta að mönnun
lækna. Skýrsluhöfundar taka fram
að Landspítalinn hefur átt erfitt
með að laða að sérfræðilækna til
starfa, en benda má á að það á ekki
síður við um landshlutasjúkra-
húsin. Fram koma áhyggjur af
þeirri hættu fyrir landið í heild ef
viðunandi og stöðug endurnýjun
í læknahópnum á sér ekki stað.
Áhersla er lögð á að tryggja verði
að fjöldi lækna sé nægjanlegur til
að heilbrigðiskerfinu sé ekki hætta
búin ef hlutfall lækna sem snúa
aftur til Íslands er ekki viðunandi.
Við bendum á að skoða verði þessi
varnaðarorð í víðari skilningi en
fyrir Landspítalann einan. Endur-
nýjun lækna á sjúkrahúsum á
landsbyggðinni hefur ekki gengið
sem skyldi um nokkurt skeið og má
segja að starfsemi þeirra sé mikil
hætta búin nú þegar. Kemur þar til
m.a. að mikil samkeppni er um þá
sérfræðilækna sem vilja snúa aftur
heim og við þær aðstæður eiga
smærri sjúkrahúsin undir högg að
sækja.
Heilbrigðisyfirvöld verða að
tryggja að íslenskum sérfræði-
læknum erlendis hugnist að snúa
heim að loknu námi. Störf á lands-
byggðinni og stöðum eins og Akur-
eyri verða að vera samkeppnishæf,
vinnuskilyrði verða að vera góð og
laun að endurspegla álag og ábyrgð.
Koma verður á hvata til að læknar
kjósi að setjast þar að. Skýrsluhöf-
undar benda á að vel sé réttlætan-
legt að auka fjárveitingar til lækna-
þáttar heilbrigðisútgjalda og hvetja
raunar til þess að sú leið sé farin.
Slíkt skili sér í auknu hagræði og
framleiðni í heilbrigðiskerfinu og
sé eitt af lykilatriðum til að ná fram
meiri hagkvæmni í rekstri sjúkra-
stofnana, stytta biðlista og fækka
legudögum.
Varasjúkrahús landsins
Hafa ber í huga að þótt meirihluti
þjóðarinnar búi á höfuðborgar-
svæðinu dreifist búseta annarra á
stórt svæði. Mikilvægt er að skipu-
lag almanna- og öryggisþjónustu
á heimaslóðum sé fullnægjandi og
heilbrigðiskerfið geti sinnt hlut-
verki í nærumhverfi í sem víðustum
skilningi. Hitt er ekki síður mikil-
vægt sjónarmið að sjúkrahúsin á
landsbyggðinni, eins og Sjúkrahúsið
á Akureyri sérstaklega, eru vara-
sjúkrahús landsins, sem verða að
vera reiðubúin að geta brugðist við
ef vá steðjar að Landspítalanum og
hann hættir að geta sinnt hlutverki
sínu að hluta eða öllu leyti. Mönnun
og verkefni sjúkrahússins verða
að vera í samræmi við það. Enginn
býst við slíkum ósköpum en þjóðar-
öryggisáætlun verður að taka mið
af slíkum óvæntum og alvarlegum
atvikum. Á sama hátt má benda á að
þegar samdráttur verður í þjónustu
sjúkrahúsa á landsbyggðinni vegna
læknaskorts vex álag á Landspítal-
ann með viðhlítandi kostnaðarauka
og rekstrarvanda og óþægindum
fyrir þá sem um langan veg þurfa að
fara til að fá heilbrigðisþjónustu, sem
annars mætti veita í nær-heimbyggð.
Við hvetjum til að í komandi
ríkis stjórnarsáttmála verði tryggt að
málefni landshlutasjúkrahúsa verði
tekin til skoðunar og sett í forgrunn,
með aðgerðaáætlun, fjárveitingum
og sértækum hvataúrræðum sem
tryggir að hægt sé ráða lækna til
starfa á bráðasjúkrahúsum landsins.
Hvað með landshlutasjúkrahúsin?
Reynir
Arngrímsson
formaður lækna-
ráðs Landspítala
Ragnheiður
Halldórsdóttir
formaður lækna-
ráðs Sjúkrahúss-
ins á Akureyri
Leikurinn tapaðist. En
munið að það er annar og
aðrir leikir fram undan
og framtíðinni og göfugu
hlutverki jafnaðarmanna er
hvergi lokið. Málstaðurinn
er enn við lýði.
Við sættum okkur ekki við
að vera álitnir þurfalingar
eða sníkjudýr á íslensku
samfélagi, hvað þá „annars
flokks borgarar“ sem hægt
er að bjóða lægri laun en
öðrum.
1 1 . n ó v e m b e r 2 0 1 6 F Ö S T U D A G U r14 S k o ð U n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
1
1
-1
1
-2
0
1
6

0
4
:3
3
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
4
1
-7
4
4
4
1
B
4
1
-7
3
0
8
1
B
4
1
-7
1
C
C
1
B
4
1
-7
0
9
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
5
6
s
_
1
0
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K