Pilsaþytur: kosningablað Kvennalistans 1995 - 03.06.1995, Blaðsíða 3

Þjáðfélagið er
fjandsamlegt
fjölskyldunni
„Við íslendingar höfum komið okkur í
mikinn vanda með því að ganga of nærri
fiskistofnum og valdið samdrætti í jj
þjóðarbúskapnum. Um árabil höfum við
eytt um efhi fram og safnað skuldum," segir
Kristín Ástgeirsdóttir, þingkona. „Stóra
spumingin er hvemig við ætlura að leysa
þennan vanda. Auðvitað getum við breytt
skiptingunni en við verðum að komast út
úr kreppunni til að geta tryggt
áframhaldandi gott mannlíf á íslandi og
skapað vinnu fyrir alla. í stefnuskrá
Kvennalistans birtist ekki aðeins
framtíðarsýn okkar, hvemig við ætlum að
móta samfélagið til langs tíma, heldur em
tekin fyrir mörg mál sem snúa að
óréttlætinu í samfélaginu og þarf að breyta
núna. Það þarf að huga að menntakerfinu
og heilbrigðis- og tryggingakerfið þarf að
stokka upp. Konur eru t.d. um.tveir þriðju
hlutar aldraðra og það er gífurlegt
hagsmunamál fyrir samfélagið að bæta
heilsu kvenna svo aldraðar konur verði vel
á sig komnar og fái notið elliáranna. Meðal
annars þess vegna er svo mikilvægt að breyta
áherslum núna.“
Langtímahugsun skortír á
íslanái
Hvernig finnst þér hafa tekist til við
niðurskurð á rfkissjóði hjá ríkisstjórninni?
„Ríkisútgjöld hafa aukist jafnt og þétt og
hallinn sömuleiðis. Hugsanlega hefðu þau
aukist enn meira ef ekki hefði verið gripið
til aðgerða en í raun hefur mjög lítill
árangur náðst. Það sem hefur verið skorið
niður hefur yfirleitt verið sótt með
aukafjárlögum. Niðurskurðurinn í
heilbrigðiskerfinu hefur verið svo
handahófskenndur og vanhugsaður að
árangur er takmarkaður. Sjúklingum og
öldmðum hefur verið gert erfiðara fyrir með
aukinni hækkun á lyfjakostnaði. Ýmsar
stofnanir og skólar hafa verið svelt og gert
að draga úr þjónustu. Við kvennalistakonur
teljum þetta ekki vera réttu leiðina. Það
sem skortir svo átakanlega hér á landi er
langtímahugsun. Það er engin atvinnustefna
héma eða menntastefna svo dæmi séu tekin.“
Hver er sérstaða Kvennalistans fyrir utan að
vera kvennaframboð?
„Kvenfrelsi og umhverfisvemd. Sérstaða
Kvennalistans felst íþví að verastjómmálaafl
sem beitir sér í málefnum kvenna á víðum
grundvelli. Við höfum sameinast um stefnu
sem bætir hag allra kvenna. Kvennalistinn
stendur einnig fyrir umhverfisvernd. Það
hefur verið rauður þráður í stefnunni alla
tíð. Kvennalistakonur vilja almenna
hugarfarsbreytingu, við teljum að til þess að
bæta þjóðfélagið, auka jafnrétti og lýðræði
þá þurfi nánast hugarfar byltingu.
Mannréttindabarátta kvenna er einnig
nátengd auknu lýðræði sem er forsenda þess
að konur geti haft áhrif á umhverfi sitt.
Samábyrgð er lykilhugtak sem þýðir m.a. að
við erum sameiginlega ábyrg fyrir því að
vemda jörðina og bæta þann skaða sem
mannkynið hefur valdið. Við viljum nýja
hugsun í öryggismálum sem byggir á því að
öryggi okkar sé ekki varðveitt með
hemaðarbandalögum heldur
umhverfisvemd. Óvinurinn er fyrst og ffemst
lífshættir okkar en ekki aðrar þjóðir.
Kvennalistinn er sfðast en ekki síst gagnrýninn
á samfélagið sem við lifum í og hvað konur
bera skarðan hlut frá borði, jafnt f
valdastofnunum þjóðfélagsins og úti á
vinnumarkaðinum. Þjóðfélagið er í raun
fjölskyldufjandsamlegt og þvf verður að
breyta. Fjórflokkamir hafa haft nægan tíma
til þess en ekki haft áhuga á því. Þess vegna
hefur aldrei verið mikilvægara en nú að
Kvennalistinn komist í ríkisstjóm."
Mannauðurer
besta fjdrfestingin
„Ein af okkar mikilvægustu auðlindum er
mannauðurinn, fólkið sem byggir þetta
land,“ segir Guðný Guðbjörnsdóttir, dósent
í uppeldis- og menntunarfræðum við Háskóla
íslands en hún skipar 2. sæti Kvennalistans
í Reykjavík. Guðný hefur verið varaþingkona
á þessu kjörtímabili og einkum sinnt
skólamálum. „Það hversu vel okkur tekst að
spjara okkur í samfélagi þjóðanna fer allt
eftir því hversu vel okkur tekst að vinna úr
því sem við höfum. Við þurfum að nýta
náttúruauðlindir okkar í senn skynsamlega
og í sátt við umhverfið en það krefst mikils
hugvits, verksvits og nýsköpunar.
Menntamálin em því ein af grunnforsendum
þess að mannauðurinn vaxi, en núverandi
ríkisstjórn hefur skorið niður fjármagn til
mennta- og menningarmála um tvo
milljarða á kjörtímabilinu. Eigi
mannauðurinn að vaxa þarf fólki að líða vel.
Það á við um bömin sem eru að stíga sín
fyrstu spor í skapandi starfi; unglingana
sem verða að fá tækifæri til skapandi starfs
á eigin forsendum í skólum og
tómstundum; og fullorðið fólk, konur og
karla á öllum aldri. Okkur er lífsnauðsyn
að efla mannauðinn en til að svo megi
verða þarf að byggja á samábyrgð og að
tryggja að mannréttindi allra séu virt. Allt
ofbeldi á heimilum og úti í samfélaginu
er brot á mannréttindum og heftir fólk í
lífi og starfi."
„Menntamálin eru í senn uppeldismál,
jafnréttismál og efnahagsmál og því er
afar brýnt fyrir kvenfrelsisafl eins og
Kvennalistann að þeim sé vel sinnt,“ segir
Guðný. Kvennalistinn lagði fyrst fram
frumvarp um samfelldan lengdan skóladag
árið 1987 og nú 1995 voru loks saraþykkt
ný lög um einsetinn gmnnskóla en án þess
að tryggt væri fjármagn til breytingarinnar
og lengingar á skóladegi bama.
„Grunnskólinn er vinnustaður barnanna
okkar í heil tíu ár og því óheyrilega
mikilvægur fyrir líðan þeirra, uppeldi og
félagsmótun,“ segirGuðný. „Tryggja þarf
að stelpur og strákar fái jafn mikla örvun
og athygli, að kennslubækumar mismuni
ekki kynjum og mikilvægt er að fjölga
kvenskólastjórum þannig að fyrirmyndir
bamaséu afbáðum kynjum. Kvennalistinn
leggur áherslu á að kjör kennara verði
bætt og að grunnskólinn fái nægilegt
fjármagn til að standa undir þeim kröfum
sem til hans eru gerðar. Gott andrúmsloft
og góð líðan nemenda og kennara er
forsenda skapandi skólastarfs."
í stefnuskrá Kvennalistans er talað um að
lögleiða rétt bama til leikskólavistar frá
fjögurra ára aldri þó að vissulega skuli
áfram stefnt að því að börn fái dagvistun
frá lokum fæðingarorlofs foreldranna.
Guðný segir að með þessu eigi að tryggja
að öll börn eigi rétt á leikskólavist í að
minnsta kosti tvö ár ef foreldrar óska. Næsta
skrefið verði þá vonandi að þessi
leikskólavist verði foreldrum að
kostnaðarlausu eins og tíðkast t.d. í
Frakklandi og Belgíu.
Meiri áhersla á starfsmenntun
sem höfðar tíl heggja kynja
Guðný segir það löngu tímabært að
mörkuð sé stefna fyrir framhalds-
skólastigið. „Víð viljum framhaldsskóla
við hæfi allra einstaklinga sem og
samfélags. TVyggjaþarf að skólinn sé íbetri
tengslum við atvinnulífið og því þarf að
auka áherslu á starfsmenntun, Það
starfsnám sem nú er völ á virðist höfða
lítið til stúlkna enda einhæft og í raun oft
ekki í boði fyrir stúlkur. Því er
grundvallaratriði að bjóða upp á starfs-
réttindanám sem höfðar einnig til stúlkna
t.d. á sviði þjónustu, verslunar- eða
ferðamála. Framhaldsskólinn hefur þróast
nær stefnulaust þannig að gildandi
námskrá er í raun einungis lýsing á því
skólastarfi sem kennarar hafa ver-ið að
móta í mismunandi skólum. Marka þarf
skýrari stefnu með fjölbreyttari námskrá
við allra hæfi. Einnig vil ég benda á mikilvægi
þess að undirbúa pilta og stúlkur undir
fjölskyldulíf og að tryggja að allir nemar fái
lögbundna fræðslu um kynlíf og jafnrétti
kynjanna."
Betri háskóli þar semjafnrétti
kynjanna er virt
Guðný þekkir málefni Háskóla íslands mjög
vel ogsegir að framlög til hans hafi verið skorin
mikið niður á kjörtímabilinu sem bæði hafi
bitnað á kennslu og rannsóknum. „Það er afar
brýnt að móta uppbyggingu háskólastigsins
og setja um það nýja löggjöf. Tryggja þarf
sérstöðu Háskóla íslands varðandi
grunnrannsóknir og framhaldsmenntun og
að hann haldi stöðu sinni sem háskóli á
heimsmælikvarða í vöidum greinum. Þó að
konur hafi lengi verið í meirihluta meðal
stúdenta eru aðeins 6% prófessora konur og
19% dósenta. Fjölga þarf kvenkennurum,
tryggja verður að konur eigi aðgang að
háskólaráði, efla þarf kvennarannsóknir og
koma þarf á námi í kvennafræðum. Þá þarf
að breyta lögunum um Lánasjóðinn frá 1992,
sem í raun skertu möguleika bamafólks,
einkum ungra kvenna, til náms, Jafnrétti til
náms er grundvallaratriði, Við viljum að endur-
greiðslur verði viðráðanlegri, auka
sveigjanleika og taka upp mánaðargreiðslur
eftir fyrsta misseri. Höfum hugfast að mennt
er mátturog mannauðurinn er besta fjárfesting
hverrar þjóðar," segir Guðný Guðbjörnsdóttir.
Athafnir í stað
orða
„Brýnasta baráttumál Kvennalistans á næsta
kjörtímabili verður að jafna launamun
kynjanna," segir Þórunn Sveinb j arnardóttir
stjórnmálafræðingur sem skipar 3. sæti
Kvennalistans í Reykjavfk. „Nýútkomln skýrsla
Skrifstofu jafnréttismála um launamun
staðfestir það sem kvennallstakonur hafa sagt
í 12 ár, að ástandið er algjörlega óþolandi.
Launamunurinn eykst með aukinnl menntun
og sú kenning að menntun sé lykillinn að
bættum kjörum kvenna er hrunln. Staða
kvenna á vinnumarkaði, laun þeirra og kjör
hafa alla tíð verið forgangsmál Kvennalistans.
Við leggjum megináherslu á að launakerfi
ríkisins verði tekið til gagngerrar endur-
skoðunar. Kvennalistinn vill að tekið verði upp
ókynbundið starfsmat á vinnumarkaði. Það
þýðir að störf eru metin upp á nýtt eftir
ákveðnum aðferðum sem eru í raun
„kynblindar" en leggýa þætti eins og ábyrgð,
hæfni og vinnuskilyrði til grundvallar. Það er
komið nóg af skýrslum og við krefjumst
athafna í stað orða.“
I
Kvenfrelsi likafyrir karla
Hvaða þýðingu hefur launajöfnuður fyrir
karlmenn?
„Mjög mikla, ég efast um að karlmenn séu
sáttir við ástandlð og það gj ald sem þeir verð/
að greiða fyrir karlmennskuna. Þeir eru að
sligast undan fyrirvinnuokinu og taka ekki
þátt í uppeldi bama sinna. Fæðingarorjþr þaff
að lengja eins og Kvennalistinn hefur marg
oft lagt til, jafnframt ber að tryggja körlum
rétt til hluta fæðingarorlofsins. Þámeina ég
raunverulegan rétt sem þeir sækjast eftir að
nýta." Þórunn segirþau kjör sem nú bjóðast
stúdentum vera öil önnur og verri en áður.
„Nú er svo komið á láglaunalandinu íslandi,
að afborganir húsbréfalána og lána frá
Lánasjóðnum reynast mörgum fjölskyldum
ofviða. Þetta gengur auðvitað ekki. í vissum
skilningi er komið að skuldadögum en þeir
sem eyddu ætla ekki að borga, reikningurinn
er sendur annað. Við sem yngri erum eigum
að blæða fyrir þá sem fengu námslán og
húsnæðislán sem brunnu upp á verð-
bólgutímanum. Eyðslu og hagvaxtarhyggja
lýðveldistímans er löngu orðin gjaldþrota.
Framtíðina viljum við skapa á okkar eigin
forsendum, forsendum kvenfrelsis,
umhveifisvemdar og samábyrgðar. Við megum
ekki spilla eða ganga á auðlindirnar og
verðum því að leggja sjálfbæra þróun til
grundvallar vegna þess að hún ein getur tryggt
áframhaldandi líf í þessu landi."