Framfari - 28.03.1879, Side 3

via allt tn'.aijbtningn-salh lutersku kirkjunmr sem
dumflyjanlegt ok a herbum ahnennings innan pess-
ara kirkjuljelaga, jafnvel abur en harm pekkir
nokkub a?) mun til innihalds peirra. Og i sann-
leika meira til: uefnilega lieil hruga fomluterskra
gubfraebisrita fra 16.. 17. og IB. old. Er pab
pa svo ab skilja, munu sumir spyrja, ab til pess
ab gjjrast synddumabur verbi mabur abur ab hafa
rannsakab oil pessi rjetttninabarrit og sampykkt
innihald peirra? Nei. enganveginn. Ekki from-
ur en safnabarlimir sjera Pals porlakssonar purftu
ab rannsaka Agsborgarjatninguna oghin i.nnur jatn-
ingarrit luterskuiniar abur en peir buudu sig vib
pau sem sina truarreglu. Og pab er ekki einu
sinni beldur svo ab skilja, ab abnenningnr f norsku
synddunni 1 orbi kvebnu bindi tru sina vib bib
marga og mikla, er bin dminnstii fornu gubfraeb-
iscit hafa inni ab lmlda. En Eitt er vist, og
pab similar Asperheim til fullnustu, ab bin eini
areibanlegi vegur til sannrar truar er, sa ink vie rut
rjettri sy nddu-skobun, ab lesa bibliuna gegn uni sjon-
auka liinna fornlutersku gubfraebisrita. Walter og
ollum bans Iporgdngumonnuin, smaum og stdrum,
pykir pab dliaifa, ef einbvcr gengur beint ab
ritningunni 1 vissri von uni ab hann fyrir rann-
sdkn bennar muni komast ab sdmu niburstdbu
eins og Luter og fjdgismenn bans til forna, og
po er pvl ab einu leyti lialdib fram, ab liei-
lcig ritning sje ljds i bverju einstf.ku at-
ribi'), og bins vegar pvi, ab liiburstaba su. er
hinir fornlutersku gubfraebingar komust til, hafi
verib bsebi rjett og fullkomin. Truarjatningarritin
eru nu f peirra augum dniissandi til rjetts
skilnings a ritningunni, en pau eru ekki einhlit.
pvl nn'rg eru pan truaratribi, sem par er ann-
abhvort sleppt alveg eba ekki ndgu liakvaemlega
akvebin. Svo synist peim Waltersmonnuin, og
pvi verbur Ilka ab ((sla fostu” svo miklu meiru
af fornlutersku en triiarjatningunum. pessi fornlut-
ersku rit eru nu a pann butt bindandi fyrir
samviskur synddumanna, ab komist einhver i rann-
sdkn heilagrar ritningar ab annari niburstcbu, jafn-
vel pdtt abeins sje i smaatribi. lieldur en pessi
gbmlu rit, og hann svo ekki, pegar bonuin er
synt fram a, live mismunandi sje bibliuutlegg-
ing bans og liinna fornu gubfriebinga, best til
ab jata, ab bonuin hafi yfirsjest, pa er liann
jafnbarban dsemdur tniarvillingur, sem ltekki vilji
beygja sig undir gubs orb”. [Meira sibar].
, ..Ill ,r,,,ri !■'
I Framfara nr. 14. pessa ars befir aun-
ar peirra manna, sem eitt sinn hefir verib talinn
ritfasrastur hjer i nylendunni, hr. J. Briem enn
a ny gengib fram a ritvbllpm og i greininnj
t(F:'ir veit bverju fagna skal” gjdit, tilraun til
ab rannsaka og leysa ur pcirri spurningu, ab
hve niiklu ley ti peir menu bjer i nylendunni,
sem stjdriiarlan hafa pegib, hafi rjett a ab fiytja
hjeban burtu. Fyrir pcssa tilraun a hann pakk-
ir skilib, pvi pab er mjog aribandi atribi og
pess vert, ab menn ibugi pab, sem nakvaimleg-
ast og hlutdrsegnislaust. Hjerumbil pribjungur
greinarinnar gengur til heiinspekilegra rannsdkna
urn 4lebli” d<ra og manna, (lbreyfingar” peirra
ur einum stab i annan, til pess ab geta verib
par , (sem best er fyrir niunn og maga” o. s. frv.
pab er hvorttveggja, ab petta er litilsvert i sjalfu
sjer, og kemur mali pessu ekki beinlinis vib,
enda er jeg braeddur uni ab rnjer mundi eigi
takast, ab rita svo uni pab efni, ab ritstjdrn
Frf. fyndi sjer skvlt ab taka pab. pab vieri
lafhaegt ab iy 11a dalk eptir dalle 1 Frf. efmab-
ur t. d. v iI'di rannsaka pab spursmal ut i allar
aesar, hvort beldur menn alrnennt jeta til ab
1 i f a , eba lifa til ab jeta, (eins og naest
virbist liggja skobun hofundarins), einkum ef far-
1) Flest annab kristib i'dlk truir pvi, ab gubs
orb sje ljost i ollu pvi, sem naubsynlega utheimt-
ist til salulijalpar, og natturlega mdrgu obru, en
par a mdti engan veginn i bverju einst.iku at-
rifti. pessi tru er ekki beldur tekin ur lausu
lopti; pvl til s.innunar vil eg abeins benda a,
ab Pjetur postuli tekur pab Irani a einum stab
(2 Pjet. 3, 16), ab i brjefum Pals sje sumt pung-
skilib.
ib vreri a aliar lilibar ut fyrir ofnift. Hitt er
torveldara ab gj.'.ra pesskonar ritgjorbir svo a-
lleyrilegar og girnilegar til froSlniks, ab leseild-
nr blabsins eigi mundu kalla pab bull og hringl-
anda og - fyrtast a kaupuuum. Nu, jeg bib liaibi
Frf. og lesendurna l'orlats a pessum uturdur,
ef peim kynni ab virbast hann oparfuf. Jeg
kern pa aptur til etnisins og greinarinnar. Ab
endingu rannsdknanna kemst h .fundimnn ab
peirri niburst.lbu, ab 14maniiskepiian, eins og dyr-
in”, {t. d. porskar. asnar og hanar] megi vera
par (a belt ?) a heiniins Ik.guni, sem lielini best
likar”, sje pab ekki ..osambobid maunlegri soma-
tilfinningu”. petta er abalreglan. En pegar liana
skal heimfiera til nylendnmaiina hjer, verbur fyr-
ir i gdtunni illur prandur, pab er: stjdrnarlaii-
ib. Fyrst virbist holundirium (.ekki geta verib
rjett, ab vil j a f ara, an pess ab borga
IS nib”. Sibar vili hann po ((ekki segja undan-
tekningarlaust” ab pab sjojraugt ab fara, an
pess ab vilja borga sina skuld. Ab sib-
ustu gengur lninn ab pvi visu, ab liann (-fai a-
rmeii” fyrir pab, ab liann aliti (irangt, ab menn
fari orbalaust i burtu hjeban meb lan pab;
er stjornin v e i 11 i n y 1 e n d u;ii n i .
pegar pessar setningar eru samanbornar, er eigi
aubvelt ab sja, liver meiningin er. Vera inn
ab hefundurinn bail tv;er skobanir undireiris,
abra 4.privat”. og liina ^public”, ell po ei aub-
sjeb. aO bonuin sjalfum pykir rnest varib 1 hina
sibustu. petta ma raba i.l' pvi, ab meb pessu
aliti siuu vill hann eptir eigm sogn vinna hvert
afreksverkib obru meira; (tvernda rj e 11 peirra
sem kyrrir vilja vera, drengskap peirra, er
fara vilja, gagn landa vorra a islandi”,
(ls6ma”!) binnar islensku pjdbar, og (lrj o t t”i)
Kanadarikis. petta eru allt mikil parfaverk og
sannkbllub prekvirki, og pab vairi eigi iitib
lan fyrir alia blutabeigendur, ef Johann Briem
meb eintdmu aliti siuu greti svo l<miklum blutuui”
til vegar komib. Hjer er aptur, pvl mibur,
eigi ljost, hvor meini.ngiu er lijii hdfuudmum
og ej pab mjug sorglegt, pegar um pvilik atrib-
isorb er ab gjora, sem, efi til vill, undir er kom-
irui heill, sonii og rjettur beillar pjobar og rikja.
En meb pvi pab er mjug oliklegt, ab nokk-
ur komist (,orbala ust” hjeban ur nylendunni
buferlum, og omogulegt, ab nokkrir menu kom-
ist burt meb pessar attatiu piisundir dollara -(er
stjornin veitti nylendunni"’, (og enda pdtt aliir
fieru burtu) pa mun meiningin vera su, ab pab
sje rangt, ab nokkur fari burtu, an pess ab gjora
grein fyrir shium parti af stjornarianinu, eba
senija um pab vib umbobsmann stjdrnarinnar. Eli
vau'i petta alit lidfundaritis, pii er par a mdti dskilj-
anlegt, ab hann telur sjer vis annuli fyrir pab,
pvi jeg veit eigi betur en petta sje allra manna
skobun hjer i nylendunni. Og po einhver kynni
ab bittast, sem reyndi til ab 4lsvikjast” eba
>tstrjuka" burt meb pab, sem hann kynni deytt
ab eiga af stjdrnarlanniu, pa mundi hann aldrei
dirfast ab anueia peim, sem kalla pab rangt
og odrengilegt, petta vairu pa astsebuiausar get-
sakir, og oskiljanlegar af peim mauni, sem talar
svo opt og mikib um ((rjett” og (.gildi’ , og bef-
ir pegar syut ab hann er dtraubur ab ganga a
hdlin fyrir binn Jsleuska lmgsuiiarbatt”. Ef
pab skyldi vera alit J. B., (eins og sumt bend-
ir til i grein bans), ab menu hafi eigi rjett og
sjeu eigi frjalsir, ab fara hjeban ur nylendunni,
uema pvi ab eins ab peir abur borgi allt stjdrn-
arlan sitt, og skuii elia ddrengir lieita, pa er
allt obru uiaii ab gegna, pvi mjug fair inunu
hafa pa skobun. Hjer er spurmngin pessi: Er
pab dbeibarlegt og ddreugilegt ab fiytja hurt ur
nylendunni, an pess ab geta abur borgab stjornarian
sitt, eba hefir sfjdrnarlanib skert persdnulegt frelsi
manna ? Ur pessari spurningu er naubsynlegt ab
leysa skyrt og skorinort, baebi peirra vegua, sent
burtu fiytja, og eins hinna, sem eptir sitja. Af
pvi ab lantakan blytur ab skobast sem eiuskonar
samningur milli Kanadastjdniar og Islendinga, pa
1) pessi orb, sem rnjer pykja einna mest
verb, eru aubkennd af rnjer og jeg get ekki sjeb,
livers pau hafa att ab gjalda hj& liofundinum.
er allt undir pvl komib. pegar . pessari spurn-
ing ska) leysa, livort stjornin uppliallega liefir
bundib lanib peim skibnala, ab lantakendur skyldu
dvelja bjer i nylendunni, uns lanib vieri endurborg-
ab, og Islendiugar siban gengib ab pvl. En
hvorugt petta a sjer, rnjer vitanlega, liokknrn stab,
pessvegna get jeg eigi betur sjeb, en mabur
hafi ful!an rjett ti! ab svara spurningu pessari
lieitandi. Kanadastjorn liefir vafalaust veitt 1 a11-
ib _,til stofiiunar og efiingar nvlendu pessari”,
oj^ffitJas t til. ab lantakendur stabnamidust bjer
og yrktu landib, en lienni hefir aldrei til biigar
komib — pab pori jeg ab segja — ab setja
Islendinga (lantakendur) sem eiuskonar innstaebu-
kiigiidi a jarbirnari), bvorki um skemmri nje lengri
tlma. pab vat - og astlun Islendinga ab bua
bjer um sig og sina, alda og dborna, og ( .una
bjer glabir vib sitt". Btebi stjornin og (slend-
ingar hafa og, an efa, lialdib ab landib vseri gott
og nylendusvaibib vel valib. Nti befir bin stal-
liarba og iskalda rcynsla synt, ab pd Nyja-fsland
sje i sjalfu sjer vel lifvasnlegt og ab morgu leyti
gott land, pa liefir pab eigi ab slbur pa gall a
og dkosti, sem ofvaxnir eru kropt-
u in f j e 1 a u s r a man n a . pannig hafa bvor-
umtveggju, stjorniniii og Jslendinguni, brugbist
gobar vonir, meb dbruni orbuin: ..speculationin”
hefir mistekist. llvab getur pa verib ebliiegra
og sanngjarnara en ab babir blutabeigendur taki
I patt i skabanuni ? pab er ab visu mjog illt, ab
Kanadastjdrn skuii missa nokkub af fje pvi, er
buii-i gobu trausti befir lanab Islendiiigufn til
nylendustofnunar, en bitt er pd enn verra, ab
Islendiugar hafa flestir eytt eigi abeins aleigu
sinni beldur hjerumbil priggja ara atvinnu pvi
mer til einkis, og hafa par a ofan latib marga
fraendur og vini fyrir dliolla og onoga fiebu og
illan abbunab. pab er og ilia farib, ef stjornin
tier eigi landib yrkt. eins og him befir tilaetlast,
pareb him hefir lagt svo mikib i sulurnar, en
pab er pd harbara, ef menn neybast til ab lata
bjer eptir jarbabtetur slnar lyrir alls ekki neitt
og ganga slippir og snaubir fra liusi og beim-
ili uti blainn. pab liggur i augum uppi, ab eng-
inn muni gjora pvillkt ab ganmi sinu eba af ..o-
eirb”, og brjalsemi, beldur af orvamtingu um
framtfb sina bjer. Og liver er sinuni knutum
kunnugastur. Ef margir fiytja lijeoan burtu. pa
er sjon sdgu rlkari, ab nylenduvalib befir mis.
heppnast. Og pessi liiistuk cettu eigi ab koma
nibur a Islendiugum einum beldur ollu fremur
stjorniniii ab minnsta kosti hvab snertir abalfiokk
nylendumanna, er fluttist hingab sumarib 1876-)
Allt um pab er pab ijarri minni meiningu, ab
stjornin ein beri skabann? Henni hefir farist svo
drengilega vib Islendinga, ab peir aittu meb
fusu gebi, ab borga pab, sem peir geta borgab
af laninu um leib og peir fiytja burtu — Um
hina, sem kyrrir eru, er hjer eigi ab neba — Og
ef peir gjora pab, pii er’illa gjdrt og dmannlega.
ab berja pa brlxlmn um dheibarlegan eba odrengi-
an vibskilnab. pab virbist sanngjafnt, ab Kanada-
stjdrn beimti gripi sina ahold og verkfori, sem
bun befir lagt til nylendunnar, en sleppi ollum
matvielareikninguin en ab fslendingar skili ollu
aptur. sem til er af peasum hlutum, eba pa and-
virbi peirra, ef peir geta pab -f&tsektar vegua.
Enginn skvldi mtla binni frjalslyndu og maiinub-
legu Kanadastjdrn. ab bun mundi vilja gjora sjer
pii miiinkun ab beita ofriki tii ab Ha nokkrum
dollurum af fatsekum Ijulskyldumfinnum, sem i
gdbu tiausti hafa pegib tilbob hennar og flutt
hingab, og lata pa allslausa og halfnakta fra sjer
fara. Og pd hefir pessu verib fleygt eptir „ag*
gentum” stjdrnarinnar. Hitt er og dtnilegt, ab
peir, sem kyrrir verba bjer i nylendunni og bet-
ur eru settir, ba£a betri vonir, eba komast eigi
burtu, pd peir niaske vildu, reyni til ab kasUi
bakslettuui a pa, sem leita hjeban, af pvl peim
synist sjer eigi' lifvienlegt i nylendunni. pab er
1) 1 Eusslandi er enda buib ab afnema pess-
kouar prselsbund.
2) Hun sampykkti landkjdrib og sendi siban
agenta slim, pa herra Sigtr. Jdnasson og Kriegev
beini til islands til ab bjdba Jslendinguni einum
einmitt petta land en ekki annab.