Norðurslóð - 30.04.1981, Síða 7

Eiríkur Hjartarson
Fæddur 1. júní 1885 - Dáinn 4. apríl 1981
Margir eru þeir orðnir sveitung-
ar okkar, sem horfið hafa burt
úr heimahögum á ungum aldri
til að leita sér að lífsstarfi þar
sem fleiri kosta er völ en heima-
fyrir gerist. Þannig hefur þetta
sjálfsagt verið á öllum öldum,
en þó miklu mest á síðari tímum
eftir að bæir tóku að rísa við sjó-
inn og verkaskipting nútímans
hóf göngu sína.
Ekki verður annað sagt en að
margt af okkar brottflutta fólki
hafi komist langt á þeirri braut,
sem það hefur valið sér og borið
uppruna sínum gott vitni á fjar-
lægum slóðum.
Þótt menn flytjist brott varð-
veita flestir að einhverju leyti
tengslin við heimabyggðina, en
mjög er það þó misjafnt eins og
gengur.
Einn þeirra Svarfdælinga,
sem best sameinaði gott gengi í
starfi sínu innanlands og utan
og áþreifanlega ræktarsemi við
æskuslóðirnar var Eiríkur Hjart
arson frá Uppsölum, sem lést 4.
april nálega 96 ára að aldri.
Eiríkur fluttist burt úr sveit-
inni ungur að árum. Leið hans
lá til Ameríku, þar sem hann
nam rafmagnsfræði. Þar kvænt-
ist hann íslenskri stúlku, Val-
gerði Halldórsdóttur, og áttu
þau hjónin 3 dætur, er þau flutt-
ust heim 1918 og settust að í
Reykjavík. Á vettvangi raffræð-
innar vann Eiríkur æfistarf sitt,
sem kallað er. Sem fagmaður í
þeirri grein var hann í miklu áliti
og átti mikinn þátt í að gera raf-
magnið að þeim óaðskiljanlega
hluta daglegs lífs manna í höf-
uðborginni, sem þaðnúerorðið
á hverju heimili á landi hér.
En utan aðalstarfsins átti
Eirikur hugðarefni, sjálfsagt
fleiri en eitt hugðarefni. Eitt
þeirra lagði hann þó mesta rækt
við og fómaði mestum tíma.
Það var trjá- og skógrækt.
Hann reisti fjölskyldunni, 7
dætrum og einum syni, hús og
heimili í Laugardalnum við
Reykjavík og hóf um leið rækt-
un trjágróðurs, sem brátt varð
bæði mikill og fagur og stendur
að einhverju leyti enn, þótt
borgin vilji kreppa að slíkum
grænum vinjum.
Sjálfsagt hefur Eiríkur alltaf
munað vel eftir uppruna sínum
og æskudögum hér í Svarfaðar-
dal á morgni aldarinnar. En á
meðan börnin voru í uppvexti
og umfangsmikil störf kölluðu
að var ekki tími aflögu til að
rækja tengslin við æskuslóðir.
En það fór fyrir honum eins
og svo mörgum öðrum, að þeg-
ar aldurinn færðist yfir og dag-
legu störfin farin að skipa
minna rúm í huganum, þá taka
minningar æskuáranna að leita
á og kalla til manns sterkari
rómi.
Ekki veit ég hvenær sú hug-
mynd kviknaði með Eiríki, að
gaman væri að reyna sig við
skógrækt norður í Svarfaðar-
dal. Líklega hefur hann gengið
með hana lengi, en það var ekki
fyrr en hann var orðinn sextug-
ur, árið 1945, að tækifærið
bauðst til ð gera hana að veru-
leika. Þá buðust honum Hánefs
staðir til kaups, en þá jörð hafði
Pétur Eggerz Stefánsson frá
Völlum og Sigurveig Þorgils-
dóttir frá Sökku keypt 1931,
byggt upp og raflýst. Eiríkur
hefði sennilega helst viljað eign-
ast Uppsali, þar sem hann var
fæddur og uppalinn, en sú jörð
lá ekki á lausu. Hánefsstaðir var
næstbésti kosturinn og að sumu
leyti betur fallinn til þess, sem
Eiríkur hafði í huga. Hann
keypti því jörðina, leigði hana
til venjulegra búnytja, en tók
undan skákina neðan þjóðveg-
arins. Þar skyldi draumurinn
um svarfdælskan skóg rætast.
Hánefsstaðaholtið, sem Ei-
ríkur tók undan og girti hinni
voldugu girðingu er um 7 hekt-
arar að stærð og var heldur rýrt
land, en lega þess mjögskemmti
leg meðfram ánni.
Þarna hófst hann handa að
láta draum sinn um svarfdælsk-
an skóg rætast. „Þangað flutti
hann á hverju vori um áraröð
trjáplöntur af eigin beðum í
Laugardal, norður að Hánefs-
stöðum í jeppakerru aftan í bíl
sínum og gróðursetti þær með
eigin höndum. Þar var að verki
maður gróandans, er sýndi og
sannaði, hvað unnt er að afreka
þegar samstilling er meðal
handa og hugar, vilja og um-
hyggju, djörfungar og dáða í
fari mannsins.“ Þessi tilvitnun
er tekin úr minningargrein, sem
Gísli frá Brautarhóli ritaði um
Eirík í Tímanum á útfarardegi
hans 15. apríl og þarf engu við
það að bæta.
Hið berangurslega holt, sem
blasir svo vel við þeim sem búa
gegnt því í dalnum, tók smám
saman að breyta um svip. Á
næstu 20 árum eða svo skrýddi
jarðeigandinn það grænum
skógi og gerði það aftur að því
sem það var í árdaga, holt í
hinni fornu merkingu orðsins,
skógur eða skógi vaxið land.
Nú er Hánefsstaðaskógur
orðinn að fegursta veruleika og
augnayndi bæðiveturogsumar.
öspin kringum tjörnina, sem
Eiríkur gerði í kvos norðurúnd-
ir merkjunum er hávaxin og
gróskumikil. Greni og fura teyg-
ir úr sér ár frá ári í skjóli birkis-
ins, og suður við gömlu rafstöð-
ina hans Péturs eru raðir af
ljómandi fallegum reyni. Og í
skógbotninum er allt löðrandi í
víði, lúpínu og innlendum blóm
gróðri og lyngi og bláberin, sem
allaf hafa vaxið þarna í holtinu,
eru nú margfalt meiri en áður í
skjóli trjánna og friði fyrir allt-
nagandi tönn sauðkindarinnar.
Árið 1965 ánafnaði Eiríkur
jörðina og þar með skóginn
Skógræktarfélagi Eyja'fjarðar í
erfðaskrá sinni, og afhenti félag-
inu þá þegar eignina til umsjár.
Það heyrist á sumum að arftak<-
inn hafi ekki sinnt arfinum sem
skyldi. Ekki er því að neita að
betur mætti gera, en þó skyldu
menn minnast þess að frum-
gróður landsins getur vel kom-
ist af an afskipta mannsins, ef
hann áðeins fær að vera í friði
fyrir honum og fylginautum
hans grasbítunum.
Þótt lítil vinna hafi á undan-
förnum árum verið lögð í um-
hirðu skógarins, hefur hann
haldið áfram að vaxa, birkið
hækkar og breiðist út eftir sín-
um lögmálum og víðir og jurt-
kenndur gróður vex og dafnar.
Það er ágætt að grisja og skera
til trén ef menn vilja fá „vel hirt-
an skóg“ sem kallað er, en það
getur líka verið ágætt að lofa
náttúrunni að fara sínu fram.
Aðeins þarf að sjá um að vörn
girðinganna bili aldrei, ogsvo er
sjálfsagt að gera og merkja stíga
fyrir gest og gangandi þar sem
skógarþykknið er mest. Skóg-
ræktarfélagið, sem nú er orðinn
löglegur eigandi Hánefsstaða-
skógar, þarf að taka málið til
nýrrar athugunar og gera það,
sem best væri í anda Eiríks, að
opna svæðið yfír sumartímann,
gera þann unaðsreit, sem það nú
þegar er orðið, aðgengilegan fyr-
ir almenning, en hafa jafnframt
eitthvert eftirlit með því til að
minnka líkumar á' að unnin
verði spjöll á gróðrinum. Þá
. þurfa sveitungar hins bjartsýna
og þrautseiga ræktunarmanns;
Eiríks Hjartarsoriar, ekki endi-
lega að fara inn fyrir Akureýri
eða austur í Fnjóskadal til að
komast í ilmandi birkiskóg.
Hann er hér á næstu grösum.
Þau Eiríkur og Valgerður
voru vinsæl af nágrönnum sín-
um á Austurkjálkanum og öll-
um öðrum, se_m þau áttu
einhver samskipti við þau
mörgu og yfirleitt löngu og
góðu sumur, sem Eiríkur vann
að skógrækt sinni á Hánefs-
stöðum. Eitthvert vorið þegar
birkið í holtinu tók að laufgast
og sunnanblærinn bar angan
þess upp að Sökku, setti Gunn-
laugur bóndi saman þessa vtóu
og sendi Eiríki vini sínum:
Af verkum þínum leggur ilminn inn
um allan bæinn minn á hverju vori.
Blessi þig guðssól, gamli vinur minn,
það grær upp björk í hverju þínu
spori.
Nú er Eiríkur allur og lítur
ekki það vor, sem senn fer í
hönd. En skógurinn hans vakn-
ar bráðum af vetrardvala og
fyllist angan og fuglasöng enn á
ný og aftur um ókomin vor.
Svarfdælir mega minnast Ei-
ríks þakklátum huga. Hann
unni heimabyggð sinni og sýndi
það í verki fagurlega.
Ég held að hin einfalda og
innilega kveðja, sem fram kem-
ur í vísunni hans Gunnlaugs,
segi allt sem segja þarf nú við
fráfall þessa ágæta sveitunga
okkar. Undir þá kveðju taka all-
ir Svarfdælir.
H. E. Þ.
Föstudaginn langa, 17. þessa
mánaðar, fórum við 4 saman ut
í Skíðadal en þar höfðum við
fengið leyfí til að gista eina nótt í
húsi sem Svarfaðardalshreppur
og Ferðafélag Dalvíkur hafa
reist á Krosshóli, eyðibýli í daln-
um. Bílinn skildum við eftif við
Kóngsstaði og stigum á slfíði.
Eftir liðlega klukkustundar
göngu komum við að þessu
myndarlega húsi, sem rúmar
20-30 manns. Þarna er alveg
ágæt aðstaða til að dvelja, og
leiðir þaðan eru til fleiri staða.
Sú leiðin sem trúlega verður nú
mest farin er úr botni Skíðadals
á Tungnahrygg, þarsem Ferða-
félagið reisir bráðlega skála.
Skálinn stendur reyndar og bíð-
ur þess að verða fluttur þangað.
Um Klængshólsdal og Heið-
innamannadal er hægt að fara í
Hörgárdal og eru sæmilega
Kærar
þakkir
fyrir
húsa-
skjólið
greiðfærar leiðir. Rétt framan
við eyðibýlið Sveinsstaði er
Vesturárdalur og liggur sem
nafnið bendir til nokkuð mikið
til vesturs, úr botni hans er greið
leið vfir í Kolbeinsdal.
Fjöllin þarna eru bæði ógn-
vékjandi og töfrandi. Manni
gæti dottið í hug að Ibsen hefði
séð fyrir sér þessi fjöll, er hann
lætur Pétur Gaut ríða á geit-
hafrinum eftir egginni.
Lions-klúbburinn á Dalvík
hefur sett skilti með nöfnum
eyðibýla á tættur þeirra og
einnig hvenær þau voru seinast
í byggð. Bara þetta gerir dalinn
meira forvitnilegan.
Kærar þakkir fyrir húsaskjól-
ið og látið ekki svona ágæta að-
stöðu vera ónotaða.
Árni Jóhannesson
(í Samlaginu).
Haíharframkvæmdir að hefjast
Eins og fram hefur komið í
Norðurslóð eru fyrirhugaðar tals-
vert miklar hafnarframkvæmd-
ir á Dalvík í sumar. Stálþil
verður rekið niður efst á norður-
garði. Þar verður gengið frá
kanti og pollum svo vonir
standa til að taka megi þennan
löndunarkant fyrir togara í
notkun í haust, þó ekki verði
gengið frá þekju fyrr en á næsta
ári.
Samkvæmt upplýsingum frá
hafnarmálaskrifstofunni er stál-
ið, sem rekið verður niður,
væntanlegt til Dalvíkur um 10.
mai og munu þá framkvæmdir
hefjast.
Loðdýrarækt
Framhald af baksíðu.
sagi og heyi (frá Valtý í Holti)
o.s.frv.
Algengast 6r, segir Þorsteinn,
að læðan eigi 5-7 unga, en van-
höld eru jafnan mikil, svo
minkamönnum finnst ágætt ef
upp komast til nytja 3 og hálfur
til 4 frálagsminkar deilt út á all-
ar „paraðar“ læður. Sem sagt,
gottíminn er að byrja þessa dag-
ana og eftir nokkrar vikur ættu
að vera í búinu a.m.k. 10.000
ungar og kannske miklu fleiri, ef
vel gengur. (Kannski má kalla
ungana minklinga sbr. yrðling-
ar og gríslingar.)
Afkoma búsins?
Það er sjálfsagt öllum kunn-
ugt, hvaða áfalli búið varð fyrir í
hitteðfyrra. Það kom upp
lungnabólgufaraldur í ungun-
um, sem fæddust vorið 1979,
svo það drápust meira en 5000
stykki, áður en rönd varð við
reist og bóluefni til, sem stöðv-
aði faraldurinn.
Það voru satt að segja ekkert
skemmtileg morgunverk að
byrja daginn með að hjóla út
nokkur hundruð dauðum mink-
um dag eftir dag. Svo útkoman
gat ekki orðið upp á marga fiska
það árið. í fyrra gekk það miklu
betur og nú erum við mjög
bjartsýnir. Skinnamarkaðurinn
í vetur var sæmilega góður og
líklegt að hann þokist upp á við
heldur en hitt. Svo ef ekkert
óvænt kemur fyrir, sem spillir
árangrinum, á framtíðin að vera
björt og fögur.
Endurbœtur í búinu.
Það er alltaf verið að vinna að
einhverjum endurbótum. Brynn
ingarkerfið er nú orðið allt ann-
að og betra eftir að við fengum
hitaveituvatnið til blöndunar í
drykkjarvatnið. Og í vetur vor-
um við að koma fyrir rennum
eða flórum úr krossvið undir
búrin. Þetta á að stuðla að þurr-
ari gólfum og auknum þrifnaði.
Svo er verið að huga að mögu
leikum á að fullkomna fóður-
stöðina. Hún er hvergi nærri
komin í það horf, sem hún á að
komast í og hugsað var í upp-
hafi. Þarna strandarhinsvegará
Qármagni, því hér er um dýra
framkvæmd að ræða. Kannske
raknar þó úr með lánsfjármagn-
ið, ef búið fer að setja saman
loðdýrafóður fyrir önnur bú hér
í nágrenninu. Þá fer þetta að
vera meira byggðamál, og þá
nokkrar líkur til að Byggða-
sjóður vilji styðja það. Það hafa
fleiri en einn aðili talfært þetta
við mig, hvað sem úr verður.
Stofnun refabús
I dag, 24. apríl, afgreiddi
nefnd á vegum landbúnaðar-
ráðuneytisins leyfisbeiðnir um
stofnun nýrra loðdýrabúa.
M.a. fengu jákvæða af-
greiðslu aðilar hér, sem hyggj-
ast koma upp refabúi á hentug-
um stað í sveitinni. Um er að
ræða 100 læðu bú með tilheyr-
andi karlpeningi,
Enn er ekki á hreinu, hvar
unnt er að fá land „á hentugum
stað“ svo of snemmt er að spá
um, hvort af þessari bústofnun
getur orðið.
NORÐURSLÓÐ - 7