Norðurslóð - 21.03.1985, Qupperneq 2

Norðurslóð - 21.03.1985, Qupperneq 2
NORÐURSLÓÐ Útgefendur og ábyrgðarmenn: Hjörtur E. Þórarinsson, Tjörn Svarfaöardal Jóhann Antonsson, Dalvik Afgreiðsla og innheimta.SigriöurHafstað, Tjörn Sími 96-61555 Ljósmyndari: fíögnvaldur Sk. Friöbjörnsson Prentun: Prentsmiöja Björns Jónssonar Að leiðrétta mistök Á undanförnum árum hefur hér í leiðurum Norðurslóð- ar verið lýst áhyggjum yfir þeirri búseturöskun, sem á sér stað hérá landi. Sífellt birtast nýjar upplýsingarsem sýna versnandi stöðu landsbyggðarinnar gagnvart höfuðborgarsvæðinu. Nýjustu upplýsingarnar koma frá hagdeild Seðla- bankans og sýna að eigið fé fyrirtækja í sjávarútvegi hefur stórlega minnkað vegna tapreksturs undanfarinna ára. Sú staðreynd, að uppistaða atvinnulífs út um allt land er sjávarútvegur, gerir að verkum, að landsbyggðin líður fyrir bága stöðu sjávarútvegs langt umfram höfuð- borgarsvæðið. Tapreksturinn hefur verið fjármagnaður með dýru lánsfjármagni, sem þá leiðir til meira taps. Seðlabankinn lætur í það skína, að eigið fé sjávarútvegsfyrirtækja verði búið innan fárra ára, ef heldur fram sem horfir. Einn þáttur þessa máls er, að fjölmörg sveitarfélög hafa þurft að lána fyrirtækjum fjármagn eða Ieggja fram hlutafé til að treysta rekstur þeirra. Þar með þrengist hagur sveitarfélaganna. Fjárfesting þeirra og jafnvel rekstur dregst saman. Staða sjávarútvegs skapar því margþættan vanda víða um land. Ekki er vafamál, að af einstökum málum sem geta bætt stöðu landsbyggðarinnar er leiðrétting á rekstrargrundvelli sjávarútvegs lang mikilvægust. Forsætisráðherra hefur nýlega lýst vaxtastefnu síðustu missera sem pólitískum mistökum. Stærsta vandamál sjávarútvegs er óhóflegur fjármagnskostnaður. Leið- rétting þessara mistaka mun því treysta grundvöll hans, og er því eitt brýnasta verkefnið tii að treysta byggð um landið að nýju. J.A. Staðfræði- getraun Það kom í Ijós að töluverður áhugi var á fjalla- og dalagetraun Áma Rögnvaldssonar frá Dæli. 6 sendu inn svör, öll rétt samkvæmt úrlausn, sem Árni sendi á sínum tima með getrauninni. Hún er svofelld: 1. svæði: Dagmálahnjúkur, Messuhnjúkur, Rimar, Hamarsdalur, Hálsdalur og Hofsdalur. 2. svæði: Dýjafellshnjúkur, Hestur, Hnjúkur, Hvarfshnjúkur, Kistufjall A eða B, Kvarnárdalshnjúkur, Lambárfjall, Sælufjall, Hofsárdalur, Klængshólsdalur, Lambárdalur og Sæludalur. 3. svæði: Almenningsfjall, Blekkill, Gloppuhnjúkur, Heiðinna- mannafjall, Holárfjall, Ingjaldur, Krosshólsfjall, Rauðuhnjúkar, Stafnstungnafjall, Vesturárdalsfjall, Gljúfurárdalur, Grjótárdalur, Heiðinnamannadalur, Holárdalur, Kálfadalur, Kongstaðadalur og Vesturárdalur. 4. svæði: Búrfellshyrna, Hamrahnjúkur, Kerling, Kotafjall, Skeiðs- fjall, Stóll, Teigarfjall, Tjarnhólafjall og Vífilsfjall, - búrfellsdalur, Grýtudalur, Kerlingadalur, Teigardalur, Vatnsdalur, Vífilsdalur og Þverárdalur (fremri). 5. svæði: Auðnasýling, Gimbrarhnjúkur, Hnjótafjall, Hreiðars- staðafjall, Skjöldur, - Klaufabrekkudalur, Sandárdalur, Skallár- dalur og Þverárdalur (neðri). 6. svæði: Brennihnjúkur, Böggvisstaðafjall, Digrihnjúkur, Langi- hryggur, Litlihnjúkur, Sigmundur-Bakkadalur, Böggvisstaðadalur og Holtsdalur. 7. svæði: Bæjarfjall, Grímuhnjúkur, Hólshyrna, Kistufjall A eða B, Mjóihnjúkur, Múlinn, Sauðaneshnjúkar, Systrahnjúkur, Upsi, - Grímudalur, Hólsdalur, Karlsárdalur, Sauðdalur, Torfdalur, Tungudalur og Upsadalur. Þeir 6, sem svör sendur eru: Árni R. Óskarsson Smáravegi 8 Dalvík, Björn Þórðarson Oddagötu 5 Akureyri, Gunnar Rögnvaldsson og Kristín óskarsdóttir hjón í Dæli Skíðadal, Pálmi Jóhannsson Skíðabraut 14 Dalvík, Sigurður Kristjánsson og Kristján Tryggvi Sigurðsson feðgar i Brautarhóli Svarfaðardal og Stefán Jónmundsson Sunnubraut 7 Dalvík. Enn verður að draga á milli snillinganna og upp kemur hlutur Árna Óskarssonar. Hann fær með næstu póstferð kr. 500,- sem eru verðlaunin, sem Árni getraunahöfundur lagði fram af örlæti sínu. Norðurslóð þakkar honum og öllum þátttakendum fyrir gamanið. 2 -NORÐURSLÓÐ Bústaðir huldra vætta og álagastaðir Álfakirkjan á Brimnesi (Dalvík) Skammt fyrir utan og ofan gamla Brimnesbæinn á Dalvík, er risastór steinn á bakka Brimnesár, sunnan megin, er kallast Alfakirkja.'Er hann nærri beint suður frá Upsum, enda ildarmanns, að segja frá ýmsum kynlegum fyrirbrigðum, sem gerst höfðu í nánd við steininn. Af eigin reynd sagði heimilda- maður þessa sögu: „Eitt sinn var hann þar á ferð; ásamt nokrum fleiri smölum. I fylgd með þeim voru nokkrir hundar, sem ruku upp með gelti og gauragangi, urrandi og Súlum, 4. árg, 1974,bls. 103-104, skráð af Erlingi Davíðssyni ritstjóra. „Var Ágúst þarna á ferð að vetrarlagi með systrum tveim frá Hofi, Halldóru og Dagbjörtu Gísladætrum, ogvoru þau áleið til Ólafsfjarðar. í Grímu- brekkum sótti snögglega mikill svefn og drungi á Halldóru, svo hún vildi bara setjast að og sofna. Ekki kvaðst hún vera veik, aðeins syfjuð, en þeim hinum fannst hún vera „sljó og undarleg“. Komu þau henni aðeins lítinn spotta í einu, en þá vildi hún leggjast fyrir. Sáu þau þann kost vænstan að taka hana á milli sín og tosa henni áleiðis upp brekkurnar, enda segist Ágúst hafa heyrt getið þessa fyrirbæris áður. „En okkur tókst a komast upp á skarðið, og þá var sem fjötrar féllu af Halldóru í einni svipan, og hún varð eins og hún átd að sér að vera,“ segir Agúst. Ágúst hefur það eftir ömmu sinni, Sesselju Jónsdóttur, að ung stúlka úr Svarfaðardal, sem hún þekkti, hafi orðið úti í Grímubrekkum á leið til Ólafs- Qarðar að vetrarlagi, og fundist sumarið eftir. Má skilja, að menn hafi sett áhrifin í samband við dauðdaga hennar. Kirkjan við ána. - Ljósm. H.Sv. segja forn munnmæli, að Upsa- prestar hafi stundum messgð þar fyrir álfafólkið. (Jóh. Óli Sæm.: Örnefnaskrá). Steinninn er um 4 m. á lengd, og aðeins minna á breiddina, en rís að sunnanverðu upp í um 2,50 m. háan stafn (sbr.meðf. mynd). Grunnt gil er þarna að ánni, og göngubrú yfir hana skammt fyrir neðan steininn, en gripahús nokkur norðan ár. Svo er að sjá, sem Dalvíkingar hafi verið búnir að gleyma því merkilega hlutverki, sem þessi steinn gegnir í hulduheimum, ef dæma má af umgengninni í kringum hann, en þar ægði saman ruðningi spýtum, og alls konar drasli (sumarið 1984), eins og oft vill verða í þéttbýli. Sé huldukirkjan enn í notkun, hlýtur þetta að vera hvimleitt kirkjugestum, og þyrfti því hið bráðasta að laga til og snyrta kringum steininn. Hlýtur þaðað vera metnaðarmál fyrir Dal- víkinga að búa vel að kirkju huldufólksins, enda er mér ekki kunnugt, að aðrir kaupstaðir hafi svo merkilegt guðshús innan vébanda sinna. (Væri þetta svæði friðað fyrir beit myndi þar fljótt vaxa upp hinn fegursti blómgróður). Dýjalækjasteinn á Upsadal. Upp frá Dalvíkurkaupstað gengur dalur mikill til suð- vesturs inn í fjöllin, samhliða Holtsdal, er fyrr var nefndur. Heitir hann Böggvisstaðadalur sunnan ár en Upsadalur norðan hennar. Sjálf áin nefnist hins vegar Brimnesá, sem fyrr var rætt um. Nokkuð inni á Upsadal er þverdalur lítill til norðurs, er Dýjadalur kallast, og fram úr honum rennur Dýjalœkur ofan í Brimnesá. Við þennan læk er meira en mannhæðarhár steinn, ekki ólíkur húsi í laginu, Dýja- lœkjarsteinn. Fyrrum var því trúað, að í steini þessum byggi huldufólk, og kunnu gamlir menn á uppvaxtarárum heim- hvæsandi, þegar þeir nálguðust steininn. Var því líkast sem eitthvað stæði fyrir þeim, og augljóst virtist að eitthvað sæju þeir. Drengirnir sáu ekkert óvenjulegt, sem valdið gæti æsingi hundanna. Drengirnir héldu áfram, en hundunum dvaldist við steininn, og var ekki laust við að þeir væru sneypu- legir, er þeir loksins komu. Nóttina eftir dreymdi einn smalann, að til hans kæmi ung stúlka, sem sagði við hann. „Illa gerðuð þið að setja niður þvott- inn fyrir mér í gær.“ Svo hvarf stúlkan, en pilturinn vaknaði. Telur heimildamaður fráleitt að pilturinn hafi skrökvað draum- num.“ (Jóh. Óli Sæm.: Örnefni í Eyf., bls. 355). Bröndólfsbrekkur (eða Grímubrekkur) Innantil á Upsadal, rúmum km. innan við Dýjalækinn, eru Bröndólfsbrekkur (eða Brand- ólfsbrekkur). Um þær liggur gömul alfaraleið upp á Grímu- dalinn, sem er víð dalkvos þar fyri ofan og um Grímubrekkur, yfir fjallgarðinn til Ólafsfjarðar. Reyndar eru menn víst ekki alveg sammála um, hvað beri að kalla Grímubrekkur, og virðist það stundum vera notað sem samnefni á Bröndólfsbrekkum, en stundum um brekkurnar upp úr Grímudal. Gróðursælt er í Bröndólfsbrekkum, og falla þar niður af dalnum nokkrir lækir í freyðandi straumköstum. I Bröndólfsbrekkum hafa margir orðið fyrir einkenni- legum áhrifum, sem oftast lýstu sér í syíju og sljóleika eða magnleysi, en einkennilegast var þó að þetta kom sjaldan fyrir nema einn ferðamanninn, ef fleiri voru á ferð þessa leið. Gat þá komið fyrir, að hinir yrðu að bera þann sem varð fyrir áhrifunum, eða drasla honum upp á dalinn, en þar liðu áhrifin vanalega frá. Frá einu slíku atviki segir Ágúst Jónsson byggingameistari á Akureyri í Björn Stefánsson, segir hins vegar í grein sinni um Ólafs- fjörð í 27. árg. Ferða (1968), að það sé sögn manna að þarna hafi orðið úti kona sem hér Gríma og heiti brekkurnar eftir henni, Grímubrekkur. Þá hefur Sigurjón Sigtryggs- son á Siglufirði bent mér á klausu í „Ættartölum Espólíns“ bls. 1813-14, þar sem sagt er frá Magnúsi nokkrum á Kálfsá í Ólafsfirði, er fylgdi með tveimur mönnum „þjóf“ einum til sýslu- manns á Munkaþverá, en á heimleið villtust þeir í Grímu- brekkum, og féllu fram af klettum. Fundus þeir ekki fyrr en á þriðja sumri, og var lík Magnúsar þá órotnað og fötin ófúin, svo og öðrum megin á öðrum fylgdarmanninum, sem lá upp við Magnús, en hinn var allur rotnaður. Þótti þetta að vonum undarlegt. Mér sýnist ljóst, að í Brönd- ólfsbrekkum sé einn þeirra furðulegu „áhrifastaða", sem getið er á fáeinum öðrum stöðum á landinu, og enginn kann neina skýringu á. Svipað fyrirbæri og þó ennþásvæsnara, virðist fyrrum hafa verið í Siglufjarðarskarði, þangað til það var vígt af séra Þorleifi Skaptasyni árið 1835, og ekki er örgrannt um að það sé þar enn við lýði. Var það kallað „andinn í Siglufjarðarskarði“ án frekari skilgreiningar. Örnefnin Bröndólfsbrekkur og Grímubrekkur (Grímudalur, Grímuhnjúkur) benda til þess að fyrirbærið sé æfafornt, og er ekki ólíklegt að menn hafi sett það í samband við tröll, sem þekkt voru að því að framkalla ýmiss konar seið til að ná til sín mönnum. Mættu þau Gríma og Bröndólfur vel hafa verið hjón af þeim kynflokki, en þess er einnig að geta, að orðið Gríma merkir nótt eða myrkur, og getur þannig höfðað til syfj- unnar sem kom yfir menn. Slysin sem þarna hafa orðið, er líklegt að megi fremur rekja til áhrifanna, en að áhrifin stafi frá þeim sem þar létust, enda hafa menn orðið úti á öllum fjallvegum.

x

Norðurslóð

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðurslóð
https://timarit.is/publication/1253

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.