Norðurslóð - 20.11.1991, Síða 1

Bækur og bókaverðir. Anna Bára t.v., Kagnheiður t.h.
Blindur er bóklaus maður
- Litið hjá Bókasafninu á Dalvík
Ásetningur og fóður-
forði haustið 1991
Það er á orði haft. hve athafna-
og atvinnnulíf er kröftugt hér á
Dalvík, allt er á fleygiferð, hús-
byggingar, gatnagerð, útgerð og
fiskvinnsla, iðnaður og verslun.
Allt er þetta víst rétt og satt og
sem betur fer virðast atvinnu-
vegirnir og rekstur þeirra vera
byggður á nokkuð traustum
grunni og ekki líklegir til að velta
um koll þó að geri storm í fangið.
Ekki af brauði einu saman
En maðurinn lifir ekki á brauði
einu saman segir í heilagri ritn-
ingu. Rétt er það, það þarf sntér
eða annað viðbit með. „Hjartað
heimtar meira/en húsnæði og
brauð" segir Davíð skáld í kvæði
sínu um dalabóndann. Bækureru
með brauðstritinu það sama og
viðbitið er með brauðinu, þær
gera það lystilegra og mýkra að
kyngja því.
Sem betur fer þurfa Dalvíking-
ar ekki að eta sitt brauð viðbits-
laust hvorki í eiginlegri né óeigin-
legri merkingu.
í kjallara Ráðhússins að aust-
anverðu eru margar dimmar
kompur. Sumar þeirra eru
geymslur fyrir gull og gersemar
og víxla og verðbréf og skjöl og
skilríki Sparisjóðs Svarfdæla á
hæðinni fyrir ofan enda eru þetta
allt eldtraustar geymslur.
Vesturhelmingur kjallarans er
allt ööruvísi. Þar standa á eftir-
miðdaginn opnar dyr sem bjóða
gest og gangandi velkominn inn í
stóran, upplýstan sal. Þar eru á
gólfi raðir af bókahillum þétt-
setnar bókum en nyrðst eru á
gólfi stólar og borð með blöðum
og tímaritum svo sem Mannlífi.
Æskunni, Alt for damerne og
Heinta er best.
Og við austurvegg er afgreiðslu-
borð, þar sem eru ein eða tvæ
konur eftir atvikum og taka blíð-
lega á móti viðskiptavinum.
Bókasafn Dalvíkur
Við erum komin inn í Bókasafn
Dalvíkurbæjar. Reyndar ekki
bara bókasafn því til hliðar eru
aðrar dyr, sem liggja inn í her-
bergi þar sem er til húsa annað
safn, Héraðsskjalasafn Svarf-
dæla. Þar gefur að líta mikið af
gulnuðum blöðum og gömlum
skræðum auk annars nýrra og er
mikið af þessum gögnum geymt
bak við lás og slá og eldtraustar
hurðir eins og vera ber um óborg-
anlegar heimildir um sögu bæjar
og byggðai.
Safnverðirnir. sem á var
minnst, hafa lofað að fræða
blaðamann Norðurslóðar um
söfnin og starfsemina þar. Hér
verður greint frá því, sem blaða-
snápur var fræddur um. Ekki
endilega í formi spurninga og
svara, heldur einkum sem lausleg
frásögn vonandi með ekki allt of
liiiklum rangfærslum.
Konurnar heita Anna Bára
Hjaltadóttir og Kagnheiður Sig-
valdadóttir, báðar Dalvíkingar af
grónum svarfdælskum ættum,
báðar hafa þær lokið bókavarða-
námi sem haldið er á vegum
bókafulltrúa ríkisins í samvinnu
við Bréfaskólann.
Hvorug þeirra er í fullu starfi
við bókavörsluna, Ragnheiður er
algjörlega með Skjalasafnið á
sinni könnu og hefur svo 20%
starf að auki í Bókasafninu, en
Anna Bára er yfirmaður þar og
er í 60% starfi. Sem sagt: Úti-
vinnandi húsmæður í hlutastarfi.
Við sitjum í „kaffistofu" safns-
ins yfir rjúkandi kaffi og nýbök-
uðu brauði.
Nú væri fróðlegt að vita hver
eru upptök þessara safna, hve
gömul þau eru.
Bókasafnið
Jú, í skýrslum Bókasafns Dalvík-
ur í vörslu Skjalasafnsins er gerð
grein fyrir skiptingu á bókum
Lestrarfélags Svarfdæla 17. mars
1946 og í annan stað er eftirrit af
gjafabréfi Tryggva Kristinssonar
kennara til Bókasafnsins 4. okt.
1946.
Skiptingin fór þannig fram, að
fulltrúar nýju hreppanna eftir
hreppsskiptin 1946skiptu bókun-
unt í 3, að því er talið var, jafn-
góða parta. 1673 bindi alls. Síðan
dró fulltrúi Svarfaðardalshrepps
hins nýja einn partinn út, en Dal-
vík hlaut hina 2, allt samkvæmt
hinni samþykktu skiptireglu:
Dalvík 2/Svarfaðardalur 1. Þann-
ig skiptust allar reytur gamla
hreppsins milli hinna nýju, og að
mestu í friði og sátt. Hclsta
ágrciningsefnið var einmitt í
sambandi við Lestrarfélagið
gamla og þó einkum gerðabækur
þess, hvor aðili skyldi halda
þeim. Var sýslunefnd að lokum
látin skera úr, en það er önnur
saga.
Nú eru hinsvegar í safninu
milli 12 og 13 þúsund bindi, að
vísu ekki allar í hillum, sumt er
geymt í kössum annarstaðar. Og
viö bætast á hvcrju ári á 5. hundr-
að titlar.
En kunna Dalvíkingar þá að
meta þá menningarstofnun, sem
svona safn er? Já, notkun safns-
ins er svona þokkalcg. Og livað
kalliö þiö nú svona þokkalegt?
Er ckki hægt að nefna tölur? Jú.
jú, Útlánin eru ekki langt frá
10.000 bókum á ári. Misjaft
dreift yfir árið, mcst upp í 12-
1300 í janúar-febrúar og minnst
um sumarið. Það varð greinileg
minnkun á útlánum fyrst eftir að
Stöð 2 náði hingað á árunum. en
nú er cins og bókin hafi náð sér
upp aftur í samkcppninni um
tíma fólks.
Svo eru þær aö byrja að koma
sér upp safni af myndböndum
með fræðsluefni og líka sögu-
snældur fyrir börn. Ennfrcmur
eru þær með sögubönd fyrir blint
fólk. Þær vildu gjarnan að fólk,
sem á erfitt mcð lestur, notfærði
sér í meiri mæli þá þjónustu en
raun er á.
Nú kemur mikilvæg spurning:
Hérna fyrir allmörgum árum
sagði Jóhann G. Sigurðsson,
blessuð veri minning hans, í
útvarpsviðtali, að Dalvíkingar
keyptu nú mest sorprit hjá sér.
Vísast hann hafi sagt það af
stríðni.
Nú spyr ég: Hverskonar bók-
menntir eru nú vinsælastar meðal
Dalvíkinga í dag? Svar: Það er
svona jöfnum höndum skáldsög-
ur og ævisögur. Fólk er mjög
Framhald á bls. 3.
Nú er hann koniinn blessaður
með fyrstu snjóa, sem standa
undir nafni. Það er 10 stiga
frost og jafnfallinn snjór, ágæt-
is skíðafæri ef einhver vildi vita
það.
Nú, hver er kominn? Vetur-
inn, manneskja. auðvitað vet-
urinn 1991 - 1992.
I dag, 17. nóvember var skín-
andi fagurt veður, skýlaus himinn
og kyrrt en kalt. Sólin komst vel
upp yfir brún Ciljúfurárjökuls en
gerði enga tilraun til aö koma sér
yfir Stólinn og kíkka framan í
Svarfdælinga fram. Þeir eru
nefnilega hættir að sjá sól . ekki
af því þeir séu svo vondir menn
eins og Axlar-Björn forðum.
heldur af þvf að dalurinn þeirra
snýr svo ankannalega, að háfjöll-
in raða sér upp fyrir suðrinu. A
Urðum hætti sólin að gægjast yfir
fjallsbrúnina um 25. október og
þá geta menn reiknað út , hve
mikinn hluta ársins fólkið þar á
bæ þarf að þreyja sólarlaust.
En hér í niðursveitinni og á
Dalvík getur sól enn séö eina
viku eða meir.
Annars er þetta allt bara
útúrdúr, erindið var að greina frá
búfjárhaldi og fóðurforða manna
eins og þetta hefur mælst hjá
ásetningsmönnum í dalnum og
reyndar á Dalvík sömuleiðis.
Ásetningsmenn í Svarfaöar-
dalshreppi eru eis og síðastliðið á
Þórarinn Jónsson á Bakka og
Hallgrímur Einarsson á Urðum,
en á Dalvík Þorleifur Karlsson á
Hóli á Upsaströnd.
Ásetningur haustii) 1991
í Svarfd. með samanb. við 1990
1991 199(1 tala pliis/ mínus
Kýr 842 859 - 17
Kelfdar kvígur 77 102 - 25
Geldneyti 378 298 + 80
Kálfar ' 308 295 + 13
Ær 910 301 + 609
Hrútarog sauöir 54 25 + 29
Gcmlingar 577 770 -193
Hestar 116 120 - 4
Hryssur 126 121 + 5
Trippi 141 129 + 12
Folöld 61 56 + 5
Geitfénaöur 4 3 + I
Hænsn 3730 3776 - 46
Endur/gæsir 44 10 + 34
Refir 300 ekki skráö
Minkar 880 ekki skráð
Heyforði.
Heyforði á haust- Rúmm. Rúmm.
nóttum 1991: Heyþörf veturinn 44.585 1990:40.892
1991-'92: 39.511 1990:38.584
Umframbirgöir 5.074 1990: 2.308
Af ofanskráðri töflu má m. a.
ráða, að kúafjöldi í sveitinni
stendur nokkurnveginn í stað og
má það kallast eðlilegt í kvóta-
spennitreyjunni. Ungneytum
fjölgar af því enn er ekki kvóti á
nautakjöti. Sauðfé fjölgar hratt
eftir niðurskurðinn og gemlingar
bre ytast í ær. Geitum hefur
fjölgað rriikið eða, úr 3 í 4, það
gcrir 33,33% aukning. Hross eru
hvorki meira né minna en 444 og
hefur fjölgað um 18 eða rúml.
4%, og hryssur eru í meirihluta
eins og gerist hjá alvörustóð-
bændum. Loðdýr eru enn til í
hreppnum, þ. e. a. s . á Þverá í
Skíðadal og í Y-Garðshorni og
nú búast menn við betri tíð með
afkomuna a. m. k. hvað varðar
blárefinn.
Forði heyfóðurs er yfirdrifinn,
5.074 rúmmetrar. Deilt með met-
inni fóðurþörf kýrinnar, 27
rúmm. gerir þetta hátt í 2oo kýr-
óður. Hinsvegar kváðu hey vera
með rýrara móti, um 1/2 fóður-
eining í kílógramminu, segir
Rannsóknarstofa Ræktfl
Noröurl. á Akurey ri.
Dalvíkurumdæmi
lli'ifé ug fóðurforði
ú haiistnóttum 1991:
Kýr 66
Kelfdar kvígur 11
Gcldneyti 39
Kálfar 28
Ær 200
Gemlingar 67
Hrútar 9
Hestar 73
Hryssur 60
Trippi 73
Folöld 18
llross alls 224
Fóðurþörfín
Þorleifurr á Hóli mælir rúmtak
hcysins á venjulegan hátt, en
metur síðan gæði þess og leggur
út í fóöureiningar, fe, sem er
jafngildi cins kg. af miðlungs-
hyggí-
Útkoman er þessi:
Fóóurinagn á Dalvík 7.993 rúmmetr.
Fóöurgildi 486.905 fe.
Fóðurþörf 329.230 fe.
Umframbirgðir 157.675 fe.
Þetta sýnist vera tryggur áset-
ingur þó að veturinn verði bæði
langur og strangur.
Það fæddist lítið merfolald í Laugahlíð í mikla frostinu á dögunum. Greyið
var nærri dautt af kulda en með hjálp íslenskrar lopapcysu tókst að halda í
því hTinu. Þarna er Köskva litla hcldur en ekki mannaleg.
Ljósm. Hj.Hj.