Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1992, Side 5

reikningsskilin með þessum hætti er nauðsynlegt að
uppgjörsgrundvöllur fyrir reikningsskil ríkisins verði á
rekstrargrunni. Á árinu 1989 var ríkisreikningur í fyrsta
sinn gerður upp á hreinum rekstrargrunni. Áður voru
reikningsskil ríkissjóðs sett fram í ríkisreikningi á
greiðslugrunni en með ýmsum frávikum varðandi
færslu rekstrargrunns. Greiðslugrunnur væri því aðeins
ásættanlegur sem endanlegur uppgjörsgrunnur að Rík-
isendurskoðun væri ætlað að árita ríkisreikning með því
áliti að hann gæfi glögga mynd af greiðsluuppgjöri ríkis-
sjóðs. Einnig væri greiðslugrunnur ásættanlegur ef lán-
tökur ríkissjóðs yrðu óheimilar og ríkissjóður stæði ein-
göngu í staðgreiðsluviðskiptum sem greitt væri fyrir
með innheimtum sköttum.
í samþykkt alþjóðasamtaka ríkisendurskoðunarstofn-
ana INTOSAI eru settar fram almennar leiðbeinandi
reglur um endurskoðun. Endurskoðuninni er skipt í tvo
megin þætti þ.e.a.s. fyrirfram og eftiráendurskoðun.
Starfsemi Ríkisendurskoðunar hefur fyrst og fremst
beinst að eftiráendurskoðun. í leiðbeinandi reglum
INTOSAI kemur fram eftirfarandi:
FYRIRFRAMENDURSKOÐUN OG
EFTIRÁENDURSKOÐUN
1. Fyrirframendurskoðun er endurskoðun sem á sér
stað áður en aðgerðir á sviði stjórnunar eða fjármála
eru framkvæmdar. Eftiráendurskoðun er endurskoð-
un sem á sér stað eftir að aðgerðir hafa verið fram-
kvæmdar.
2. Virk fyrirframendurskoðun er ómissandi í sambandi
við skynsamlega meðferð hins opinbera á fjármun-
um sem því er treyst fyrir. Getur ríkisendurskoðun
framkvæmt hana eða önnur endurskoðunarstofnun.
3. Fyrirframendurskoðun sem ríkisendurskoðun fram-
kvæmir hefur þann kost að með henni er hægt að
koma í veg fyrir tjón. Sá galli fylgir að slíkt hefur í
för með sér óhemjumikla vinnu og í almennum lög-
um er ekki alltaf kveðið skýrt á um ábyrgð. Eftirá-
endurskoðun sem ríkisendurskoðun framkvæmir
beinir athygli að ábyrgð viðkomandi aðila. Hún
kann að leiða til þess að bætur fáist vegna tjóns og
getur komið í veg fyrir að brot endurtaki sig.
4. Það er háð löggjöf, aðstæðum og þörfum hvers lands
hvort ríkisendurskoðun framkvæmir fyrirframendur-
skoðun. Endurskoðun eftirá er óhjákvæmilega verk-
efni fyrir sérhverja ríkisendurskoðun, án tillits til
þess hvort hún framkvæmdir einnig fyrirframendur-
skoðun.
Þessu til viðbótar mætti nefna annan þátt í starfsemi
Ríkisendurskoðunar sem er fyrir utan svið hefðbund-
innar endurskoðunar. Þetta svið hefur verið nefnt
stjórnsýsluendurskoðun og felur í sér könnun á með-
ferð og nýtingu á ríkisfé. Til skýringar á því hvað felst í
stjórnsýsluendurskoðun er hér 4. grein áðurnefndra
reglna.
FJÁRHAGSLEG ENDURSKOÐUN OG
STJÓRNSÝSLUENDURSKOÐUN
1. Hefðbundin verkefni ríkisendurskoðunarstofnana er
endurskoðun á lögmæti og reglusemi fjármálastjórn-
unar og bókhalds.
2. Til viðbótar hefðbundinni endurskoðun, sem er
óumdeilanlega mikilvæg og hefur mikla þýðingu, er
til annars konar endurskoðun sem snýr að frammi-
stöðu, virkni, hagkvæmni og skilvirkni í opinberri
stjórnsýslu. Þessi endurskoðun nær ekki aðeins til
sérstakra þátta stjórnunar, heldur líka til stjórnunar-
starfa í heild sinni, þar með talið skipulag og stjórn-
unarkerfi.
3. Markmið endurskoðunar hjá ríkisendurskoðunar-
stofnunum - lögmæti, reglusemi, skilvirkni, hag-
kvæmni, og virkni í sambandi við fjármálastjórnun -
eru í grundvallaratriðum öll jafnmikilvæg; það er
ríkisendurskoðunar að ákvarða hversu ríka áherslu
ber að leggja á hvert atriði fyrir sig.
LÖG UM REIKNINGSSKIL RÍKISSJÓÐS.
Með lögum nr. 52/1966 um ríkisbókhald, gerð ríkis-
reiknings og fjárlaga er kveðið á um hvernig færa skuli
reikninga ríkissjóðs, ríkisstofnana, fyrirtækja og sjóða í
ríkiseign. Um efnisskiptingu ríkisreiknings segir að
hann skuli skiptast í tvo hluta A-hluta og B-hluta. A-
hluti nær yfir fjárreiður ríkissjóðs og ríkisstofnana, en
B-hluti yfir ríkisfyrirtæki og sjóði í ríkiseign. Með ríkis-
fyrirtækjum er átt við rekstraraðila, sem standa að öllu
eða verulegu leyti undir kostnaði við starfsemi sína með
tekjum af sölu vöru eða þjónustu eða hafa starfsemi
með höndum, sem í meginatriðum er hliðstæð starfsemi
einkaaðila.
Um rekstur ríkisins segir að færslur hvers reiknings
skuli miða við raunveruleg skipti ríkisins við aðra aðila,
athafnir þess og framkvæmdir, án tillits til þess hvort
greiðslur hafi farið fram í reiðufé. Öll skuldaskipti sem
koma fram við lokun ríkisreiknings, hvort sem eru úti-
standandi kröfur ríkissjóðs eða skuldir skulu færðar. Þá
segir að gjöld skuli færð á því ári er afhending verð-
mæta fer fram og hvers konar vinna eða þjónusta er
innt af hendi, er hefur í för með sér fjárhagslega skuld-
bindingu fyrir ríkið eða greiðslur úr ríkissjóði. Um tekj-
ur ríkissjóðs segir að þær skuli færðar á því ári er þær
eru lagðar á eða hæfar til ákvörðunar samkvæmt
ákvæðum gildandi laga. Þannig er kveðið skýrt á um í
lögum um ríkisreikning að hann sýni allar þær athafnir
stjórnvalda á reikningstímabilinu sem hafa í för með sér
fjárhagslegar skuldbindingar óháð því hvernig þær eru
greiddar.
í lögum um ríkisbókhald er kveðið á um að fjármála-
ráðherra fari með úrskurðarvald og setji reglur um
framkvæmd laganna. Þá er ennfremur kveðið á um að
skipuð sé sérstök nefnd, ríkisreikningsnefnd, er vera
skuli fjármálaráðherra til ráðuneytis um atriði er varða
uppsetningu fjárlaga og ríkisreiknings. Nefndin er skip-
5