FLE blaðið - 01.01.2012, Side 22

ana þar sem starfsmenn voru fæstir fjórir og flestir hundrað en
yrðu samanlagt hátt í þrjú hundruð. Þar kom fyrst til athugunar
hvort notast ætti við óbreytt skipulag þar sem ríkisskattstjóri
tæki við hlutverki fjármálaráðuneytisins að breyttu breytanda,
eða hvort umbylta ætti skipulagseiningunum. Síðari leiðin var
farin að stærstum hluta en þó voru sérlausnir með ýmsum
hætti.
Stofnunin var skipulögð upp á nýtt og sett nýtt skipurit þar sem
störfum hjá embættinu var annars vegar skipt upp í fram-
leiðslusvið og hins vegar stoðsvið. Framleiðslusviðin voru
skattlagning einstaklinga og lögaðila, skatteftirlit og skráarhald,
þ.m.t. fyrirtækjaskrá og ársreikningaskrá. Stoðsviðin voru um
tækni-, fjár-, starfsmanna-, lögfræði-, skipulags-og fræðslumál.
Starfsstöðvar voru ákveðnar níu, höfuðstöðvar skyldu verða á
Laugavegi í Reykjavík og átta aðrar starfsstöðvar skyldu starf-
ræktar. í hagræðingarskyni var starfsemi í Reykjavík sameinuð
og sérgreind með því að skattstofunni í Reykjavík var lokað og
starfsmenn þar fluttu inn á Laugaveg og á Suðurgötu í
Hafnarfirði. Um leið færðist drjúgur hluti þeirra starfsmanna
sem áður störfuðu hjá skattstjóranum í Reykjanesumdæmi á
Laugaveg. Einingar sem unnu svipuð störf voru sameinaðar,
svo sem að ákveðið var að reka eina eftirlitseiningu á höfuð-
borgarsvæðinu í stað þriggja, eina launþegaeiningu í stað
tveggja, eina virðisaukaskattseiningu, eina einingu lögaðila og
svo koll af kolli. Yfirmönnum var fækkað um 19 og ný fram-
kvæmdastjórn tók við störfum fyrrum yfirstjórnar ríkisskatt-
stjóra og stærstu skattstjóraembættanna. Þeir sem höfðu
gegnt störfum skattstjóra urðu ýmist sviðsstjórar eða skrif-
stofustjórar í hinu nýja skipulagi. Tveir skattstjóranna létu af
störfum, annar vegna aldurs. Mánaðarlegir samráðsfundir
skattstjóra og ríkisskattstjóra voru lagðir af en í þess stað tekn-
ir upp beinir stjórnunarfundir. Þá voru allir starfsmenn virkjaðir í
hugmyndavinnu, markmið sett, leiðir ákveðnar og ýmsar stjór-
nunaraðferðir, svo sem SVÓT-greining, voru notaðartil að festa
niður helstu álitamál.
Við sameiningu skattyfirvalda voru öll fyrri vinnubrögð tekin til
endurmats og þau endurskoðuð í samræmi við breytt sjónar-
mið. Stofnuninni voru settar nýjar áherslur og markmið. Aukin
verkaskipting var tekin upp og ákveðnar starfsstöðvar sérhæfð-
ar þótt öllum starfsstöðvum væri gert að sinna nærþjónustu.
III. Stjórnsýslulegar breytingar
f eldra fyrirkomulagi var stærsti hluti ákvarðana skattstjóra
kæranlegur til yfirskattanefndar en jafnframt voru ýmsar aðrar
ákvarðanir einnig kæranlegar en þá til ríkisskattstjóra sem æðra
stjórnvalds. Ákvarðanir sem áður voru teknar af skattstjórum
voru með frumvarpinu felldar undir ákvörðunarvald ríkisskatt-
stjóra. Þannig er bein afleiðing hinnar nýju skipunar á ýmsan
hátt umtalsvert breytt hlutverk ríkisskattstjóra í stjórnsýslu
skattamála. Ríkisskattstjóri hafði áður það hlutverk að sam-
ræma skattframkvæmdina og í því skyni gat ríkisskattstjóri
endurmetið fyrri ákvörðun skattstjóra, bæði samkvæmt beinni
heimild og eins sem æðra stjórnvald, þó með þeim takmörk-
unum að úrskurður skattstjóra skyldi sæta kæru til yfirskatta-
nefndar. Með sameiningu skattstjóra við embætti ríkisskatt-
stjóra var eðlilega fellt niður hlutverk ríkisskattstjóra sem æðra
stjórnvalds og þannig færðist framkvæmdin formlega yfir á eitt
stjórnsýslustig að þessu leyti.
Flestar ákvarðanir sem ríkisskattstjóri tekur og varða breytingar
á opinberum gjöldum sæta alla jafna kæru til yfirskattanefndar
en nokkrar ákvarðanir, svo sem um endurgreiðslu á virðisauka-
skatti, sæta nú málskoti til fjármálaráðuneytisins sem æðra
stjórnvalds. Þá hafa einnig verið gerðar þær breytingar að mál
sem áður voru afgreidd eingöngu hjá skattstjóra og með mál-
skoti til ríkisskattstjóra sæta nú kærurétti til yfirskattanefndar.
Þar skal sérstaklega getið ákvarðana um ívilnun samkv. 65. gr.
laga nr. 90/2003, með síðari breytingum, þegar sérstakar
aðstæður heimila lækkun á skattstofni eftir hlutlægum efnis-
legum viðmiðunum, að teknu tilliti til persónubundinna atvika
framteljanda sem sæta stjórnsýslulegu mati.
Stjórnsýsluleg staða ríkisskattstjóra breyttist þannig úr því að
vera stjórnvald sem átti að annast að meginstofni til samræm-
ingu skattframkvæmdar ásamt leiðbeiningarhlutverki og vera
æðra stjórnvald í ákveðnum tilvikum, í að vera það stjórnvald
sem annast jöfnum höndum yfirstjórn og frumákvarðanir, hvort
heldur varðandi setningu reglna, álagningu opinberra gjalda,
endurákvörðun þeirra eða aðrar ákvarðanir sem framteljendur
óska sjálfir eftir eða þurfa að sæta.
Hin nýja stjómsýslulega staða ríkisskattstjóra ætti þó til lengri
tfma litið að verða einfaldari, enda þarf t.a.m. ekki að annast
samræmingu skattframkvæmdar með sjálfstæðum stofnunum
þar sem stjórnunarleg ábyrgð ríkisskattstjóra með skattstjórum
var lítil sem engin þar sem þeir heyrðu undir fjármálaráðuneytið
í stjórnunarlegu tilliti. Engu minna er nú kostað til við að tryggja
samræmingu skattframkvæmdar og skilvirkni í stjórnsýslunni
en áður var, en með þeirri breytingu að nú fylgir stjórnunarleg
ábyrgð þeim ráðstöfunum sem unnt er að grípa til ef slíkar
aðstæður skapast.
Yfirskattanefnd hefur óbreytt hlutverk I hinni nýju skipan stjór-
nsýslu skattamála og hið sama á einnig við um skattrannsókn-
arstjóra rikisins. Yfirskattanefnd hefur þó nú fengið úrskurðar-
vald um vissar ákvarðanir ríkisskattstjóra svo sem samkv.
ákvæðum 65. gr. laga nr. 90/2003 og þannig hefur yfirskatta-
nefnd fengið aukið hlutverk frá því sem áður var. Ákvæði 65.
gr. er raunar það ákvæði sem e.t.v. kann að vera viðkvæmast í
skattframkvæmdinni vegna þess hve ákvarðanir á grundvelli
þess eru matskenndar. Því er málskotsréttur framteljanda á
ákvörðun ríkisskattstjóra til fjölskipaðs æðra stjórnvalds eðlileg
ráðstöfun sem líkleg ertil að auka réttaröryggi framteljanda.
IV. Ávinningur og lokaorð
Sameining stofnana er krefjandi verkefni og tekur mikinn tíma
meðan á sameiningarferlinu stendur. Það er lauslega áætlað að
slíkt sameiningarferli taki ekki skemmri tíma en 3 ár og líklega
heldur rúmlega það. Það má því segja að þegar þetta greinar-
20 • FLE btaðið janúar 2012