Norðurslóð - 25.11.2015, Blaðsíða 3

Norðurslóð - 3
s Jóhann Antonsson
Utgerð Aðalsteins Loftssonar
Þriðji hluti - Útgerð og verbúðalíf
Baldvin Þorvaldsson EA 24 á reynslusiglingu við Hafnafjörð. Um borð eru
ýmsir gestir og var lialdin veisla í tilefni af afhendingu skipsins í mars 1956.
Við flatningu í Keflavík. Á myndinni má sjá talið frá vinstri; Bongi, Baldi,
Haukur Kidda, Hafsteinn, Gaui, Friggi og Jakob Helgason.
Gaui, Haukur og Hafsteinn vinna við pökkun í Keflavík.
Alli Lofts við beitningu,jakkafötin og hatturinn þó víðs fjarri.
í síðustu tveimur tölublöðum
Norðurslóðar hefur verið fjallað
um þau skip sem Aðalstcinn
Loftsson útgerðarmaður gerði
út frá Dalvík í þá nær fjóra
áratugi sem hann stóð í útgerð.
Við vinnslu þeirra greina talaöi
ég við ýmsa sem voru samtíma
Aðalsteini um lengri eða skemmri
tíma, og þá meðal annars verið
skipverjar á bátunum hans hér
á árum áður. Margt forvitnilegt
kom fram í þessum samtölum
sem ekki var passandi í þær tvær
greinar sem skrifaðar hafa verið.
Ég hef því í hyggju í þessari grein,
og líklega annarri til viðbótar
síðar, að notfæra mér þessar
frásagnir og deila með lesendum
Norðurslóðar.
Frásagnirnar verða í grófum
dráttum í tímaröð miðað við
bátana eins og frá þeim er sagt í
fyrri greinum. Eins og að líkum
lætur eru ekki margir til frásagnar
um útgerðarhætti eða atburði
sem snertu fyrstu tvo bátana sem
Aðalsteinn gerði út, það er Baldvin
Þorvaldsson EA721 og Þorstein EA
15. En frá og með komu Baldvins
Þorvaldssonar EA 24 árið 1956 eru
ýmsir til frásagnar.
Stjáni skipstjóri og Gunni
stýrimaður
Kristján E. Th. Jónsson eða
Stjáni í Sólheimum var fyrsti
skipstjórinn á Baldvin Þorvaldssyni,
en hann hafði áður verið skipstjóri
á Þorsteini EA hjá Alla. Gunnar
Kristinsson varð sýrimaður á
Baldvin Þorvaldssyni strax í upphafi
og starfaði síðan óslitið um tuttugu
ára skeið hjá Aðalsteini, lengst af
sem stýrimaður. Enginn skipverji
átti lengri starfsaldur hjá Alla en
hann. Gunnar, sem á Dalvík er best
þekktur sem Gunni Krist, er helsta
heimild þessarar frásagnar, því auk
þess að vera hafsjór af fróðleik
um útgerðahætti fyrri tíma á hann
ýmsar heimildir til að styðjast við.
Síðan verður skotið inn frásögnum
frá ýmsum öðrum sem getið verður
sérstaklega um þegar þar að kemur.
Gunni segir að Alli hafí komið til
sín um áramótin 1955-56 og beðið
sig að verða stýrimaður á nýjum báti
sem verið var að smíða í Hafnarfirði
fyrir hann, og varð það úr.
Báturinn sem hlaut nafnið Baldvin
Þorvaldsson EA 24 var afhentur
í mars og hóf þá þegar veiðar á
vetrarvertíð fyrir sunnan. Reiknað
hafði verið með því að báturinn
yrði tilbúinn fyrr svo yfirmennimir
voru komir suður fljótlega uppúr
áramótum. Vélstjórar voru Björn
Gunnlaugsson (Bjössi í Asbyrgi)
og Arngrímur Kristinsson (Addi í
Miðtúni).
Siglt fyrir Horn í björtu
A þessum ámm voru
útgerðarhættir hér á Dalvík, og
víðast hér í kring, þannig að
bátar fóru í burtu á vetrarvertíð,
oftast til Suðurnesja. Langflestir
bátamir létu úr höfn á Dalvík að
kvöldi annars janúar og miðaðist
tímasetningin við að sigla fyrir
Horn í björtu daginn eftir. Bátamir
byrjuðu vertíðina yfirleitt á línu
en skiptu yfir á net seinni hluta
vertíðar, gjaman um miðjan mars.
Aðalsteinn var með fiskverkun í
Keflavík á þessum ámm og þar var
líka aðstaða fyrir beitningamennina.
Skipverjar höfðust við í bátunum
allan veturinn og höfðu yfirleitt
ekki aðstöðu í landi. Vistarvemr
skipverja vom talsvert rýmri um
borð í Baldvin Þorvaldssyni EA 24
en verið hafði í eldri bátum, en hætt
er við að aðstaðan þætti nokkuð
langt frá því að vera viðunandi
í dag. Það á auðvitað við á fleiri
sviðum í samanburði á aðstæðum
nú og fyrir 60 ámm. Við þessar
aðstæður bjuggu skipverjar fram
á vor, því undantekningalítið voru
vertíðarlok á lokadaginn 11. maí ár
hvert.
Á vertíðinni 1956 gekk í fyrsta
sinn í gildi helgarfrí fyrir skipverja
en áður hafði það verið þannig
að einungis voru frí ef veður
hamlaði veiðum. Gunni segir að
fríin hafi gjaman verið notuð til
að dytta að veiðarfæmm frekar
en að lyfta sér upp. Addi vélstjóri
rifjar þó upp að farið hafi verið á
böll í Sandgerði og þar hafi komið
skipverjar af fleiri bátum sem
bjuggu við sömu aðstæður varðandi
hreinlætisaðstöðu og slagvatnslykt.
Hann segir að sér sé enn minnisstæð
lyktin sem gaus upp þegar hitnaði á
dansgófinu.
„Þetta gera þá 15 krónur“
Kokkurinn skipti vitaskuld
miklu máli. Bæði sá hann um allar
máltíðir fyrir skipverja allan tímann
og vann við það í vistarverum
skipverja (lúgarnum) auk þess sem
það skipti máli hvernig haldið var
á málum því skipverjar greiddu
hráefniskostnaðinn.
Baldvin Þorvaldsson, eða Baldi í
Fróni, var kokkur á nafna sínum og
segir Gunni að hann hafi nú passað
upp á hlutina. Til dæmis hafi hann
sjaldnast tekið heila fiska til að hafa
í soðið heldur aðeins hausana; gerði
þá signa og bar þá þannig á borð.
Einnig kom hann sér upp miklum
hvítum serk til að bera kostinn úr
versluninni og um borð í bátinn, en
það kostaði 5 krónur ef verslunin
sá um að koma þessu um borð.
Einn daginn sagðist Gunni hafa
tekið að sér að bera á bakinu það
sem keypt var. Alls fór hann þrjár
ferðir í búðina og sagði við Balda
þegar hann kom úr síðustu ferðinni
„Þetta gera þá 15 krónur“. Baldi sá
ekkert spaugilegt við þetta. Margir
Dalvíkingar þekkja lfka söguna af
sokkasúpunni.
Fiskverkunin sem Aðalsteinn
rak þann tíma sem vetrarvertíðin
stóð yfir var mönnuð Dalvíkingum
að mestu leyti. Fiskverkunin var í
leiguhúsnæði þar sem verkunin var
á jarðhæð en starfsmannaaðstaða
á efri hæð. Starfsfólkið kom að
norðan strax á fyrstu dögum
janúarmánaðar og flestir fóru ekki
norður fyrr en vertíð var lokið í
maí um vorið. Það var mjög stór
hópur fólks á besta aldri sem fór
í atvinnuleit suður á land í byrjun
hvers árs, enda litla vinnu að hafa
fyrir norðan á þeim tíma árs.
Verbúðarlífið
Einn af
þeim sem var á
vertíð og vann
hjá Aðalsteini
í Keflavík var
Hafsteinn Pálsson
í Miðkoti.
Hafsteinn segir
að hann hafi verið
eina vetrarvertíð í
Keflavík og farið
suður með fleira
fólki í ársbyrjun
1958. Hann segir
að í allt hafi verið í verbúðinni á
efri hæðinni um þrjátíu manns.
Þarna bjuggu þeir sem unnu í
fiskvinnslunni og beitningarmenn.
Auk þess var mötuneyti rekið á efti
hæðinni. Svanfríður Bjarnadóttir
(Fríða í Görðum) var matráðskona
og með henni var Flóra Antonsdóttir
í Árbakka.
Baldi Lofts (Baldvin Loftsson)
bróðirAllavarverkstjóriívinnslunni
og voru Guji (Guðjón) og Bongi
(Björgólfur) bræður þeirra líka í
hópnum. Jakob Helgason var þarna
einnig, þannig að hjónin í Görðum
voru bæði í hópnum. Haukur Kidda
tengdasonur þeirra var þama einnig
og Steini Sím (Steinn Símonarson)
og Friggi (Friðrik Sigurðsson). Toni
í Árbakka (Anton Gunnlaugsson)
var landformaður eins og það var
kallað, sem sagt yfirmaður þeirra
sem sáu um beitninguna, og þar var
líka Ingi Lár (Ingimar Lárusson)
svo nokkrir séu nefndir af þeim sem
þarna vom. Auk Dalvíkinganna var
fólk víðar að af landinu svo og
heimamenn af Suðurnesjum sem þá
bjuggu ekki í verbúinni.
Hafsteinn segir að þetta hafi
verið góður hópur og farið hafi
vel á með mönnum og minnist
þess sérstaklega hve Guji Lofts
hafi verið þægilegur í umgengni
og hjálpsamur sér, sem var
unglingurinn í hópnum.
Hann segist muna eftir 6
ára stelpuhnátu sem var þarna í
verbúðinni með ömmu sinni, Fríðu
í Görðum. Þar var Svanfríður
Jónasdóttir á ferð, nú búsett í
Görðum. Hún staðfestir að hún
hafi verið í nokkrar vikur þarna hjá
ömmu sinni og notað tímann til að
læra að lesa. Hún segist muna eftir
Hafsteini í verbúðinni því hann hafi
verið yngstur og þannig næst sér í
aldri.
Hafsteinn segir að aðstaðan í
verbúðinni hafi verið frumstæð,
rétt eins og víða var á þessum
tíma við þessar aðstæður. Þarna
hafi verið þrjár handlaugar og þrjú
klósett en engin baðaðstaða. Sjálfur
sagðist hann hafa komið með tvenn
sængurföt að heiman og passað upp
á það að skipta um rúmföt þegar
tíminn var hálfnaður. Um eiginlega
þvottaaðstöðu var semsagt ekki að
ræða, hvað þá þvottavél.
Hlaupið í verk í jakkafötum
Hafsteinn segir að það hafi verið
gott að vinna hjá Alla, allt hafi verið
stórt í sniðum og vafningalaust t.d.
hafi hann beðið um peninga til að
senda heim fljótlega eftir að vinna
hófst og þá heimsótt Alla í íbúð
sem hann leigði í bænum. Hann
sagðist hafa spurt Alla hvað hann
væri búinn að vinna fyrir miklu,
en hann svaraði að það skipti ekki
máli heldur hvað hann þyrfti mikið.
Hann treysti 18 ára unglingnum
fullkomlega.
Þegar mikið var um að vera í
vinnslunni átti Alli það til að hlaupa
í verk þó hann væri í jakkafötum
og með hatt. Hann passaði sig á að
vera í stígvélum þegar hann mætti
á staðinn. Hafsteinn segist muna
og sjá fyrir sér atvik þegar Alli
rauk til, svona klæddur, að moka
fiskibeinum upp á vörubíl. Ef Alli
greip í að hausa eða eitthvað slíkt í
vinnslunni batt hann striga um sig
miðjan, utanyfir jakkafötin, áður en
hann byrjaði og var að sjálfsögðu í
stígvélunum.
Framhald í næsta blaði.