Útsýn - 10.11.1945, Qupperneq 5

um og geti því ekki tekið ábyrgð á.
Hann sjái því ekki ástæðu til að taka
afstöðu til tillögunnar eins og hún liggur
fyrir.
I Alþýðufloltknum eru mjög skiptar
skoðanir. Þótt þar séu til menn, sem
hafa gerzt ákafir talsmenn þess að
semja við Bandaríkin um leigu, eru
sumir þingmenn flokksins og mjög
margir miðstjórnarmenn eindregið and-
vígir því, og vilja, að tilmælum Banda-
ríkjanna verði svarað neitandi, með til-
vísun til skýlausra ákvæða herverndar-
samningsins frá 1941 um, að Bandarík-
in skuldbindi sig til að hverfa í burt af
Islandi með allan herafla sinn, undir
eins og. ófriðnum væri lokið, og ákveð-
inná loforða Roosevelts forseta i sömu
átt.
Enn aðrir vilja leggja megináherzlu á,
að Island fái upptöku i Sameinuðu þjóð-
irnar og Öryggisráð þeirra fái, ef þurfa
þykir, umráð yfir bækistöðvum hér.
Þeir, sem vilja tafarlaust ganga til
samninga við Bandaríkin um leigu bæki-
stöðva, álíta tillögu forsætisráðherra
fullkomlega aðgengilega og lögðu kapp
á, að hún yrði samþykkt óbreytt. Það
mun þó ekki hafa orðið ofan á, heldur
hitt að fá á henni orðalagsbreytingar,
sem bentu ákveðnar til þess, að íslenzka
ríkisstjórnin óski að ganga til samninga
á þeim grundvelli, að Sameinuðu þjóð-
irnar en ekki Bandaríkin hafi hér bæki-
stöðvar í framtíðinni.
Sósíalistaflokkurinn, sem hefir lýst
því yfir í blaði sínu, að hann muni, „með
öllu þvi harðfylgi, sem hann hefir yfir
að ráða“, beita sér gegn því, að samið
verði við Bandaríkin um leigu á -bæki-
stöðvum, mun hins vegar líta svo á, að
Bandaríkin hljóti að skilja svar Ólafs
Tliors sem neitun við málaleitunum sín-
um um leigu, ef þau taki það yfirleitt
gilt sem svar, og þess vegna sé óhætt að
samþykkja það. Ráðamenn flokksins
telja sig hafa orðið ótvírætt vara við
það, siðan farið var að ræða málið í
blöðum, að hann geti vænt sér mikillar
fylgisaukningar, ef hann yrði eini flokk-
urinn, sem stæði óskiptur gegn leigu-
mála við Bandarikin. Muni þeim mál-
stað aukast fylgi við það, að ákvörðun í
málinu sé slegið á frest, og tími vinn-
ist til að ræða það. Samninganefnd, sem
að líkindúm yrði skipuð skv. tillögu for-
sætisráðherra, hefði ekki ■ umboð til að
ganga frá samningum og þyrfti því ekki
að óttast, að þeir kæmust á fyrirvara-
laust. Ef svar Ólafs Thors verði ofan á,
geti flokkurinn því rólegur verið kyrr i
INNLENDARFRÉTTIR
ríkisstjóminni fyrst um sinn, en það er
alkunnugt, að forráðamenn hans eru
mjög ófúsir á að sleppa aðstöðu sinni
þar nema tilneyddir.
I Sjálfstæðisflokknum hefir þess
minnst orðið vart, að þingmenm og aðrir
áhrifamenn hafi sig í frammi gegn
þeirri stefnu að leigja Bandaríkjunum
herbækistöðvar. Annað aðalblað flokks-
ins, Vísir, hefir þvert á móti verið skil-
ið svo, að það væri þess mjög fýsandi.
Þó munu slíkir menn vera til bæði inn-
an þingflokksins og utan. Er kunnugt
um marga menntamenn og kaupsýslu-
menn, sem eru ráðnir í að beita áhrif-
um sínum gegn hvers konar tilraunum
til að draga flokkinn til fylgis við leigu-
stefnuna.
Eitt blað fylgjandi Sjálfstæðisflokkn-
um, hið myndarlega mánaðarrit Akra-
nes, hefir þegar gert hreint fyrir sín-
um dyrum í þessu máli. 1 síðasta tölu-
blaði þess segir svo í ritstjórnargrein:
„Utan að berast nú þær fréttir, að
mesta lýðræðisríki heimsins óski eftir
samningi um herstöðvar á hólma þeim,
er minnsta lýðríki veraldar byggir.
Það er athyglisverðast við þessa ó-
væntu frétt, að orðsendingin sé frá þeirri
miklu þjóð, — þeirri seinni, — sem hér
hafði hervernd, og seint og snemma
lýsti yfir því, að allur her færi héðan á
brott þegar að stríðslokum. Þess í stað
er þessi óviðkunnanlega ósk fram borin,
áður en herafli er allur farinn úr landi,
samkv. gefnum loforðum.
Um þetta rhál mætti rita langt mál
og beiskjublandið, og því miður er víst
enn ,svo ástatt, að á því eru margar
hliðar bæði gagnvart okkur og alheimi.
En það er einkennilegt hve fljótt og
óvænt þetta kemur — ef rétt reynist —
og stangast alvarlega við margar yfir-
lýsingar hinna mætustu manna tveggja
heimsvelda. Það er svo ótrúlegt, að því
verður ekki trúað. Fóru þessi tvö miklu
heimsveldi ekki einmitt í stríðið fyrst og
fremst til að kenna mönnum og þjóðum
að halda orð og eiða? Ætla þau svo
að verða staðin að því — í reyndinni —
að segja eitt í dag og annað á morgun ?
Gagnvart ofurefli héfur lítil þjóð ekki
nema eitt vopn, sem ávallt dugar, og
ver,heill hennar og heiður, hvort sem
hún lifir eða deyr. Það er að standa —
sbr. 1944 — um heiður sinn, rétt og
frelsi. Sú þjóð, sem gerir það, verður
ekki vegin þó vopnum sé beitt, og hún
kiknar heldur ekki þó hún sé kúguð um
stund. Frelsið verður ekki fjötrað til
lengdar, og ekki skal því trúað, að sú
þjóð, sem hér á hlut að máli, geri þannig
tilraun til að kyrkja hið nýviðurkennda
og fengna frelsi þessarar litlu þjóðar í
fæðingunni. . . .“
Hörð átök
um Viðskiptaráð.
ÞESSA dagana mun fara fram all-
mikil breyting á skipulagi viðskiptamál-
anna og á stjórn Viðskiptaráðs.
Samkvæmt lögum um Viðskiptaráð
(lög um innflutning og gjaldeyrismeð-
ferð) skyldu þau falla úr gildi 6 mánuð-
um eftir að Evrópustyrjöldinni væri lok-
ið. Áttu þau skv. því að falla úr gildi
hinn 8. þ. m.
Valdsvið Viðskiptaráðs er mjög víð-
tækt. Ákveður það, hvaða vöru skuli
flytjaT tilUandsins og hverjir skuli gera
það, ráðstafar farmrými í vöruflutninga-
skipum, úthlutar gjaldeyri og innflutn-
ingi til innflytjenda og annarra, hefur
heimild til að taka að sér innflutnmg
sjálft og loks: fer með verðlagsákvarð-
anir og verðlagseftirlit.
1 Viðskiptaráði eiga nú sæti: Svan-
björn Frímannsson formaður, Haukur
Helgason, Kjartan Ólafsson, Oddur Guð-
jónsson og Sigtryggur Klemenzson.
Tveir hinir síðastnefndu, sem munu vera
taldir fulltrúar Verzlunarráðsins og
Sambandsins (S. I. S.) víkja samkvæmt
ákvæði í verðlagslögunum, þegar f jallað
er um verðlagsmál, og taka þá sæti í
ráðinu Gylfi Þ. Gíslason og Ólafur
Björnsson.
Rikisstjórnin skipaði fyrir nokkru
nefnd til að gera tillögur um framtíð-
arskipulag þessara mála. Eiga í henni
sæti Svanbjörn Frímannsson frá Við-
skiptaráði, Eggert Kristjánsson frá
Verzlunarráðinu, Eyjólfur Leós frá Sam-
bandinu, Jón Maríasson frá Landsbank-
anum og loks Jóhann Þ. Jósefsson frá
Nýbyggingarráði.
Kunnugt er, að mikil togstreita hefur
undanfarið verið á milli Viðskiptaráðs
og Nýbyggingarráðs út af innflutningn-
um. Hafa báðir aðilar reynt að draga
sem mest af innflutningnum til sín. Ný-
ÚTSÝN
3