Útsýn - 10.11.1945, Side 15

HVAD ER
AD GERAST?
Rússar heimta
bækistöðvar í Tyrklandi.
Tj rkir neita að afhenda
einn þumlung lands.
ÞAÐ er ekki aðeins í striðsyfirlýs-
ingarmálinu, að Tyrkland -og Island hafa
verið sett í sömu aðstöðu af stórveldun-
um. Tyrkir eru nú í sömu aðstöðu gagn-
vart Sovét-Rússlandi eins og Island
gagnvart Bandarikjunum. 1 marz í vetur
sögðu Rússar upp vináttusamningi við
Tyrki, gerðu kröfur um að fá bæki-
stöðvar fyrir flugher og flota á tyrk-
nesku landi ( við Dardanellasund) og
auk þess endurskoðun á landamærum
landanna, þannig að Rússar fengju tvö
héruð, sem hingað til hafa talizt til
Tyrklands. 1 þriðja lagi kröfðust Rússar
breytinga á stjómarfari Tyrklands.
Þótt Tyrkir hafi ekki í höndum há-
tíðlegan samning um að Rússar skuli
ekki hafa herlið í Tyrklandi að ófriðn-
um loknum, hefir forseti þeirra ekki
liikað við að lýsa því yfir, að þeir muni
ekki afhenda einn þumlung af landi
fyrir flug- eða flotabækistöðvar erlends
ríkis eða afsala sér yfirráðarétti yfir
landi sinu á nokkum hátt.
Bandarikin hafa nú lagt til að þetta
deilumál verði lagt fyrir öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna og ef samkomulag
náíst ekki, verði öryggisráðinu falið að
hafa á hendi gæzlu þeirra bækistöðva,
sem deilan stendur um.
Tyrkir hafa fram að þessu staðið fast
á móti þessari uppástungu Bandaríkj-
anna. Þeir halda því fram, að Rússar
geti komið í veg fyrir hverja þá lausn
á þessu deilumáli, sem þeim þykir ekki
aðgengileg fyrir sig, með því að beita
neitunarvaldi þvi, sem þeir og öll fimm
stórveldin hafa í öryggisráðinu.
Vígbúnaður Bandaríkjanna
undir kjarnorkustríð.
Flestir hershöfðingjar em eins og
Serbinn, sem eftir eitt Balkanstríðið
endaði allar bænir sínar með þessum
ERLENDARFRÉTTIR
orðum: „Allah, gefðu okkur annað
stríð!“ ,
Siðan kjamorkusprengjan kom til
sögunnar hafa hershöfðingjar og flota-
foringjar Bandarikjanna keppzt um að
krefjast vigbúnaðar undir fyrirhugaða
kjamorkustyrjöld.
George C. Marshall, hershöfðingi, for-
maður herforingjaráðs Bandarikjanna,
sagði nýlega í ræðu, að Bandaríkin yrðu
nú þegar að byrja að búa sig undir
kjarnorkustyrjöld — að öðrum kosti
mundu þau bíða lægra hlut i henni. Hann
sagði m. a., að óhjákvæmilegt væri að
lögleiða herskyldu í Bandaríkjunum á
friðartímum, „þvi að ef við verðum til-
neyddir að nota kjarnorkusprengjur í
ófriði þá þarf til þess milljónaher.“
„Með því að æfa æskulýð þjóðarinn-
ar í herþjónustu skulum við sýna heim-
inum,“ sagði hershöfðinginn, „að firnbul-
orka atómsins og allar auðlindir Banda-
ríkjanna em til taks.“
Marshall hefir sent hermálaráðherr-
anum skýrslu, 120 bls. að lengd, um
„þarfir hersins" á friðartímum. Amold
hershöfðingi, yfirmaður flughersins tók
að sér að sýna fram á þörfina á að
margfalda hann. Fyrstu kjarnorku-
sprengjunum hefði verið varpað úr flug-
vélum, og’ þó að kjarnorkusprengjum
framtíðarinnar verði skotið með eld-
flugum (rakettum) sem stjórna sér
sjálfar með svo næmum tækjum, að þau
miða sjálfkrafa á mann, sem kemur ná-
lægt þeim, vegna likamshitans frá hon-
um, þá er eigi að síður nauðsynlegt að
hafa til taks loftþrýstiflugvélar, sem
fara með hraða hljóðsins, og geta flutt
farma af 50 tonna sprengjum 2000
mílna vegalengd i 50 þúsund feta hæð.
Slikar flugvélar verða til eftir 5 ár. Það
er augljóst, sagði ^arshall, að heimili og
verksmiðjur Bandaríkjanna verða í
fremstu víglinu, þegar til kjarnorku-
styrjaldarinnar kemur. Atlantshafið og
Kyrrahafið veita enga vörn lengur. Og
jafn augljóst er það, sagði hann að
lokum, að eina vömin í slíkri styrjöld
er fólgin í því, að geta gert árás.
40 bækistöðvar.
Yfirmaður Bandaríkjaflotans, Nimitz
flotaforingi, sá um, að flotinn gleymdist
ekki. „Kjarnorkusprengjan hefir fært
mönnum heim sanninn um, að það er
hálfu þýðingarmeira en áður að hafa
yfirráðin á sjónum," sagði hann. Og í
hans augum er Atlantshafið og Kyrra-
hafið ekki orðið alveg þýðingarlaust.
Yfirmenn flotans krefjast þess, að hann
fái „40 bækistöðvar á Atlantshafi og
Kyrrahafi." (Island er eitt af þeim). Alls
verði varið 3525 milljónum dollara til
þess að efla og auka Bandarikjaflotann.
Ein kjarnorkuárás —
40 milljónir mannslífa.
Á sama tíma sem herforingjar Banda-
ríkjanna keppast þannig við að bera
fram kröfur sínar, reyna vísindamenn-
irnir beggja megin Atlantshafsins, sem
unnu að lausn kjarnorkunnar, að koma
á framfæri aðvörunum sínum til mann-
kynsins í sambandi við hana. Allir eru
þeir sammála um, að Rússar verði búnir
að koma sér upp kjarnorkusprengjum
innan skamms tíma. Prófessor Oliphant
í Bandaríkjunum segir, að allar meiri
háttar iðnaðarþjóðir geti það innan 6
mánaða.
Hópur kjarnorkuvísindamanna var
yfirheyrður af nefnd Bandaríkjaþing-
manna, sem eiga að fjalla um frumvarp,
sem fram er komið i þinginu um að
halda kjamorkuleyndarmálinu strang-
lega leyndu. Einn þingmanna lagði þá
spumingu fyrir dr. Oppenheimer, sem
var yfirmaður einnar sprengjuverk-
smiðjunnar, hvort það væri satt, að
hægt væri að drepa 40 milljónir
amerískra borgara í einni kjamorku-
sprengjuárás. „Ég er hræddur um það,“
svaraði dr. Oppenheimer.
Oppenheimer hélt þvi fram, að kjam-
orkusprengjan yrði til þess að veikja
en ekki styrkja hemaðaraðstöðu Banda-
rikjanna, vegna þess, hve þau eru þétt-
býl og iðnaður þeirra á háu stigi. „Eftir
20 ár verða kjarnorkuvopn orðin hræ-
ódýr,“ sagði hann.
Heimsríki —
ekki Öryggisráð.
En það er langt frá því að allir Banda-
ríkjamenn séu orðnir óðir af draumun-
um um heimsyfirráð með kjamorku-
valdi. Þar eins- og annars staðar eru til
menn, sem gera sér Ijóst, að ný heims-
Framhald á bls. 16.
tÍTSÝN
13