Skátablaðið Faxi - 22.02.1969, Qupperneq 12

IFíLi: 3
1. Þekkja undi stöðuatriði
rafnagnsfrsðinnar.
2. Tengja sanan rafnagns-
þrsði og kló á rafnanns-
tæki,
3 Geta skýrt gerð og verk
un rafhlöðu, rafnagns-
bjöllu og sína,
4. Búa til einfaldan raf-
segul.
5. Þekkja helztu rafnagns-
slys og ráð við þein.
Fyrst skulun við líta á
fyrsta liðinn:
Það- er erfitt að setja
nörkin un hvað telja beri
undirstöðuatriði raf-
nagnsfrnöinnar og hvað
ekkf, og þess vegna skul—
un við halc’a okkur að
þein atriðun, sen fróð—
legt og gagnlegt er að.
þeklcja til.
Ál 11, lifanc’i cr dautt,
fljótandi, fast og loft-
kennt, bókstaflega allt
sen við pekkjun, or byggt
upp af snáögnun, svo-
kölluðun atónui:i, sen eru,
hver un sig, ósýnilegar
nannlegu auga. Eafnagn
er flutingur á hluta af
þessun snáögnun. Hraði
rafnagns er sani og hraði
óssins, 360.000 kn. á
sekúndu. Þetta þýðir það
að ef við legðun vír nxu
sinnun unhyerfis jörðina,
yfir heinskautin, og
hleyptun rafstraun á
annan endann, þá liði ein
einasta sekúnda þar til
ldur Ágústsson
yfir í hinn endann.
Talað er un að hlutir
leiði, t.d, leið rafaagn-
Vatn, raki og allir nál-
nar leiða rafnagn.
Einnig þeir nálnar, sen
ekki festast við segul-
stál og virðast þannig
vera hálf-óekta. Raf-
nagn „ferðast" eftir yfir
borði hins leiðandi
hlutar, t.d. vírsins,
þess vegna er það að sun-
staöar þar sen un nikinn
rafnagnsflutning er að
raða, og þvx verður við
koniö, eru raflaiðarar
holir innan, sér 1 lagi
ef un öýra neílna er að.
rsiða, svo sen kopar eöa
silfur, sen er einn bezt
leiðandi nálnur, sen til
er.
Rafnagn hefur tvo „póla"
plús pól og nxnus pól.
Flest höfun við hanci-
leikið rafhlöðu, sen reyn
dar oftar er kölluð
„Battery". A pessun raf-
hlöðun er oft nerkt + og
°£ sýnir það hvor
vír eða gat á rafhlöðunni
gefur plús eða nínus raf-
nagn, Rafhlöð.ur innihlada
svonefndan jafnstraun, og
er það einnitt einkenni
hans, að plúspóllinn og
nínuspóllinn eru allt af
hvor í sinun vír og halda
sig þar.
Nú er þessu ekki að. hei-
lla neð allt rafnagn, Ef
við fengjun okkur nnli-
tfjki og settun við ein
liverja innstunguna hjá
oltkur, þá sajun við að.
plús og uínus skipta all-
taf un gat, þannig að ef
við litun á annað gatið,
þá kani kannski xilús,
síðan nínus, svo aftur
plús og skipti þannig
áfran 50 sinnun á sek-
úndu, þetta helzt þó
alltaf 1 hendur, þannig
að ef plús er í öð.ru
gatinu, þa er nínus í
hinu og öfugt. Þessi st-
rauriur nefnist rið.straurx-
ur, og ef hann skiptir
svona un póla 50 sinnun
á sek,, eins og hann
gerir hórna 1 Reykjavxk,
þá kallast hann 50 riða
straunur,
Aliir hlutir, sen leiða
rafnagn, hafa ákveðið
viðnán gegn rafnagninu og
eyða alltaf dálitlu af
því rafnagni, sen á þá er
hleypt, svo ekki kenur
jafnnikið rafnagn úr.
Þetta rafnagps „tap" er
nisnunandi eftir teg-
unu’xn leiðara, stœrð,
hitastiga o.s.frv. og
gilda un það ákveðnar
reglur eða „„fornúlur",
hvernig slxkt er reiknað
út, en það er fyrir utan
okkar verksvið. Okkur
nagir að vita að ef un
sná—raf lagnir er að rEsða,
svo s<33 lanpa eða bjöllur
innarliúss, á skiiitir
það. ekki náli, það er svo
hverfandi lítið.
Þá skulun við vinna dá—
lítið. Þar sen örvarnar
eru á nyndinni er inn-
stungan. Frá henni
liggja vxrarnir (a) að
perustykkinu sen við
hugsun okkur undir peru—
nni (b). Sérstakur vír
sen er inni í perunni
tengir sanan þá vírenda
sen að perustykkinu
liggja. Það gerir hann
annarsvegar gegnun peru
fotinn og hinsvegar
skrúfganginn á perunni.
Til þess að ljós koni £
perunaþarf sanbanöið að
vera órofið, en se vír-
endarnir settir sanan í
(d) Icexiur ljós á peruna.
Þessu hlutverki gegnir
slökkvarinn.
Þetta parf að gera af
nestu vandvirkni, gata
þess vandlegá að herða
vel allar skrúfur, og að
hvergi standi þáttur úr
vír út úr klónni, rofanun
eða perustykkinu, því
slíkt gáti þýtt bráð.an
bana fyrir þann sen notar
þessar „grnjur"
Hr þv1 að við erun ferinn
•11