Land & synir - 01.02.1996, Síða 6

Undirritaður og Sigurður Sverrir Pálsson kvikmyndatökumaður hittust
Hviids Vinstue í Kaupmannahöfn til að fagna frumsýningu á kvikmyndinni
„Benjamín Dúfu“, sem hvorugur okkargat verið viðstaddur af skiljanlegum
ástœðum. Sverrir er nýjasti íbúinn í nýlendu íslenskra kvikmyndagerðar-
manna hér, sem fer ört stœkkandi og telur um þessar mundir hátt í 20
manns, þar á meðal nokkuð af okkar reyndasta fólki. Helmingur þeirra hef-
urflutt búferlum á þessu ári og vakti það upp þá spurningu hvort það vceru
einhverjar hrœringar í bransanum semýttu á eftir fólki að reynafyrir sér
annars staðar. Sverrir vildi sjálfur helst kvarta yfir stopulum verkefnum
heima fyrir og þar sem að hann vildi einbeita sér að kvikmyndatöku, þyrfti
hann að stcekka markaðinn og koma sér á framfceri erlendis.
En hvernig láta þeir íslendingar af sér sem starfað hafa við sjónvarþ og
kvikmyndir í Kaupmannahöfn? Til að spá aðeins íþessi mál, hringdi ég í
nokkra þeirra sem orðnir eru sjóaðir í danska bransanum og heyrði íþeim
hljóðið.
íslendingar
í Kaupmannahöfn
EFTIR SIGURÐ HR. SIGURÐSSON
VALDÍS
Valdís Óskarsdóttir klippari flutti út í á-
gúst 1994 og hefur síðan þá klippt 2 danskar
kvikmyndir í fullri lengd, „Den sidste vik-
ingen“ leikstýrðri af Jesper W. Nielsen og
„Tpsepiger" leikstýrðri af Vibeke Gad. Auk
þess hefur hún klippt 3 stuttmyndir og nokk-
ur smærri verkefni í Danmörku. Á milli verk-
efnanna klippti hún einnig „Draumadísir"
Ásdísar Thoroddsen á íslandi og hefur því
augljóslega haft í nógu að snúast undanfarið
ár.
SHS: Eftir að þú útskrifaðist tír Danska
kvikmyndaskólanum 1991 jhtttir þú heim
til íslands, en nú ert þú flutt til baka. Voru
það þér vonbrigði að starfa við tslenskar
kvikmyndir?
VÓ.: Að hluta til
voru aðstæðurnar
heima ekki eins og ég
hafði vonast til. Á
þessum 3 árum
klippti ég 3 myndir í
fullri lengd (Ingaló,
Sódóma-Reykjavík og
Skýjahöllin) og 2
stuttmyndir (Óskir
Skara og Hlaupár),
en það er eins og að
ekki séu gerðar svo
miklar kröfur til
klippara eins og víða
annars staðar. Maður þarf t.a.m. ekki nauð-
synlega að vera lærður klippari til að khppa
heila bíómynd. Eiginlega þarf maður ekki að
kunna nokkurn skapaðan hlut, það er nóg
að þekkja rétta fólkið, eða þá að hafa klippt
eina auglýsingu, þá virðist maður vera orðinn
gjaldgengur í hvað sem er. Samt er þetta há-
þróaður bransi og hérna í Danmörku er eng-
inn ráðinn í svona starf nema að liann hafi til
þess kunnáttu og reynslu, útlendingar því
heldur en aðrir. Mig langaði að spreyta mig í
heimi sem var harðari en heima, þar sem
gerðar eru meiri kröfur.
SHS: Er ekki erfitt að koma sér á fram-
fœri og fá leyft til að sanna sig ef ekki eru
sambönd eða kunningsskapur til staðar?
VÓ: Próf frá Kvikmyndaskólanum í Kaup-
mannahöfn er óneitanlega gott að hafa í
þessu sambandi. f mínu tilfelli sá leikstjóri
„Síðasta víkingsins“ lokaverkefnið frá skól-
anum sem ég klippti og leist það vel á, að
hann bað mig að klippa myndina sína. Hins
vegar er vel hægt að sanna hæfni sína með
að leggja fram mynd sem maður hefur áður
klippt. Það tekur bara sinn tíma, en alls kon-
ar sambönd eða kunningsskapur flýta alltaf
fyrir. Þeir sem eru nógu og hæfileikaríkir,
góðir og duglegir komast alltaf áfram. íslend-
ingar eru líka vinnusjúklingar upp til hópa
og eru tilbúnir að leggja mikið á sig. Það
hjálpar hka til.
SHS: Áttu til einhver góð ráð handa
þeim sem vilja reyna fyrir sér erlendis?
VÓ: Það þarf í fyrsta lagi að komast að því
hvaða aðilar eru að fara í gang með verkefhi
og hverjir hafa fengið til þess styrki. Mestar
líkur er að komast að sem aðstoðarmaður í
viðkontandi deild, t.d.
sem aðstoðarklippari ef
um klippara er að
ræða. Þá setur maður
sig í samband við við-
komandi klippara og
reynir þannig að fá eitt-
hvað að gera. Það er
mjög erfitt að komast
að sem aðalmaður í
deild, því að þeir eru
yfirleitt valdir af leik-
stjóranum, sem ræður
sjaldnast aðra en hann
sjálftir hehir trú á.
SHS: Hvernig koma ís-
lenskar bíómyndir almennt út t saman-
burði við þær dönsku?
VÓ: Ég hef að vísu ekki séð.nýjustu ís-
lensku myndirnar, en mér finnst íslending-
arnir oft vera ferskir í sinni kvikmyndagerð.
Myndirnar hafa þessa suð-vestanátt sem ekki
hefur blásið mikið í danskri kvikmyndagerð.
Reyndar vantar oftast rok í danskar myndir,
mögulega vegna þess hve gott þeir hafa það
og að áhættan er lítil. Það errnað vísu að
skjóta upp kollinum hér ungir kvikmynda-
leikstjórar eins og Thomas Vinterberg &
jesper W. Nielsen sem bera með sér fersk-
leika og segjast ekki vilja gera myndir upp á
danskan máta.
SHS: Ertu búin að ákveða hvað þrí gerir
langan stans í Danmörku eða hvort þú
komir til baka?
VÓ: Ég verð væntanlega hér þangað til ég
fæ ekki lengur fullnægt þeim kröfum sem ég
geri til sjálfrar mín, þ.e. að
vaxa með hverri mynd og
læra eitthvað nýtt í hvert
sinn. Eða þá að ég verð búin
að vera 26 ár í bransanum,
því að eftir þann tíma eiga
allir að vera hættir eða farn-
ir á eftirlaun. Menn sem hafa
verið 26 ár í bransanum eru
nefnilega orðnir hættulegir
sinni eigin kvikmyndagerð
og því sem þeir eru með í
höndunum. Þeir eru hættir
að sjá hvað er að gerast í
kring um þá, horfa bara aft-
ur á bak og finnast þeir
kunna allt og vita allt.
SHS: Eftir þennan tíma í
Danmörku, hvað finnst þér
almennt um ástandið í ís-
lenskri kvikmyndagerð?
VÓ: Kvikmyndagerðarmenn á
Islandi láta fara mjög illa
með sig. Það vantar sam-
stöðu til að berjast fyrir
auknu fjármagni, því að hið
opinbera reynir sífellt að
skera niður. Það er svo mik-
ill rígur á miln kvikmyndafé-
laganna að þeir geta ekki
einu sinni komið sér saman
um að standa saman sem
einn hópur og slá í borðið til
að ýta á eftir kröfum sínum.
Það hefur oft verið reynt að sýna frant á að
ríkið fær til baka alla þá peninga sern þeir
leggja fram til kvikmyndagerðar og reyndar
miklu meira til, en það virðist ekki vera hlust-
að á þessi rök. Einnig finnst mér starfsfólk við
kvikmyndir á fslandi sífellt láta traðka á sér.
Hvers vegna stofnar fólkið ekki stéttarfélag til
að berjast fyrir mannsæmandi kjörum? Þetta
er oft á tíðuin eins og þrælaliald.
Hvað varðar sjálfar myndirnar, gerist
það ennþá of oft að ekki sé nægilega til
þeirra vandað. Það er vaðið af stað án ná-
kværns skipulags, rnyndin tekin, klippt og
hent á hana hljóði. Svo er hún sýnd og gagn-
rýnin miðast við höfðatölu. Það gengur auð-
vitað ekki.
HILMAR ÖRN
Hilmar Örn Hilmarsson kvikmyndatón-
skáld flutti út á svipuðum tíma og Valdís. Síð-
an þá hefur hann samið tónhst við 3 danskar
myndir í fullri lengd, ,.Pan“ leikstýrðri af
Henning Carlsen, „Antons biá flyver“ leik-
stýrðri af Aage Rais og heimildamyndinni „-
Haiti untitled" gerðri af Jórgen Leth. Einnig
hefur hann nýlega samið tónlist við danska
stuttmynd eftir Jesper W. Nielsen.
SííS: Af hverju valdir þú Danmörku, en
ekki eitthvað annað land?
IIÖH: Aðalástæðan var Henning Carlsen,
maður sem ég hef dáð alveg frá unga aldri.
Ilann gerði kvikmyndina „Sult“ í kring um
1966 og svo 18 árum
síðar fer hann út í það
að gera aðra Hamsun
mynd, „Pan“, og því
tækifæri gat ég nátt-
úrulega ekki sleppt. Á
sama tíma var einnig
Ijóst að hvorki Friðrik
Þór né Kristín Jóhann-
esdóttir, sem ég hef
mest unnið fyrir, færu
að gera neinar myndir
á íslandi, svo það var
ekkert að gerast þar
sem átti huga minn.
Valið var því ekki
erfitt.
SHS: Uþp úr því
fékkst þú tilboðfrá fleiri dönskum kvik-
myndagerðarmönnum. Er tónlistin þín
fersk miðað við það sem þeir eiga að venj-
ast?
IIÖH: Þó að ég ætti ekki að segja það, þá
finnst mér dönsk kvikmyndatónlist yfirleitt
vera frekar léleg. Leikstjórar hafa sagt mér
að þeir fái stundum upp í hendurnar tónlist
sent ekki er samin sérstaklega út frá mynd-
inni. Þeir þurfi sjálflr að leita að leiðum til að
hún passi við myndina. Það er greinilega h'tið
um það að menn setjist niður með leikstjór-
anum, ræði málin og ákveði að á þessari
rnínútu, sekúndu og ramma byrji tónhst sem
endi á öðrum ákveðnum stað. Ég hef sjálfur
unnið mjög náið með þessum fjórum leik-
stjórum og rætt við þá um heimspeki og
fleira til að komast nær innra manni þeirra.
Það borgar sig, enda vilja þeir allir fá mig aft-
ur til að semja tónlist fyrir sig.
SHS: Er ólíkt að semja tónlist við ís-
lenskar og danskar myndir?
HÖII: Já, kannski fyrst of fremst vegna
þess hve hlutirnir eru betur skipulagðir hér í
Danmörku. Það fylgir allt ákveðnu fram-
leiðsluferli, t.d. fæ ég VHS vinnukópíur af
myndunuin á hverju vinnslustigi, án þess að
þurfa að reka á eftir því sjálfur. Fresturinn
sem ég fæ til að skila af mér verkinu ER sá
tími sem ég hef og þó að ég hangi ennþá í
mínum gömlu vinnuvenjum með allt á síð-
ustu stundu, þá er U'mapressan meira áþreyf-
anleg. Skipulagningin gerir það líka að verk-
um að það eru enn eftir peningar á síðustu
vinnslustigum myndanna, heima eru þeir oft
upp urnir þegar kemur að tónhst og hljóð-
vinnslu. Einnig finnur maður fyrir því að dan-
ir eiga einhverja mestu kvikmyndahefð í
heimi, því þeir hafa verið stóiveldi á því sviði
síðan um tddamótin og það er borin virðing
fyrir starfssviði fólks og því sem vel hefúr ver-
ið unnið. Hér eru menn ekki að vaða inn á
verksvið annarra eins og gerist oft heirna.
Hins vegar sakna ég þess vinna með per-
sónulegum vinum mínum, eins og algengt er
heima, ég veit hvað þeir eru að hugsa og þeir
vita hvað ég hugsa. Hérna eru hlutirnir meira
eins og óskiifað blað þegar maður leggur af
stað.
SHS: En er ekki hœtta á að persónulegir
vinir séu ekki eins hreinskilnir í gagnrýni
sinni og sœttist á málamiðlanir?
HÖH: Sjálfsagt er það nú, en mér finnst
það líka vera forréttindi að geta gagnrýnt
þeirra verk eins og þau gagnrýna mitt. Ég
held þó að þau Friðrik Þór og Kristín segi
mér frá því ef þeim finnst eitthvað sem ég
geri vera kjaftæði.
Hérna úti er annað vandamál til staðar,
því að leikstjórinn og framleiðandinn er yfir-
leitt sitthvor aðilinn og óskir þeirra eru ekki
alltaf þær sömu. Frainleiðandinn hugsar
gjarnan um hluti eins og hvernig gagn-
rýnendur bregðist við myndinni, hvort hún
verði bönnuð börnum og aðsókn á meðan að
leikstjórinn í ölvun sköpunarinnar er ekkert
að hugsa um þess háttar hluti. Ég reyni þó að
hafa það sem reglu að standa með leikstjór-
anum þó það geti verið hálfgerður línudans.
SHS: Hvað með
vinnuaðstöðu, hef-
urðu núna úr meiru
að sþila?
HÖH: Hér get ég leyft
mér að ráða 24 tónlist-
armenn og útbúið
hljómsveitartónlist, en
það gæti ég aldrei gert
á íslandi, það væri ó-
hugsandi. Það er líka
bara almennt hlúð bet-
ur að fólki í svona
störfum hér.
SHS: Sérðu fram á að
ílengjast í Danmörku,
eða ætlar þú aðflytja
aftur heim í bráð?
HÖH: Ég veit það ekki, það er alltaf þessi
stóra spurning. Það eru lika að koma upp 2
ný verkefhi í Evrópu, í Belgíu og Frakklandi,
VALDÍS:
„Reyndar vantar oft-
ast rok ídanskar
myndir, mögulega
vegna þess hve gott
þeir hafa það og að á-
hœttan er lítil.“
HILMAR ÖRN:
„Kosturinn við að vera
íslendingur er að vera
frá þessu litla sam-
félagi, þar sem allir
geta í raun og veru
gert allt, bara ef þeir
leggj'a sig nógu
mikið fram.“
6 Land&,s;yw r